Kolej na Podróż

Kolej w Maroku – informacje dla pasażerów (2024)

Kolej w Maroku należy do najlepiej rozwiniętych w krajach afrykańskich. Pociągi kursują pomiędzy największymi miastami, dostępne są również połączenia nocne, a w 2018 roku otwarto linię Kolei Dużych Prędkości.

Dzięki uruchomieniu tanich połączeń lotniczych z Polski, do Maroka przyjeżdża coraz więcej Polaków. Kolej jest najlepszym środkiem transportu w Maroku. Rząd Maroka inwestuje mnóstwo pieniędzy w rozwój sieci kolejowej oraz remonty dworców. Dworce są czyste, zadbane i często ogromne.

W najbliższym czasie koleje marokańskie planują zakup 168 nowoczesnych pociągów.

Przewoźnik narodowy: Office Nationale des Chemins de Fer Maroccains (ONCF)
Strona internetowa: www.oncf.ma(nie zawsze działa)
Oficjalny fanpage ONCF na Facebooku 
Ostatnia aktualizacja: 26.12.2023

Spis treści

1. Rozkład jazdy i ceny
2. Informacje praktyczne
3. Pociąg Al-Boraq
4. Pociągi nocne
5. Train du desert
6. Historia kolei w Maroku
7. Najważniejsze linie kolejowe
8. Inwestycje kolejowe
9. Polskie lokomotywy w Maroku (ciekawostka)

Kolej w Maroku

Widok z marokańskiego pociągu (fot. dreamstime.com)

1. Rozkład jazdy i ceny

Rozkład jazdy i wyszukiwarka połączeń dostępne są na stronie kolei marokańskich www.oncf.ma (nie zawsze działa). Na stronie www.oncf-voyages.ma istnieje ponadto możliwość zakupu biletów na większość pociągów. Przy wyszukiwaniu połączeń podawane są ceny biletów. Niestety, nie ma możliwości sprawdzenia stacji pośrednich.

Bilety na pociąg można także kupić na miejscu w kasach lub biletomatach.

Kategorie pociągów

TNR – pociągi pospieszne kursujące pomiędzy Rabatem a Casablanką i Kenitrą. Pełna nazwa to „Train Navette Rapide”. Na linii kursują klasyczne składy wagonowe oraz klimatyzowane piętrowe zespoły trakcyjne.

Trains Grandes Lignes – pociągi pospieszne. Klasyczne składy wagonowe z wagonami pierwszej i drugiej klasy. Część wagonów jest klimatyzowana, wagony głównie z przedziałami.

Pociągi kursują na następujących trasach:

Casablanca – Fez
Tanger – Tanger port
Casablanca – Wadżda (6 par pociągów)
Casablanca – Khouribga (6 par pociągów, dwa wydłużone do Oued Zem)
Fez – Marrakesz (16 par pociągów)
Casablanca – Tanger (14 par pociągów)

W składach wagonowych dostępne są dwie klasy – pierwsza i druga. Standard jest podobny do polskich pociągów TLK. W wagonach przedziałowych w pierwszej klasie podróż odbywa się w przedziałach sześcioosobowych, w drugiej klasie w przedziałach ośmioosobowych. Na filmach widziałem wagony bezprzedziałowe z fotelami wypoczynkowymi, które dawniej kursowały w pociągach nocnych Corail we Francji.

Kursują również zespoły trakcyjne, podobne do tych kursujących we Francji.

-> WSPARCIE STRONY<—

Postaw mi kawę na buycoffee.to

Jeśli uważasz, że treści publikowane na stronie są przydatne i ułatwiają podróż, możesz mnie wesprzeć drobną darowizną (np. 5 zł). Dla takich stron jak ta nie ma miejsca w dzisiejszych czasach – rzetelność i uczciwość przegrywają z lansem, blichtrem oraz pogonią za sensacją, więc bez wsparcia czytelników strona nie przetrwa. 

Casa Voyageurs

Nowy dworzec kolejowy w Casablance (fot. © Office Nationale des Chemins de Fer Maroccains)

2. Informacje praktyczne

Poniżej kilka informacji praktycznych, które uzyskaliśmy dzięki pomocy pana Marcina Gorzelnika z bloga Stacja Bałkany.

– dworce kolejowe są czyste, zadbane i bezpieczne. Obsługa najczęściej mówi po francusku, czasami można dogadać się po angielsku.
– ceny biletów podobne jak w Polsce w pociągach dalekobieżnych.
– rezerwacja miejsca w drugiej klasie dołączana jest do biletu.
– marokańska kolej posiada własną sieć połączeń autobusowych, a taryfa u największych marokańskich przewoźników autobusowych zintegrowana jest z taryfą kolejową.
– nie było problemów z fotografowaniem dworców i pociągów.
– biletomaty nie akceptują polskich kart, można w nich płacić gotówką
– osoby podróżujące drugą klasą również w pociągach dziennych powinny zakupić bilety z przynajmniej jednodniowym wyprzedzeniem.

Pociąg Maroko

Pociąg Al-Atlas w Casablance (fot.. dreamstime.com)

3. Pociąg Al-Boraq

Pociąg Al-Boraq to nowa kategoria pociągów kolei marokańskich. Obecnie jako pociąg tej kategorii kursuje piętrowy TGV z Tangeru do Casablanki po linii Kolei Dużych Prędkości. Linia ta została oddana do użytku w listopadzie 2018 roku jako pierwsza linia Kolei Dużych Prędkości w Afryce.

Linia o długości 186 kilometrów wiedzie z Tanger do Kenitry. Pociągi mogą na niej rozwijać prędkość 320 kilometrów na godzinę. Na trasie znajduje się 13 wiaduktów o łącznej długości 10 kilometrów.

Po linii Kolei Dużych Prędkości kursują pociągi Tanger – Casablanca. Są obsługiwane przez pojazdy TGV Duplex, a czas przejazdu wynosi 2 godziny i 10 minut. Przed uruchomieniem linii pociągi na pokonanie trasy potrzebowały 4 godziny 45 minut. Koleje marokańskie zamówiły 14 pociągów TGV Duplex. W 2020 roku mają się rozpocząć prace nad wydłużeniem linii Kolei Dużych Prędkości do Casablanki, co skróci czas przejazdu do półtorej godziny.

Na pokładzie pociągów Al-Boraq podróżni mają do dyspozycji wagony pierwszej klasy, drugiej klasy i wagon barowy. W wagonach pierwszej klasy układ siedzeń to 2+1, w wagonach drugiej klasy 2+2. Większość foteli zaprojektowano w układzie szeregowym, jednak można trafić na siedzenia w układzie naprzeciwległym, czyli 4 lub 2 fotele naprzeciwko siebie i rozkładany stolik. W pierwszej klasie jest więcej miejsca na nogi, fotele są odchylane. Wydzielono osobne miejsca na bagaż. Wszystkie wagony są klimatyzowane, okno można zasłonić roletą częściowo przepuszczającą światło słoneczne. W pociągu dostępne są toalety z obiegiem zamkniętym.

Bilety są sprawdzane przed wejściem na pokład pociągu, a dostęp do peronu, z którego odjeżdża pociąg, możliwy jest 20 minut przed planowanym odjazdem pociągu. Dwie minuty przed odjazdem pociągu peron jest zamykany dla podróżnych. Bilety można kupić przez internet, w kasach i biletomatach. Bilety są około 30% droższe niż na zwykłe pociągi. Dla pasażerów z biletami I klasy na dworcach w Tangerze i Casablance przygotowano saloniki Lounge, gdzie można bezpłatnie napić się kawy, herbaty i gorącej czekolady.

Al-Boraq

Pociąg Al-Boraq (fot. © Office Nationale des Chemins de Fer Maroccains)

Al-Boraq

Al-Boraq – I klasa (fot. © Office Nationale des Chemins de Fer Maroccains)

4. Pociągi nocne

W Maroku kursuje kilka pociągów nocnych zapewniających dogodny przejazd z północy na południe i zachodu na wschód do miejsc, gdzie dociera sieć kolejowa. Koleje Marokańskie ONCF obecnie uruchamiają następujące pociągi nocne:

Casablanca – Wadżda
Marrakesz – Tanger
Tanger- Wadżda
Casablanca- Nador

W pociągach nocnych dostępne są wagony z miejscami do leżenia z przedziałami 4-osobowymi (4 łóżka piętrowe), wagony sypialne z przedziałami 2-osobowymi (2 łóżka piętrowe) oraz wagony sypialne z przedziałami jednoosobowymi. W cenie biletu jest zestaw higieniczny, mała butelka wody mineralnej oraz skromne śniadanie.

Pociągi nocne cieszą się dużą popularnością, dlatego zalecana jest rezerwacja z wyprzedzeniem. Rozkład jazdy i ceny dostępne są w wyszukiwarce połączeń na stronie marokańskiego przewoźnika.

5. Train du desert

Marokański pociąg Train du desert to pociąg turystyczny kursujący w wybranych terminach z Wadżdy do miasta Bouarfa, które dawniej było ośrodkiem przemysłowym znanym z wydobycia rud manganu w okolicy. Linia została zbudowana w latach 1925-1927 lub 1925-1931 (różne źródła podają różne daty) do transportu żołnierzy i minerałów. Trasa pociągu liczy ponad 300 kilometrów.

Pokonanie całej trasy zwykle zajmuje około 12 godzin, ale ze względu na burze piaskowe i konieczność usuwania łopatami piasku z torowiska, czas może się wydłużyć.

Po zamknięciu kopalń w okolicach Bouarfy linia przez długi czas była nieużywana, w ostatnich latach została odkryta na nowo, bowiem pociąg Train du desert pojawił się w jednej ze scen filmu „Spectre” (2015) o przygodach Jamesa Bonda, a część zdjęć do filmu kręcono w okolicy, co zaowocowało wzrostem zainteresowania pociągiem wśród zamożnych turystów.

Pociąg zestawiony jest z lokomotywy spalinowej i wagonów ONCF – dostępne są wagony klimatyzowane pierwszej klasy, jak również wagony z lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku, w tym wagon barowy i wagon salonka. W większości wagonów w przedziałach i na korytarzach można otwierać okna. Maksymalna prędkość na trasie wynosi 50 km/h, przez większą część podróży pociąg nie przekracza 30 km/h.

Na większości trasy można podziwiać pustynny krajobraz i opuszczone stacje.

Pociąg kursuje tylko kilka razy w roku, najwyżej 5 lub 6. Wycieczki organizowane są przez biuro podróży Supratravel we współpracy z kolejami marokańskimi ONCF. Na stronie biura podróży nie podano cen wycieczek, można jedynie wysłać formularz z zapytaniem. Szczegóły TUTAJ

Train du Desert

Train du deset (fot. © Office Nationale des Chemins de Fer Maroccains)

6. Historia kolei w Maroku

Początki kolei w Maroku sięgają połowy XIX wieku.

Pierwszą linią kolejową na terytorium Maroka była linia Teutan – Marchi (obecnie Rio Martin), wybudowana w 1859 roku przez Hiszpanów podczas tzw. wojny teutańskiej. Kolej służyła do transportu sprzętu wojskowego i żołnierzy. Według różnych źródeł linię rozebrano w 1862 lub 1889 roku. Była to jedna z pierwszych linii kolejowych w Afryce.

W 1887 roku belgijski rząd sprezentował sułtanowi Hasanowi I krótką linię kolejową łączącą pałac sułtański z ogrodami w Meknesie. Linia miała rozstaw szyn 600 mm, tabor składał się z parowozu i dwóch wagonów. Wspomniana linia kolejowa miała przekonać sułtana do budowy linii kolejowych z prawdziwego zdarzenia, co się nie udało. Lokomotywa z Meknesu do drugiej wojny światowej stała jako parowóz-pomnik przy stacji kolejowej w Rabacie.

W 1906 roku podpisano traktat w Algeciras, dający Francuzom możliwość szerokiej ingerencji w sprawy Maroka. Francuzi na początku 1907 roku wybudowali linię wąskotorową o rozstawie szyn 1000 mm do obsługi placu budowy w porcie w Casablance. Tory przebiegały w pobliżu cmentarza, co było powodem protestów i aktów agresji miejscowej ludności. 30 lipca 1907 roku mieszkańcy Casablanki, domagający się między innymi zniszczenia tej linii oraz wydalenia z portu francuskich celników zatrzymali w pobliżu cmentarza pociąg, kładąc na tory kamienie. Po zatrzymaniu zamordowali ośmiu europejskich robotników pracujących przy obsłudze linii. To było jedno z wydarzeń, które doprowadziło do powstania plemienia Chaouia przeciwko Francuzom, a w konsekwencji kolejnej wojny o dekolonizację. W dniach 5-8 sierpnia 1907 roku Francuzi przeprowadzili „bombardowanie Casablanki” – ostrzał artyleryjski z okrętów wojennych, który zniszczył miasto. Konsekwencją powstania i wojny było rozszerzenie francuskich i hiszpańskich wpływów w Maroku.

Już w 1908 roku Francuzi wybudowali kolejną linię wąskotorową. Linia łączyła Casablankę z Berrechid (40 km). Rozstaw to 500 mm, linię przekuto później na 600 mm. Linia miała służyć dostawom sprzętu dla wojska walczącego z powstańcami. Początkowo wagony były ciągnięte przez muły. Po zastąpieniu mułów parowozem mieszkańcy nazwali lokomotywę i wagony słowem „el machina”, które do dziś w wielu dialektach arabskich oznacza „pociąg”, choć słowo „pociąg” posiada arabskie tłumaczenie.

Druga dekada XX wieku to gwałtowny rozwój sieci kolei wąskotorowych na terytorium dzisiejszego Maroka. Hiszpanie wybudowali linie wąskotorowe z Melilli do miast na północy Maroka do transportu towarów i surowców wydobywanych w kopalniach żelaza w tamtym rejonie. Budowa linii w latach 1909-1910 była utrudniona z powodu powstania miejscowych plemion.

Dworzec maroko

Dworzec kolejowy Casa Voaygeurs (fot. dreamstime.com)

Na terytorium protektoratu francuskiego wybudowano sieć kolei wąskotorowych 600 mm o długości około 1200 km. Linie służyły głównie do celów militarnych. Rozbudowa sieci zakończyła się w 1935 roku – łączna długość linii wynosiła ponad 1700 km. Jedną z ważniejszych była linia Rabat – Al-Chamisat (95 km) służąca do transportu towarów i osób.

W latach dwudziestych XX wieku wybudowano również linie normalnotorowe o rozstawie 1435 mm. Początkowo linie miały charakter wojskowy, jednak po krótkim czasie rozpoczęły na nich kursowanie pociągi pasażerskie. Przewozy prowadziły cztery firmy:

a) Koleje Marokańskie (French Compagnie des chemins de fer du Maroc (CFM) założone w 1920 roku na trasach:

Casablanca – Kenitra (oddana do użytku w 1925 roku)
Casablanca – Sidi Kasim (oddana do użytku w 1925 roku)
Casablanca – Marrakesz (oddana do użytku w 1936 roku)

b) Hiszpańsko – Francuska Kompania Tanger – Fez (Compagnie Franco-espagnole du Tanger-Fès (TF) w latach 1919-1928 wybudowała linię Tangier – Fez o długości 315 kilometrów. Linia przebiegała przez trzy strefy, na które podzielone było Maroko – przez strefę międzynarodową w Tangierze (18 km), strefę hiszpańską (93 km) i strefę francuską (204 km).

c) Koleje Wschodniego Maroka (Compagnie du chemin de fer du Maroc oriental (CMO) ) w 1927 roku zakończyły budowę linii kolejowej Wadżda – Bourfa, w pobliżu granicy z Algierią. Projekt budowy linii powstał już w 1914 roku. Linia miała służyć do transportu surowców wydobywanych w kopalniach manganu 300 kilometrów na południe od Wadżdy. Ze względu na wojnę partyzancką prowadzoną przez miejscowe plemiona w latach 1921-1926, budowa linii znacznie się wydłużyła. Po konflikcie marokańsko-algierskim linia została zamknięta; w ostatnich latach kursują na niej pociągi turystyczne.

d) Firma Chemins de Fer de la Méditerranée au Niger wybudowała linię kolejową łączącą Oran, położony obecnie w Algierii z marokańską Wadżdżą (1922), następnie marokańskim miastem Taza, a na koniec Fezem, dokąd tory doprowadzono w 1934 roku. Linia o długości 2333 kilometrów docierała do Tunisu w Tunezji i łączyła wszystkie francuskie terytoria w Afryce Północnej.

Po uzyskaniu niepodległości w 1956 roku na terytorium Maroka istniała nowoczesna i dobrze utrzymana sieć linii kolejowych.

W 1963 roku powstały koleje państwo l’Office national des chemins de fer (ONCF). Firmy Compagnie des Chemins de Fer du Maroc (CFM) oraz Compagnie des Chemins de Fer du Maroc Oriental (CMO) zostały znacjonalizaowane i weszły w skład ONCF, natomiast hiszpańskie Ferrocarriles de Marruecos operujące w okolicach Ceuty i Melilli zakończyły swoją działalność pięć lat wcześniej – w 1958 roku. Za jakiś czas w skład ONCF weszła również Franco-espagnole du Chemin de fer de Tanger-Fès (TF).

Casablanca pociąg

Pociąg podmiejski w Casablance (fot. dreamstime.com)

7. Najważniejsze linie kolejowe

Poniżej zamieszczam wykaz najważniejszych stacji kolejowych przy głównych liniach kolejowych w Maroku. Nie wszystkie pociągi zatrzymują się na wymienionych stacjach, więc wszystko należy sprawdzać w wyszukiwarce połączeń kolei marokańskich.

Linia kolejowa Casablanca – Marrakesz

Casablanca – miasto znane z filmów, ośrodek przemysłowy, kulturalny, ważny węzeł komunikacyjny i port morski. Największe miasto Maroka. Jak pisałem w historii kolei w Maroku, w sierpniu 1907 roku Francuzi przeprowadzili ostrzał artyleryjski, który zniszczył dużą część Casablanki. Po wzmocnieniu swoich wpływów Francuzi zaplanowali odbudowę Casablanki i w wielu miejscach widać francuskie wpływy. Najbardziej znana budowla to okazały meczet Hassana II z 1993 roku i „imitacja” kawiarni Rick’s Cafe z legendarnego filmu. Miasto na blogach zbiera raczej negatywne recenzje.

Berrechid – miasto położone 30 kilometrów na południe od Casablanki. Według ostatniego spisu liczy 136 tysięcy mieszkańców. Brak atrakcji turystycznych; ośrodek prowincji rolniczej, w ostatnich latach dynamicznie rozwijający się dzięki strefie przemysłowej. Miasto znane z dużego szpitala psychiatrycznego.

Sidi el Aidi – miejscowość licząca około 13 tysięcy mieszkańców. Z punktu widzenia turysty nieistotna.

Sattat – ośrodek przemysłu bawełnianego; 142 tys. mieszkańców. Miasto posiada własny uniwersytet, lecz pod względem turystycznym raczej nie jest atrakcyjne. W pobliżu pole golfowe, 75 kilometrów od Sattat znajduje się słynna kasba Boulaouane.

Shkour Rehamma – czterotysięczne miasteczko; brak informacji o atrakcjach.

Ibn Dżarir (Ben Guerir) – ośrodek wydobycia fosforanów i węzeł kolejowy – z Ben Guerir biegnie linia kolejowa do Safi. Miejsce urodzenia znanej polskiej lekkoatletki Sofii Ennaoui; w pobliżu baza sił powietrznych. W przewodnikach również nie ma informacji o atrakcjach.

Marrakesz – prawie milionowe miasto; stolica regionu Marrakesz-Safi. Liczne zabytki, w tym medyna wpisana na Listę światowego dziedzictwa UNESCO z dzielnicą żydowską mellah, mury obronne, zabytkowe meczety, ogrody Majorelle, Muzeum Berberów, medresa Alego ibn Jusufa, czy Pałac Bahia.

Marrakesz

Dworzec kolejowy w Marrakeszu (fot. dreamstime.com)

Linia kolejowa Ibn Dżarir – Safi

Linia do Safi, po której kursują cztery pary pociągów dziennie. Po drodze kilka małych stacji i poza stacją docelową tylko jedna większa miejscowość.

Youssoufia – miasto (67 tysięcy mieszkańców) znane z produkcji fosforanów. Ośrodek przemysłowy, brak informacji o atrakcjach turystycznych.

Safi – duże miasto (ok. 350 tys. mieszkańców), port i ośrodek przemysłowy. Najważniejszy zabytek to forteca Kasr al-Bahr nad brzegiem oceanu, wzniesiona przez Portugalczyków w XVI wieku; dawniej służyła również jako więzienie. Zachowała się medyna z warowną rezydencją (Keszla) na wzgórzu; Safi słynie także z tradycji garncarstwa – w jednej z dzielnic można podpatrzyć pracę garncarzy w warsztatach. Warto także zobaczyć Wielki Meczet (Jemaa el Kebir).

Linia kolejowa Casablanca – Tanger

Wykaz stacji kolejowych na odcinku Casablanca – Tanger. Pociągi Al-Boraq zatrzymują się tylko w Rabacie i Kenitrze, natomiast nie udało mi się opracować trasy pociągów pospiesznych, które jadą dwa razy dłużej. Z drugiej strony miasta pomiędzy Kenitrą a Tangerem, których nie ująłem w wykazie, na pierwszy rzut oka nie wyglądają na zbyt interesujące dla turystów.

Al-Muhammadija – ośrodek przemysłowy, znane z rafinerii ropy naftowej (ponad 200 tysięcy mieszkańców), dawniej znane pod nazwą Felada. Wizytówką miasta są długie, piaszczyste plaże i dobrze rozwinięta infrastruktura nad brzegiem Oceanu Atlantyckiego, dzięki czemu w sezonie letnim do Al-Muhammadiji ściągają tłumy plażowiczów z Casablanki i okolicznych miast oraz sporo wczasowiczów. Pod względem zabytków wypada blado na tle innych marokańskich miast.

Temara – trzystutysięczne miasto pod Rabatem. Plaże, z czego większość kamienista i niewielki port, brak informacji o atrakcjach turystycznych. Na granicy Temary i Rabatu położony jest ogród zoologiczny.

Rabat – stolica Maroka, ważny węzeł komunikacyjny. Zachowały się mury obronne z charakterystyczną bramą Bab-ar-Rwah, Kazba al-Udaja, z daleka można podziwiać Pałac Królewski. Tłumnie odwiedzane jest Mauzoleum Muhammada V z Wieżą Hassana oraz pozostałościami Meczetu Hassana z XII wieku, zniszczonego przez trzęsienie ziemi w 1755 roku.

Sala – miasto satelickie Rabatu; dawna stolica piratów. Najważniejsze zabytki to Wielki Meczet i medresa, warto także zobaczyć medynę z zachowanymi murami oraz muzułmański cmentarz, na którym znajduje się  kubba Sidi ibn Aszira at-Taliba, XIV-wiecznego ascety z Andaluzji.  – cel pielgrzymek muzułmanów z Maroka

Kenitra – duże miasto liczące ok. 430 tysięcy mieszkańców, dawniej znane pod nazwą Port Lyautey. J . Ośrodek przemysłowy, port, poza plażami i klubami nocnymi brak informacji o atrakcjach turystycznych.

Tanger – miasto o burzliwej historii, znane z portu i swego czasu mekka artystów; Tanger pojawiał się w książkach, filmach oraz na obrazach. Zachowała się medyna, pozostałości murów obronnych, bastion Burdż al Hadżawi , dawny cmentarz żydowski.

Kolej w Maroku

Tanger – dworzec kolejowy (fot dreamstime.com)

Linia kolejowa Kenitra – Wadżda

Linia kolejowa, którą kursują pociągi nocne w stronę Wadżdy. Od stacji Wadżda biegną tory w stronę granicy marokańsko-algierskiej, lecz pociągi pasażerskie nie kursują pomiędzy tymi krajami od wielu lat.

Kenitra – czytaj wyżej

Sidi Slimane – miasto liczące około sto tysięcy mieszkańców; centrum rolniczego regionu, znane z produkcji cytrustów i żyznych gleb. W pobliżu baza marokańskich sił powietrznych. Dawniej było nazywane „Małym Paryżem”.

Sidi Kasim – węzeł kolejowy, ośrodek przemysłowy, dawniej nazywane Petitjean. Okolica kojarzona z wydobyciem i rafinacją ropy naftowej.

Meknes – jedno z królewskich miast Maroka, zbierające bardzo dobre opinie na blogach i forach podróżniczych. Liczy ponad 520 tysięcy zabytków. Za czasów sułtana Mulaja Ismaila było stolicą Maroka. Zachowała się zabytkowa zabudowa, w tym brama Bab el-Mansour., ogromne stajnie z czasów wsponianego już sułtana, jego pałac i mauzoleum.

Około 30 kilometrów na północ od Meknes, na szczycie wzgórza położone jest malownicze miasteczko Moulay Idris, a 4 kilometry dalej stanowisko archeologiczne z ruinami rzymskiego miasta Volubilis. W Moulay Idris został pochowany pierwszy muzułmański sułtan Maroka i jest to święte miasto muzułmanów.

Ajn Taudżtat – miasteczko (28 tys. mieszkańców) w połowie drogi między Meknes a Fezem. Brak informacji o atrakcjach turystycznych.

Fez – jedno z największych, najpopularniejszych i najciekawszych marokańskich miast. Najbardziej znane zabytki to medyna Fes el Bali, brama Bab Semmarine, dzielnica żydowska, Meczet Al-Karawijjin, garbarnia Chouwara pojawiająca się często na zdjęciach przedstawiających Fez na stronach internetowych i w folderach turystycznych, czy pałac królewski.

Taza – jedno z najstarszych miast Maroka. W starej części zachowały się zabytkowe meczety: Meczet Andaluzyjski i Meczet Targowy. Inny ważny zabytek to brama Bab ar-Rih ( . Natkniemy się też na fragmenty murów obronnych. 25 kilometrów od Tazy znajduje się jaskinia Firouato – dawniej popularna atrakcja turystyczna, od 2016 roku prawdopodobnie zamknięta po wypadku, kiedy w wyniku osunięcia się ziemi zginął nauczyciel, a sześć innych osób zostało rannych.

Guercif – 90-tysięczne miasto; ośrodek rolniczy regionu znanego z produkcji oliwek. Brak atrakcji turystycznych.

Taurirt – ważny węzeł drogowy i kolejowy, znane z wydobycia cynku i ołowiu w okolicach. Uwaga: kazba o nazwie Taurirt znajduje się w mieście Warzazat, położonym w zupełnie innej części Maroka Z Taurirt prowadzi linia kolejowa do Nadoru.

El Aioun – nieduże miasto z zachowanymi murami.

Wadżda (Oujda) – duże miasto w pobliżu granicy z Algierią. Ośrodek przemysłowy i spożywczy. Jako jedyne miasto dzisiejszego Maroka od 1727 roku do początku XIX wieku była częścią Imperium Osmańskiego. Poza medyną godny uwagi zabytek to katedra św. Ludwika z czasów francuskich zamieniona na salę widowiskową.

Maroko

Pociąg dalekobieżny na stacji Fez (fot. dreamstime.com)

8. Inwestycje kolejowe

Kolej w Maroku dynamicznie się rozwija, zarówno pod względem infrastruktury, jak i taboru. W przyszłości planowanych jest kilka ważnych inwestycji kolejowych realizowanych w ramach Marokańskiego Planu Kolejowego 2040.

– budowa Kolei Dużych Prędkości Marrakesz – Agadir (230 km). Plan budowy linii został oficjalnie potwierdzony przez Króla Maroka w listopadzie 2019 roku. W przyszłości linia kolejowa ma zostać poprowadzona jeszcze dalej na południe, do miejscowości Lagouira, ma zostać także wybudowana krótsza linia kolejowa na wschód od Agadiru, do Taroudant (90 km).

– budowa linii kolejowej Tanger – Tetouan (31 km)

– budowa linii kolejowej Rabat – Meknes przez Al-Chamisat (130 km)

– budowa linii kolejowych łączących Essaouirę z kilkoma miastami: Essaouira – Safi, Essaouira – Agadir, Essaouira – Marrakesz

– budowa linii Nador – Saidia (80 km).

– wydłużenie linii z Wad Zam do Bani Mallal. Do Wad Zam obecnie dociera linia kolejowa z Casablanki. Docelowo w Baniu Mallal ma się łączyć z nowo wybudowaną linią kolejową Marrakesz – Meknes.

– rozważana jest budowa tunelu pod Cieśniną Gibraltarską łączącego Maroko i Hiszpanię. Koncepcja budowy tunelu była rozważana już w latach osiemdziesiątych XX wieku, ale na planach się skończyło.

– budowa Kolei Dużych Prędkości Casablanca – Wadżda.

Docelowo kolej ma obsługiwać 15 lotnisk międzynarodowych, 43 największe marokańskie miasta, 12 portów morskich i docierać do 87% ludności. Jeśli chodzi o połączenia międzynarodowe, to w planach jest stworzenie linii kolejowej Casablanca – Trypolis.

Poza wspomnianymi inwestycjami trwają prace nad elektryfikacją i położeniem nowych torów na kilku głównych liniach kolejowych.

9. Polskie lokomotywy w Maroku (ciekawostka)

Jako ciekawostkę należy również wymienić fakt, że w Maroku przez długi czas kursowały polskie lokomotywy. Najłatwiej znaleźć informacje o elektrowozach ET22 wyprodukowanych w latach 1975-1976 przez wrocławski PaFaWag, które w liczbie 23 trafiły do Maroka, gdzie obsługiwały początkowo pociągi towarowe, a później pasażerskie. Lokomotywy zostały częściowo zmodyfikowane przez Marokańczyków, między innymi wyposażone w klimatyzację i wydajną instalację przeciwpyłową. W 2012 roku, po 35 latach służby, osiem lokomotyw ET22 przypłynęło z Maroka do portu w Szczecinie. Kilka lat wcześniej firma CTL kupiła i sprowadziła trzy inne lokomotywy ET22 z Maroka.

Wiadomo, że do Maroka trafił przynajmniej jeden parowóz wyprodukowany przez chrzanowski Fablok. Lokomotywę wyprodukowano w 1932 roku jako jubileuszowy, pięćsetny parowóz wyprodukowany w fabryce. Na You Tube można znaleźć film z załadunku polskich lokomotyw dla Maroka w Gdyni w 1932 roku. Jak ustaliła osoba publikująca film, do Maroka popłynęło 12 polskich parowozów.

Chrzanowski Fablok w latach 1973-1975 wyprodukował 37 lokomotyw dla Maroka. Na różnych marokańskich stronach i filmach na You Tube można znaleźć polskie lokomotywy spalinowe niszczejące na bocznicach w bliżej nieokreślonych miejscach. Co ciekawe, jedną z lokomotyw można zobaczyć w jednej ze scen w filmie „Klejnoty Nilu” z 1985 roku.

Maroko lokomotywa

Polskie lokomotywy spalinowe w Fezie w 2005 roku (fot. Jean-Pierre Vergez-Larrouy, CC-BY-SA, Wikimedia Commons)

%d bloggers like this: