Kolej na Podróż

Słowacja w pigułce – wszystko, co powinieneś wiedzieć o Słowacji

Słowacja to kraj w Europie Środkowej. Do 1 stycznia 1993 roku wchodziła w skład Czechosłowacji. Słowacja graniczy z Austrią, Czechami, Polską, Węgrami i Ukrainą. Nie posiada dostępu do morza.

Stolicą Słowacji jest Bratysława.

Powierzchnia: 49 035 km²
Liczba mieszkańców: 5 379 455
Ustrój polityczny: republika

Długość granic:

Polska (541,1 km)
Czechy (251,8 km)
Węgry (654,8 km)
Austria (106,7 km)
Ukraina (97,8 km)

Słowacja - artykuły na blogu
1. Kolej na Słowacji - przewodnik dla pasażerów
2. Koleje wąskotorowe na Słowacji
3. Tatrzańskie Koleje Elektryczne
4. Żylina - spokojne miasto na spacer
5. Największe atrakcje Słowacji
6. Słowacja w pigułce - najważniejsze informacje o Słowacji
7. Ciekawostki o Słowacji

Język urzędowy

Językiem urzędowym na Słowacji jest język słowacki. Język ten należy do grupy języków zachodniosłowiańskich. Jest podobny do polskiego, aczkolwiek kilkaset słów brzmi tak samo lub podobnie, ale ma inne znaczenie niż w języku polskim.

Darmowy słowacko-polski słownik tematyczny dla uczniów i studentów [pdf]

Na Słowacji bez problemu porozumiemy się w bardzo podobnym języku czeskim, znajomość języka angielskiego jest powszechna wśród osób z wykształceniem wyższym. Ogólnie jednak nie jest tak dobra jak w Polsce.

Na południu Słowacji w wielu rejonach używany jest także język węgierski.

Waluta

Walutą Słowacji jest euro. Słowacja należy do strefy euro od 1 stycznia 2009 roku. Wcześniej walutą była korona słowacka. Jak zauważyłem, od czasu wprowadzenia euro, ceny na Słowacji poszybowały w górę.

Święta na Słowacji

1 stycznia – Dzień Powstania Republiki Słowackiej
6 stycznia – Święto Trzech Króli
święto ruchome – Wielki Piątek
święto ruchome – Poniedziałek Wielkanocny
1 maja – Święto Pracy
8 maja – Dzień Zwycięstwa
5 lipca – Święto Św. Cyryla i Metodego
29 sierpnia – Rocznica Słowackiego Powstania Narodowego
1 września – Święto Konstytucji
15 września – Dzień Najświętszej Marii Dziewicy Siedmiobolesnej
1 listopada – Święto Zmarłych
17 listopada – Dzień Walki za Wolność i Demokrację
24 grudnia – Wigilia Bożego Narodzenia
25 grudnia – Boże Narodzenie

Opieka zdrowotna na Słowacji

Publiczna opieka zdrowotna na Słowacji pod względem dostępności wypada podobnie jak w Polsce. Brakuje specjalistów, publiczne szpitale są niedoinwestowane, aczkolwiek do niektórych specjalistów i badań są krótsze kolejki.

Nie ma szczególnych zagrożeń epidemiologicznych. Podobnie jak w Polsce należy uważać na kleszcze – borelioza również na Słowacji jest plagą.

Organizacja systemu opieki zdrowotnej na Słowacji jest podobna do tego, który znamy z Polski. Szpital to po słowacku „nemocnica”. W publicznej służbie zdrowia najczęściej spotkamy się z pojęciami „Nemocnica s poliklinikou” – szpital z przychodnią, czyli szpital w małym mieście z poradniami specjalistycznymi, Univerzitná nemocnica – szpital uniwersytecki, również może być z poradniami specjalistycznymi. W Rużomberoku działa także Centralny Szpital Wojskowy (Ústredná vojenská nemocnica).

Poza szpitalami ogólnymi działają także szpitale specjalistyczne, kliniki oraz szpitale o najwyższym poziomie referencyjnym – szpitale kliniczne oraz jednostki badawczo-rozwojowe, odpowiedniki polskich Instytutów, na przykład: Národný onkologický ústav (Narodowy Instytut Onkologiczny).

Lekarze pierwszego kontaktu oraz lekarze specjaliści przyjmują w przychodniach (poliklinika). Odpowiednikiem nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej jest Ambulantná pohotovostná služba.

Z usług dentystów w większości korzysta się w prywatnych gabinetach.

Słowacki odpowiednik Narodowego Funduszu Zdrowia to Všeobecná zdravotná poisťovňa. Na znacznie większą skalę działają inne firmy zapewniające ubezpieczenie zdrowotne.

Najważniejsze miasta

Bratysława to stolica Słowacji i największe miasto – pod względem powierzchni oraz liczby ludności. Poza Bratysławą i Koszycami pozostałe miasta są dużo mniejsze i wieczorami zamierają (na przykład Żylina). Jeśli chodzi o wygląd i atmosferę, to mnie do gustu najbardziej przypadły Koszyce oraz Żylina. Bratysława jednym się podoba, innym nie, na mnie zrobiła takie sobie wrażenie – poza zabytkowym centrum nie wyróżnia się niczym szczególnym.

Koszyce – drugie pod względem wielkości i ludności miasto Słowacji. Dobre miejsce na wycieczkę jednodniową jeśli chcemy zobaczyć bardzo ładne centrum. Natomiast poza centrum warto wybrać się na przykład do ogrodu zoologicznego, a w sezonie na pobliski tor bobslejowy lub przejechać się kolejką dziecięcą.

Zobacz więcej: Koszyce na weekend – przewodnik

Żylina – trudno uwierzyć, że to trzecie pod względem liczby ludności słowackie miasto (wg strony worldatlas.com). Nieduże centrum położone blisko dworca kolejowego, jeden z najdłuższych deptaków na Słowacji. Jedno z moich ulubionych miast za atmosferę, dobra baza wypadowa, ale przy dłuższym pobycie można się nudzić. W sam raz na jednodniową wycieczkę.

Zobacz więcej: Żylina – spacer po mieście

Preszów – bardzo brzydki dworzec kolejowy. Z dworca do centrum idzie się około 15 minut, można wysiąść bliżej, na stacji Prešov mesto. Wizytówką miasta jest piękny rynek z katedrą na środku. Poza tym niewiele atrakcji. Dla rynku warto podjechać pociągiem z Koszyc na 2-3 godziny.

Nitra – poza Bratysławą najstarsze miasto Słowacji, w IX wieku stolica Księstwa Nitrzańskiego. Ładne centrum z katedrą, zamkiem i Pałacem Biskupim. Miasto na jednodniową wizytę, połączenia kolejowe pozostawiają sporo do życzenia.

Bańska Bystrzyca – miasto warte odwiedzenia ze względu na jeden z najładniejszych rynków na Słowacji. Poza tym zabytki sakralne. Z Żyliny do Bańskiej Bystrzycy prowadzi malownicza trasa kolejowa.

Szczerze mówiąc, to wspomniane miasta ustępują urodą najważniejszym polskim miastom, a ceny są stosunkowo wysokie. Poza wymienionymi warto zwiedzić trochę mniejsze miasta, na przykład Trenczyn i Trnawę oraz miasteczka Bardejów, Lewocza, Bańska Szczawnica, ewentualnie Komárno. Pod względem architektury rozczarowuje Poprad, który jest jednak doskonałą bazą wypadową do wycieczek w góry.

Bezpieczeństwo na Słowacji

Poczucie zagrożenia podobne jak w Polsce. Należy uważać na bandy wyrostków o śniadej cerze i omijać getta. Pod względem bezpieczeństwa Słowacja nie jest idealna – w mediach często przeczytamy o grupach przestępczych i niejasnych powiązaniach gangsterów z osobami ze świecznika, natomiast turysta zachowujący podstawowe środki ostrożności nie powinien mieć kłopotów na przykład z grupami wymuszającymi nieoficjalne opłaty za ochronę od przedsiębiorców.

Słowacka policja ma bardzo złą opinię, szczególnie wśród polskich kierowców, ale polscy kierowcy na Słowacji również mają fatalną opinię.

Wymiar sprawiedliwości

Słowacki wymiar sprawiedliwości niewiele różni się od polskiego pod względem organizacji. Podstawowy podział sądów w sprawach karnych:

Okresný súd – sąd pierwszej instancji, odpowiednik polskiego sądu rejonowego.

Krajský súd – odpowiednik sądu okręgowego. Może rozstrzygać jako sąd drugiej instancji w przypadku przestępstw mniejszej wagi rozpatrywanych przez sądy rejonowe lub jako sąd pierwszej instancji w przypadku poważniejszych spraw. Sądy okręgowe znajdują się w Bratysławie, Koszycach, Bańskiej Bystrzycy, Nitrze, Preszowie, Trenczynie, Trnawie i Żylinie.

Špecializovaný trestný súd – sąd w miejscowości Pezinok. Sąd działa jako sąd pierwszej instancji i jest odpowiednikiem sądu okręgowego, ale rozpatrywane są w nim sprawy dotyczące przestępczości zorganizowanej i korupcji z całej Słowacji, w które zamieszani są również funkcjonariusze publiczni lub osoby publiczne. Prowadzone są tu też sprawy medialne.

Najvyšší súd Slovenskej republiky – odpowiednik polskiego Sądu Najwyższego.

Ústavný súd Slovenskej republiky – odpowiednik Trybunału Konstytucyjnego. Ma siedzibę w Koszycach.

Komunikacja publiczna na Słowacji

Kolej na Słowacji łączy największe miasta poza Nitrą (leży przy bocznych liniach kolejowych), pociągi dojeżdżają także do wielu małych miast i osad. Wybrane grupy społeczne mogą podróżować pociągami po Słowacji za darmo (poza pociągami IC), więc pociągi na głównych trasach kursują bardzo często i są bardzo zatłoczone. Osobiście nie lubię słowackich pociągów za naprzeciwległy układ siedzeń, czyli dwie pary osób siedzą naprzeciwko siebie. Taki system jest w niemal wszystkich pociągach. Wybrane trasy lokalne obsługuje Regiojet. Słowacja posiada połączenia międzynarodowe z wszystkimi sąsiadami, największą popularnością cieszą się niedrogie pociągi Bratysława – Wiedeń, Bratysława – Praga przez Brno i Bratysława – Budapeszt. Sporo do zrobienia pozostaje w kwestii połączeń kolejowych z Polską, gdzie sytuacja jest najgorsza.

Kolej na Słowacji – przewodnik dla pasażerów

Autobusy na Słowacji są skomunikowane z pociągami i dojeżdżają do wielu małych miast lub osad. Nie jeżdżą tak często jak na przykład w Czechach, ale częściej niż na przykład w niektórych regionach Polski. Autobusy lokalne pod względem komfortu przypominają polskie, dalekobieżne posiadają różny standard i nie sposób ocenić ich jednoznacznie.

Na Słowacji nie ma metra. Istniały plany budowy linii metra w Bratysławie, ale nie zostały zrealizowane.

Kuchnia słowacka

Kuchnia słowacka, podobnie jak kuchnia czeska, jest nieskomplikowana i ciężkostrawna. Główne składniki to mleko, ser, kapusta i mąka. Poniżej wykaz najpopularniejszych potraw na Słowacji:

bryndzove haluszki – kluski ziemniaczane z bryndzą, podawane też ze skwarkami i słoniną.
gazdovské halušky – ziemniaczane kluski z serem i kiełbasą.
vyprážaný syr – smażony ser, podawany najczęściej z frytkami i sosem tatarskim, tak samo jak w Czechach.
strapaczki – kluski ziemniaczane z kiszoną kapustą i boczkiem.
trdelnik – słodkie ciasto wymieniane na blogach jako słowackie danie narodowe, dostępne na jarmarkach w Polsce. W rzeczywistości to węgierski kurtosz.
pierogi z bryndzą – jak sama nazwa wskazuje.
fazulovica – zupa fasolowa
kapustnica – kapuśniak; z kiełbasą, ziemniakami, papryką i śmietaną.

Ponadto do wielu dań dodaje się czeskie knedliki.

Jedzenie uliczne to najczęściej małe pierożki lub bagety, czyli bagietki z różnymi dodatkami. W przeciwieństwie do Czech na Słowacji jest znacznie mniej lokali w galeriach handlowych prowadzonych przez Wietnamczyków. Natomiast w ostatnich latach w Koszycach powstało sporo lokali oferujących dania bezglutenowe i wegańskie.

Zachwyty nad kuchnią słowacką na polskich blogach należy brać z rezerwą – artykuły na ten temat powstały w ramach wyjazdów sponsorowanych, gdzie blogerzy w wyznaczonych restauracjach fotografowali potrawy, dostawali materiały do opracowania i często pieniądze za udział w wycieczce.

Czy warto jechać na Słowację?

Gdybym na to pytanie miał odpowiadać 10-15 lat temu, odpowiedziałbym bez wahania, że warto. Dziś, wydaje mi się, że Słowacja w porównaniu do Polski to zacofany kraj, a ceny stosunkowo wysokie (choć w Polsce też idą do góry). Pod względem miast Polska zdecydowanie wygrywa, pod względem muzeów także. Na Słowacji są ładne skanseny, parki wodne, malownicze kolejki wąskotorowe, ale w Polsce też to jest.

Jak wynika z opinii moich znajomych, po słowackiej stronie Tatr nie jest tak tłoczno. Tłoczno jest za to w pociągach, którymi wybrane grupy społeczne mogą podróżować za darmo.

Gdybym miał jechać na weekend na Słowację, pojechałbym tylko do któregoś z uzdrowisk lub basenów termalnych, których nie brakuje.

Sport na Słowacji

Sportem narodowym na Słowacji jest hokej na lodzie. Słowacy nie są tak utytułowani jak Czesi, ale kadra występuje w najlepszej grupie na mistrzostwach świata. W 2019 roku na Słowacji odbywały się nawet mistrzostwa świata w hokeju.

Słowacki klub Slovan Bratislava występuje w rosyjskiej lidze KHL.  W 3 lidze słowackiej występuje polski klub hokejowy Ciarko KH 58 Sanok (w czasie opracowywania artykułu).

Jeśli chodzi o piłkę nożną, to Słowacy nie mają na koncie większych sukcesów, aczkolwiek w ostatnich latach klub MŠK Žilina występował w Lidze Mistrzów, a w 2018 roku w eliminacjach do Ligi Mistrzów Spartak Trnawa wyeliminował Legię Warszawa.

Obecnie chyba najbardziej znanym słowackim sportowcem jest kolarz Peter Sagan.

W ankiecie „Sportowiec stulecia” bezapelacyjnie wygrał Ondrej Nepela – wybitny słowacki łyżwiarz figurowy, reprezentujący barwy Czechosłowacji. Po raz pierwszy na olimpiadzie wystąpił w wieku 13 lat (zajął 22 miejsce), na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w Sapporo w 1972 roku zdobył złoty medal. Był trzykrotnym mistrzem świata, pięciokrotnym mistrzem Europy i ośmiokrotnym mistrzem Czechosłowacji. Homoseksualista, oficjalnie miał żonę. Zmarł w wieku 38 lat na AIDS, dawniej jako przyczynę śmierci podawano białaczkę.

Słowackie naj:

– najwyższy słowacki szczyt to Gerlach (2655 m n.p.m.)

– w kościele św. Jakuba w Lewoczy znajduje się największy drewniany ołtarz na świecie (wysokość 18,6 m, szerokość 6,3 m)

– Zamek Spiski to największy kompleks zamkowy w Europie Środkowej

– najdłuższym drewnianym mostem na Słowacji jest most nad Małym Dunajem w miejscowości Kolárovo o długości 86 metrów i szerokości 2,25 m.

– najmniejsza słowacka wieś to Havranec. Mieszka w niej 11 osób.

– mennica Kremnicka to najstarszy działający nieprzerwanie zakład pracy na świecie. Działa od 1328 roku.

– największą i najdłuższą rzeką płynącą w granicach Słowacji jest Wag. Natomiast najważniejsza rzeka Słowacji to Dunaj, łączący kraj z Austrią i Węgrami.

– Zamek Liptowski to najwyżej położony zamek na Słowacji. Leży na wysokości 993 m n.p.m.

– najgłębszym jeziorem na Słowacji jest Velke Hincovo pleso – jezioro lodowcowe o głębokości 54 metrów. To również największe naturalne jezioro w kraju.

– najwyższy wodospad Słowacji to wodospad Andreja Kmeťa (Kmeťov vodopád) o wysokości 80 metrów.

– najniżej położone miejsce to rzeka Bodrog (94,4 m n.p.m.) w pobliżu wsi Klin nad Bodrogom.

– Wyspa Żytnia o powierzchni (132,6 km2) to największa wyspa rzeczna w Europie (tak naprawdę to archipelag wysp).

Ciekawostki

– na Słowacji jest ponad 6000 grot i jaskiń. Najważniejsza z nich to Ochtinská aragonitová jaskyňa, której podziemne komory zdobione są kryształami aragonitu.

– Sad im. Janka Kráľa w Bratysławie powstał w 1776 roku i jest najstarszym parkiem publicznym w Europie Środkowej.

– osada Laugaricio, dzisiejszy Trenczyn, było najdalej wysuniętym na wschód miastem, do którego dotarły legiony rzymskie. Napis na trenczyńskiej skale zamkowej, pochodzący z 179 roku, dokumentuje ich obecność.

– wieś Čičmany jest podobno pierwszym na świecie rezerwatem architektury ludowej.

– Bratysława to jedyna stolica na świecie granicząca z dwoma krajami.

– według Słowaków, w gminie Kremnické Bane, tuż obok kościoła św. Jana Chrzciciela, znajduje się środek geograficzny Europy. Niestety, Słowacy nie są jedynymi, którzy twierdzą, że geograficzny środek Europy leży na ich terytorium.

– na Słowacji jest ponad 1300 źródeł termalnych.

– na Słowacji znajdziemy ponad 300 zamków, najwięcej w Europie w przeliczeniu na mieszkańca.

– Bratysława i Wiedeń to najbliżej położone stolice Europy. Dzieli je około 60 kilometrów.

– w języku czeskim i słowackim Słowacja to „Slovensko”, a Słowenia „Slovinsko”.

– część banknotów o nominale 20 koron słowackich została wydrukowana na zlecenie Narodowego Banku Słowacji przez Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych w Warszawie.

– Na Słowacji są trzy miejscowości podzielone pomiędzy dwa kraje. Pierwsza z nich to wieś Veľké Slemence podzielona pomiędzy Słowację a Ukrainę. Funkcjonuje przejście graniczne tylko dla mieszkańców wsi. Druga to podzielone pomiędzy Węgry a Słowację Slovenské Nové Mesto – węgierska część nazywa się Sátoraljaújhely. Pomiędzy Słowację a Węgry podzielone jest też Komárno – Komárom.

– zimny gejzer w miejscowości Herlany to jedyny zimny gejzer w Europie.

– katedra św. Elżbiety w Koszycach to najdalej wysunięta na wschód gotycka świątynia w Europie.

– w języku czeskim i słowackim Słowak to „Slovák”, ale „Słowaczka” to „Slovenka”.

Więcej ciekawostek o Słowacji znajdziesz TUTAJ.

Słowacka literatura

Literatura słowacka nie jest znana w Polsce tak jak czeska, aczkolwiek jeśli chodzi o moje wrażenia, to dawniej bardzo lubiłem czytać książki napisane przez słowackich pisarzy, których tematyka najczęściej dotyczyła życia na wsi na tle przemian historycznych. Obecnie dominuje tematyka kryminalna, powstaje sporo książek nastawionych tylko na jak najszybszy zysk, podobnie zresztą jak w Polsce.

Jako ciekawostkę należy podać, że najdłuższy wiersz miłosny świata powstał na Słowacji. Jego autorem jest Andrej Sládkovič. Wiersz pt. „Marina” składa się z 290 strof, a inspiracją do napisania wiersza była niespełniona miłość autora – Marina, uważana za najpiękniejszą dziewczynę w Bańskiej Szczawnicy. Obecnie miasto chce wykorzystać motyw niespełnionej miłości do przyciągnięcia turystów na wzór włoskiej Werony (Romeo i Julia).

Słowaccy pisarze współcześni, których należy znać:

Peter Jaroš – pisarz, dramaturg i scenarzysta urodzony w 1940 roku. Pochodził z rodziny robotniczej ze wsi Hybe – ojciec był murarzem, matka gospodynią domową. Swego czasu poseł do słowackiego parlamentu (lata 1992-1996). Jego najbardziej znana książka to Tysiącletnia Pszczoła (Tisícročná včela) – saga rodzinna. W twórczości opowiadania, powieści, nowele, liczne scenariusze, na podstawie których w najbliższych latach mają zostać nakręcone filmy.

Dušan Mitana (1946-2019) – pisarz, dramaturg i scenarzysta; w swoich książkach próbował zbadać psychikę postaci, uczucia, świadomość i inne aspekty ludzkiego istnienia. Cierpiał na depresję, jego ostatnia książka „Nezvestný” jest swego rodzaju autobiografią i wspomnieniami. Autor nie doczekał jej wydania, egzemplarz po korekcie przyszedł od wydawnictwa dzień po jego śmierci z kondolencjami.

Peter Pišťanek (1960-2015) – ciekawa postać, znany jako doskonały gawędziarz. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku jeden z najbardziej znanych słowackich pisarzy. Od lat niesłabnącą popularnością cieszy się trylogia Rivers of Babylon, uważana za powieść społeczną prezentującą przekrój słowackiego społeczeństwa, napisana potocznym, czasami wulgarnym językiem. Pracował jako copywriter, w 2015 roku popełnił samobójstwo.

Pavol Rankov (ur. 1964) – autor kilku powieści i opowiadań. W Polsce kojarzony z książką „Zdarzyło się pierwszego września (albo kiedy indziej)”, przetłumaczoną na 11 języków. Książka w 2014 roku uzyskała Nagrodę Literacką Europy Środkowej Angelus.

W ostatnich latach kilka interesujących pozycji współczesnej literatury słowackiej ukazało się na rynku polskim nakładem wydawnictwa Klimaty.

Słowackie media

Słowackie media, podobnie jak media całego świata, skupione są wokół dużych wydawnictw. Jeśli chodzi o stacje telewizyjne, to poza telewizją publiczną (RTS 1 i RTS 2) bardzo dobrze radzą sobie na rynku telewizje Markiza i JOJ.

Jak na tak mały kraj, dostępnych jest dużo tytułów prasowych. Najważniejsze dzienniki to SME – najpopularniejszy słowacki dziennik; coś w stylu „Gazety Wyborczej”, Pravda – dawniej komunistyczny dziennik; Hospodárske noviny – dziennik specjalizujący się w zagadnieniach dotyczących szeroko pojętego biznesu, doskonały do szlifowania języka biznesu dla osób uczących się języka słowackiego. Warto wspomnieć, że większość stron internetowych dzienników i czasopism dostępna jest odpłatnie. Na razie wyjątkiem jest pravda.sk – portal dziennika Pravda. Ogromną popularnością cieszą się dzienniki bulwarowy Nový Čas oraz Plus jeden deň.

Najpopularniejsze czasopisma to tygodniki Plus 7 dní, Život oraz Markíza.

Na rynku portali internetowych najchętniej czytane są portale internetowe dzienników i czasopism. Oprócz nich największe to zoznam.sk, aktuality.sk, topky.sk oraz teraz.sk .

Lubisz podróże koleją i poznawanie nowych miejsc? Chcesz być na bieżąco z ofertami promocyjnymi na kolei? Zapraszam do śledzenia naszego profilu na Facebooku, Twitterze i Instagramie.  Natomiast TUTAJ znajdziesz informacje na temat kolei z całego świata.

%d bloggers like this: