Kolej we Francji funkcjonuje bardzo sprawnie i łączy największe miasta, aczkolwiek opracowanie sensownego artykułu jest bardzo trudne ze względu na skomplikowany system miejscówek, taryf, nieregularne terminy kursowania niektórych pociągów. Podróż pociągiem po Francji pociągami TGV z biletami Interrail to droga przez mękę. Francuskie pociągi są różne – niektóre bardzo wygodne, inne, jak np. TGV, nie przypadły mi do gustu.

Przewoźnik narodowy: SNCF (Société Nationale des Chemins de Fer)
Strona internetowa: www.sncf.com
Ostatnia aktualizacja: 30.01.2024

-> WSPARCIE STRONY<—

Jeśli uważasz, że treści publikowane na stronie są przydatne i ułatwiają podróż, możesz mnie wesprzeć drobną darowizną (np. 5 zł). Dla takich stron jak ta nie ma miejsca w dzisiejszych czasach – rzetelność i uczciwość przegrywają z lansem, blichtrem oraz pogonią za sensacją, więc bez wsparcia czytelników strona nie przetrwa. 

Spis treści:
1. Rozkład jazdy i ceny
2. Połączenia międzynarodowe
3. Przewóz rowerów w pociągach
4. Najciekawsze oferty
5. Pociągi nocne
6. Najpiękniejsze linie kolejowe
7. Dworce kolejowe Paryża
8. Pociągi Thalys
9. Pociągi Eurostar
10. Pociągi Ouigo
11. Najpopularniejsze pociągi turystyczne
12. Koleje zębate
13. Koleje linowo-terenowe
14. Muzeum Kolejnictwa w Miluzie
15. Ligne de Petite Ceinture (ciekawostka)

1. Rozkład jazdy i ceny

Wyszukiwarka połączeń z możliwością rezerwacji dostępna jest na stronie sncf.com, jak również na stronie www.sncf-connect.com, gdzie znajdziemy ceny biletów na pociągi międzynarodowe. Bilety na pociągi we Francji kupimy także u niemal wszystkich pośredników sprzedających bilety kolejowe.

Ceny biletów na pociągi dalekobieżne z Francji do Niemiec dostępne są w wyszukiwarce kolei niemieckich.

Zamieszczanie rozkładu jazdy dla najważniejszych połączeń mijałoby się z celem, bowiem rozkład, podobnie jak ceny biletów we Francji, zależy od wielu czynników. Większość pociągów dalekobieżnych nie kursuje codziennie, a próżno szukać zasad, jakimi kierowali się planiści układając rozkład jazdy.

Przydatne informacje na temat podróżowania pociągiem po aglomeracji paryskiej znajdziecie na stronie www.transilien.com. Na stronie zamieszczono między innymi mapy paryskich dworców wraz z informatorem.

Interaktywna mapa sieci kolejowej Francji na stronie SNCF

2. Połączenia międzynarodowe

W okresie obowiązywania rozkładu jazdy 2023/2024 Francja posiada szereg połączeń międzynarodowych. Z wiadomych względów nie jestem w stanie zamieścić listy wszystkich wraz z opisami, wybieram tylko najważniejsze. Większość biletów na pociągi międzynarodowe z Francji można kupić na stronie www.sncf-connect.com, z pomocą przychodzą również koncerny prowadzące sprzedaż biletów kolejowych, ale z wiadomych względów ich nie reklamuję.

Austria

Dwa lub trzy razy w tygodniu kursuje pociąg nocny Wiedeń – Paryż. Połączenie stosunkowo drogie; bilety do kupienia na stronie shop.oebbtickets.at.

Kolej w Austrii  – przewodnik dla pasażerów

Belgia

W ostatnich latach poprawiła się oferta pociągów pomiędzy Francją a Belgią. Koleje belgijskie, przy współpracy z kolejami francuskimi, uruchamiają pociągi TGV pod marką TGV INOUI z Brukseli do Marsylii, Nantes, Bordeaux, Lyonu, Strasbourga i innych miast po drodze.

Ponadto kursują pociągi osobowe:

Kortrijk – Lille
Tournai – Lille

Inny sposób na dotarcie z Belgii do Francji to podróż do ostatniej stacji przed granicą i przejście granicy pieszo. Na przykład pociągiem z Charleoi dojeżdżamy do Erquille i przekraczamy granicę, aby znaleźć się w francuskim Jermont.

Na przykład w podzielonym mieście Comines stacje kolejowe znajdują się po francuskiej i belgijskiej części, ale nie są ze sobą połączone. Po stronie francuskiej kursują pojedyncze pociągi, po belgijskiej znacznie więcej.

Nie kursują pociągi przez przejście kolejowe w Quevy ani przez Quievrain.

Ponadto przewoźnik Eurostar (dawniej Thalys) uruchamia pociągi Paryż – Amsterdam i Paryż – Kolonia przez Belgię.

Bilety również do kupienia na stronie www.b-europe.com

Kolej w Belgii – przewodnik dla pasażerów

Hiszpania

Dwa razy dziennie kursują bezpośrednie pociągi TGV z Paryża do Barcelony; w sezonie letnim będzie kursowała trzecia para pociągów. Kursuje także pociąg regionalny Barcelona – Cerbere i kilka pociągów przygranicznych pomiędzy Katalonią a Cerbere i Perpignan.

Do Hiszpanii można również dojechać pociągiem TGV Paryż – Hendaye lub Paryż – Bordeaux i dalej regionalnym, a następnie przez granicę przejechać pociągiem wąskotorowym Euskotren i dalej kontynować podróż w głąb Hiszpanii.

Kolej w Hiszpanii – przewodnik dla pasażerów

Luksemburg

Kursują pociągi regionalne z Thionville do Luksemburga, jak również pociągi TGV z Luksemburga do Paryża i Marsylii. Ponadto pociągi TER łączą Luksemburg i Metz oraz Nancy. Niedawno uruchomiono pociągi z Luksemburga do Longwy

Kolej w Luksemburgu – przewodnik dla pasażerów

Niemcy

Liczne połączenia dalekobieżne; jak również połączenia regionalne według odrębnych taryf.

Na przykład pociągi TGV Paryż – Stuttgart, Paryż – Frankfurt nad Menem, pociągi regionalne Strasbourg – Saarbrucken, pociągi lokalne z Offenburga.

W grudniu 2023 roku uruchomiono pociąg nocny Nightjet Berlin – Paryż kursujący chyba dwa razy w tygodniu. Ceny biletów, poza najtańszymi biletami promocyjnymi, są bardzo wysokie.

Bilety na większość połączeń można kupić na stronie reiseauskunft.bahn.de

Kolej w Niemczech – przewodnik dla pasażerów

Szwajcaria

Liczne połączenia dalekobieżne i regionalne. Kursują pociągi TGV Lyria, na które można kupić bilety promocyjnie, lecz w normalnych cenach są bardzo drogie (zupełnie nieopłacalne przy podróżach międzynarodowych dla posiadaczy Interraila), jak również pociągi lokalne z Genewy, którymi można podróżować w ramach transgranicznego zintegrowanego systemu taryfowego, w tym z biletem jednodniowym Lemon Pass.

Kolej w Szwajcarii – przewodnik dla pasażerów

Wielka Brytania

Kursują pociągi międzynarodowe Eurostar łączące Paryż i Lille z Londynem. Szczegóły niżej.

Włochy

Kursują bezpośrednie pociągi dzienne Mediolan – Paryż, jak również pociągi podmiejskie Ventimiglia – Nicea i Cuneo – Tende. Nie kursują już pociągi sypialne Thello.

UWAGA!!! Ze względu na naprawę osuwisk do połowy 2024 roku mogą wystąpić utrudnienia w komunikacji pomiędzy Paryżem a Mediolanem.

Kolej we Włoszech – przewodnik dla pasażerów

3. Przewóz rowerów w pociągach

Przewóz rowerów w pociągach kolei francuskich możliwy jest w pociągach podmiejskich, regionalnych i niektórych dalekobieżnych, natomiast w pociągach Ouigo najczęściej przewozimy rowery jako dodatkowy bagaż. Przepisy wciąż się zmieniają, więc poniżej znajdziecie odnośniki do oficjalnych przepisów na temat przewozu rowerów we francuskich pociągach.

Krótkie informacje ogólne na temat przewozu rowerów 
Przewóz rowerów w pociągach TER
Przewóz bagażu i rowerów w pociągach TGV Lyria
Przewóz rowerów w pociągach Eurostar
Przewóz rowerów w pociągach RER w aglomeracji paryskiej 
Inny przewodnik na stronie SNCF Connect

O szczegóły najlepiej zapytać podróżników rowerowych na którejś z grup dyskusyjnych poświęconych podróżowaniu z rowerem.

4. Najciekawsze oferty

Podróż pociągiem po Francji można zaplanować korzystając z biletów promocyjnych lub biletu Interrail (to drugie jest bardzo trudne, jeśli korzystamy z pociągów dalekobieżnych). Koleje francuskie w swojej ofercie posiadają szereg kart zniżkowych, jednak są one przydatne raczej dla osób regularnie podróżujących pociągiem po Francji, natomiast dla turysty, który chce na przykład podróżować pociągiem kilka razy w krótkim czasie będą nieprzydatne.

Jeśli wybierzemy bazę wypadową i chcemy zwiedzić pociągiem jaką francuską prowincję, można skorzystać z regionalnych ofert zniżkowych, wśród których znajdziemy również bilety sieciowe dla turystów, czasami obejmujące konkretną linię kolejową lub część prowincji i uprawniające do podróży pociągiem oraz autobusami. Podobnie jak w Polsce, niektóre prowincje stosują osobną taryfę na pociągi osobowe.

Przykładowe oferty:

Pass Pau Canfranc – oferta transgraniczna na trasie z Pau do hiszpańskiego Canfranc (pociągi i autobusy). Po drodze możliwość wędrówek po szlakach górskich, zwiedzania Doliny Aspe, czy wioski Borce (malownicza linia Pau – Bedous, dalej autobusem).

Pass Ok – bilet jednodniowy, tygodniowy lub miesięczny umożliwiający nieograniczone podróże pociągami osobowymi oraz autobusami na wyznaczonym obszarze pomiędzy miastami Belfort, Montbéliard i Héricourt. W Belfort można zobaczyć dawną cytadelę z widokiem na miasto (w okolicy forty), katedrę, muzea sztuki, a w Montbéliard Muzeum Sztuki i Historii, muzeum na zamku oraz cieszące się ogromną popularnością Muzeum Przygody Peugeot w pobliskim Sochaux z kolekcją samochodów tej marki.

Pass Rémi Découverte – dostępny w kilku wariantach bilet sieciowy dla chcących tanio podróżować po Dolinie Loary w regionie Ile de France. Informacje o ofercie znajdziecie na stronach SNCF, natomiast mapa obowiązywania biletu dostępna była na stronie www.remi-centrevaldeloire.fr/quest-ce-que-remi/plans/. Jak widać, łatwo zwiedzić kilka interesujących miejsc.

Normandia posiada w swojej ofercie sieciowy bilet weekendowy, ale dostępny tylko dla grup od dwóch do pięciu osób. Podróżujący w pojedynkę mają pecha.

Informacje o promocjach regionalnych na stronie SNCF

Koleje w krajach ościennych, np. w Szwajcarii, oferują bilety sieciowe obejmujące euroregiony.

5. Pociągi nocne

W czasach, kiedy podróżowałem pociągiem po Europie (2008-2010), Francja posiadała interesujące połączenia nocne krajowe i zagraniczne, kursujących pod marką Corail. Wagony były wysłużone, ale bardzo wygodne. Przez następne 10 lat postawiono na rozwój Kolei Dużych Prędkości i połączeń dziennych, od 2021 roku wydaje się, że wraz z odrodzeniem pociągów nocnych w Europie, również kolej we Francji będzie mogła pochwalić się rosnącą liczbą połączeń nocnych. Obecnie pociągi nocne we Francji zestawione są z wyremontowanych wagonów z miejscami do leżenia oraz wagonów z fotelami rozkładanymi (sleeperetek).

Podczas opracowywania artykułu kursowały następujące pociągi nocne:

Paryż – Nicea (przez Toulon, Cannes, Antibes)
Paryż – Tuluza – Latour de Carol, skomunikowany z pociągiem do Barcelony
Paryż – Lourdes
Paryż – Rodez
Paryż – Briançon
Paryż – Port Bou (pociąg sezonowy przez Perpignan i Narbonne)

W wakacje planowane jest połączenie nocne Paryż – Hendaye. Ponadto koleje austriackie uruchamiają nocny pociąg Wiedeń – Paryż. W przyszłości planowane są nocne połączenia z innych krajami Europy, obsługiwane przez przewoźników zagranicznych.

Nie wiem, czy pociągi kursują codziennie, ponieważ nie potrafię się połapać we francuskim rozkładzie jazdy.

W wagonach z miejscami do leżenia dostępne są dwie klasy: w drugiej klasie podróż odbywa się w przedziałach sześcioosobowych, w pierwszej w czteroosobowych. Podróżny dostaje między innymi butelkę wody mineralnej i zatyczki do uszu. Koleje francuskie umożliwiają rezerwację całego przedziału dla jednej osoby oraz podróż w przedziale dla kobiet podróżujących samotnie. Przedziały są mieszane – poza wyznaczonymi mogą w nich podróżować kobiety i mężczyźni. Dostępne są bilety w cenach promocyjnych na każdy pociąg.

6. Najpiękniejsze linie kolejowe

Podróż pociągiem po Francji to nie tylko Koleje Dużych Prędkości i szybkie pociągi, ale także malownicze linie. W różnych zestawieniach znajdziecie wiele interesujących linii, często są to popularne pociągi turystyczne, trudno mi też zweryfikować te informacje. Poniżej zamieszczam krótki wykaz najładniejszych linii kolejowych we Francji, o których mi wiadomo.

Ligne des Cévennes – najbardziej znana piękna francuska linia kolejowa, której poświęcono nawet cały odcinek programu „Malownicze linie kolejowe” emitowanego na BBC Earth. Linia o długości 300 kilometrów łączy Nimes i Clermont Ferrand. Wybudowana w latach 1864-1870 słynie z pięknych krajobrazów, imponujących wiaduktów, dolin rzek i niezwykłej atmosfery typowej dla pociągów przejeżdżających przez małe, senne miejscowości. Początkowo wybudowana do transportu win. Najsłynniejszy zabytek na linii to wiadukt z lat 1865-1867 w Chamborigaud, liczący około 400 metrów długości (różne źródła podają rozbieżne dane). Na trasie kursują pociągi regularne oraz pociąg turystyczny Gorges de L’Allier. Szczegółowe informacje na stronie https://www.ligne-des-cevennes.com

Okolice Grenoble – z pięknych widoków słyną również linie kolejowe w okolicach Grenoble – popularnego ośrodka sportów zimowych. Za najciekawszą uważana jest linia Grenoble – Briançon, a szczególnie odcinek Veynes – Grenoble, gdzie pociąg przejeżdża przez 26 tuneli, mnóstwo mostów i galerii z widokami zapierającymi dech w piersiach. W Veynes można zobaczyć niewielkie muzeum kolejnictwa, ale bez wystawy taboru. W regionie kursuje także turystyczny pociąg Le Petit Train de la Mure.

Ligne des Hirondelles – bardzo popularna linia kolejowa w Jurze, łącząca Dole i Saint-Claude. Długość trasy to 123 kilometry, a pociągi pokonują tę odległość w dwie i pół godziny. Po drodze pociąg przejeżdża przez 36 tuneli i 22 wiadukty, z których najbardziej okazałe znajdują się w Morbier i Morez. Krajobraz to las, winnice, wąwozy, strome zbocza i doliny. Linię budowano aż przez 56 lat (1856-1912). Na trasie kursują pociągi rozkładowe SNCF, organizowane są też przejazdy turystyczne, połączone ze zwiedzaniem największych atrakcji. Niestety, w pociągach nie da się otworzyć okien.

Le Train des Merveilles – w tłumaczeniu „Pociąg Cudów”, czyli linia kolejowa z Nicei do Tende, również znana na całym świecie. Trasa prowadzi z Nicei na północ, blisko granicy z Włochami. Z najciekawszych miejsc po drodze należy wymienić zabytkowe miasteczko Breil-sur-Roya, gdzie działa niewielkie muzeum kolejnictwa. W malowniczo położonym Tende warto zobaczyć Musée des Merveilles prezentujące najciekawsze eksponaty z wykopalisk archeologicznych regionu. Linia górska z typowymi krajobrazami górskimi i tunelami. Odległość pomiędzy stacją początkową a końcową to około 100 kilometrów, z czego 44 km w tunelach; spośród 81 tuneli 3 są spiralne. Linia budowana w latach 1883-1928, uszkodzona w czasie wojny, oddana do ponownego użytku w 1979 roku. Przejazd w jedną stronę trwa około dwóch godzin.

Nicea – Digne-les-Baines – do najpiękniejszych francuskich linii kolejowych zaliczana jest także linia kolejowa Nicea – Digne-les-Baines. Jest to linia wąskotorowa o rozstawie szyn 1000 mm; na trasie o długości 151 kilometrów pociąg przejeżdża przez senne wioski, pola lawendy, wiadukty, tunele, a z okien można podziwiać Alpy Prowansalskie. Na trasie kursują pociągi rozkładowe oraz pociąg turystyczny Train des Pignes zestawiony z parowozu i wagonów retro. Więcej informacji: https://www.traindespignes.fr

Le Train de la Côte bleue – nazwa pociągu i linii łączącej Marsylię z Miramasi, poprowadzonej w dużej części wzdłuż Zatoki Marsylskiej. Trasa o długości 60 kilometrów, z czego 32 kilometry biegną wzdłuż morza. Pociąg przejeżdża przez 23 tunele, 18 wiaduktów i 2 mosty. Na trasie kursują pociągi regionalne; w rozkładach jazdy zwykle przewidziane jest 14 par pociągów dziennie. Linia słynie z pięknych widoków na morze.

Ligne d’Auray à Quiberon (Train Tire-Bouchon) – krótka linia kolejowa łącząca miasto Auray z półwyspem Quiberon. Pociągi na tej trasie kursują tylko w sezonie letnim, od połowy czerwca, do połowy września. Podczas godzinnej podróży z okien pociągów rozpościerają się piękne widoki na wody Oceanu Atlantyckiego. Długość trasy – 28 kilometrów. Bardziej jako ciekawostka.

Do najpiękniejszych francuskich linii kolejowych należą także opisane niżej linie górskie popularnych pociągów turystycznych „Train Jaune” i Petit Train d’Artouste”.

7. Dworce kolejowe Paryża

Podróż pociągiem po Francji najczęściej zaczyna się lub kończy w Paryżu. To stąd odjeżdżają pociągi dalekobieżne do najważniejszych miast kraju oraz pociągi międzynarodowe. Kolej we Francji ma interesującą historię i choć pierwsza linia kolejowa we Francji połączyła w roku 1827 Saint Etienne i Andrezieux (18 km), to pierwsze linie kolejowe o przeznaczeniu pasażerskim powstały w Paryżu i okolicach. Pierwszy pociąg pasażerski przejechał 26 sierpnia 1837 roku z prowizorycznej stacji koło dzisiejszego dworca Paris Saint-Lazare do stacji Le Pecq w Yvelines (wkrótce pociągi dojeżdżały do Saint-Germain-en-Laye, gdzie kończyła się linia). Do dziś zachowały się zabytkowe dworce kolejowe w Paryżu, zaliczane do najpiękniejszych i największych dworców kolejowych w Europie. Zwiedzając Paryż warto wybrać się na spacer po dworcach lub chociaż krótko zapoznać się z ich historią.

Gare Saint-Lazare – Dworzec św. Łazarza to najstarszy dworzec kolejowy w Paryżu. Obecny dworzec to trzeci dworzec w tym miejscu – pierwszy drewniany dworzec powstał w 1837 roku na moście na Placu Europejskim. Z mostu schodziło się na perony. Drugi dworzec zbudowano w 1841 roku na Rue de Stockholm; dzisiejszy dworzec pochodzi z lat 1842-1853. W połowie XIX wieku był to najważniejszy dworzec w Paryżu i jeden z najbardziej ruchliwych europejskich dworców. Rozbudowany w latach 1885–1889, przeszedł remont generalny na przełomie pierwszej i drugiej dekady XXI wieku. W środku, na kilku piętrach, znajduje się galeria handlowa i infrastruktura dla podróżnych.

Gare du Nord – początkowo obsługiwał połączenie Paryż – Lille. Pierwszy dworzec otwarto w tym miejscu w czerwcu 1846 roku. Już w 1860 roku okazał się zbyt mały dla obsługi rosnącego ruchu kolejowego i w latach 1861-1864 wybudowano znacznie większy dworzec według projektu Jacquesa Ignacego Hittorffa. Elementy starego dworca do dziś można podziwiać na elewacji stacji Lille Flandres. Pod rozbudowę dworca zburzono okoliczne budynki i zmieniono trasy ulic. Po rozbudowie dworzec miał 36 tysięcy m2 powierzchni, 220 metrów długości i 180 metrów szerokości; był większy niż Luwr i katedra Notre Dame. Zwraca uwagę majestatyczna fasada. W najbliższych latach dworzec ma zostać rozbudowany.

Gare de l’Est – oddany do użytku 2 grudnia 1850 roku przez Napoleona III, początkowo nazywany był „Stacją Strasburga”, bowiem obsługiwał połączenie kolejowe z tym miastem. Budowa trwała 3 lata, dworzec zbudowano w stylu włoskiego pałacu. W 1883 roku z dworca odjechał pierwszy pociąg Orient Express. Kilkakrotnie rozbudowany; w latach 1924-1931 dobudowano drugi, niemal identyczny budynek dworca. Podczas rozbudowy wyburzono dzielnicę robotniczą (kilka tysięcy domostw).

Gare de Lyon – obecny budynek dworca to trzeci dworzec w tym miejscu. Pierwszy, niewielki drewniany dworzec, został otwarty w 1849 roku, drugi w 1855 roku. Z okazji Wystawy Światowej w 1900 roku zbudowano okazały budynek, który stoi do dziś. Z dworca odjeżdżały pociągi do popularnych miejscowości wypoczynkowych na Lazurowym Wybrzeżu, w związku z czym wnętrza, w tym również piękna restauracja Le Train Bleu (1901) zostały urządzone z przepychem, aby przypominały wnętrza pałaców i rezydencji. Nazwa restauracji nawiązuje do dawnego pociągu Paryż – Monte Carlo. Dworzec wyróżnia wieża zegarowa o wysokości 67 metrów.

Gare d’Austerlitz – otwarty w 1840 roku, początkowo nosił nazwę Gare d’Orléans. Obsługiwał linię Paryż – Corbeil, wydłużoną trzy lata później do Orleanu. Pierwszy budynek wyburzono, w jego miejscu w latach 1862-1869 zbudowano nowy dworzec. Obecnie dworzec o marginalnym znaczeniu w ruchu dalekobieżnym; swego czasu odjeżdżały stąd nocne pociągi Elipsos z Paryża do Madrytu. Boczne skrzydło dworca zburzono w 2013 roku.

Gare d’Orsay – dawny dworzec kolejowy i hotel, również wybudowany w 1900 roku, aby goście przyjeżdżający na Wystawę Światową mogli wysiąść blisko centrum miasta, zamiast na dworcu Austerlitz. Wzniesiono go w miejscu Pałacu d’Orsay, spalonego przez komunardów podczas walk w 1871 roku. W dniu otwarcia zainaugurowano podziemne połączenie kolejowe o długości 4 kilometrów z dworcem Austerlitz, poprowadzone wzdłuż brzegów Sekwany. Dworzec Orsay był pierwszym na świecie całkowicie zelektryfikowanym dworcem kolejowym. Dworzec cechowały pałacowe wnętrza, w środku działały także ekskluzywne restauracje. W 1977 roku francuskie władze zdecydowały o zamknięciu dworca i utworzeniu wewnątrz muzeum sztuki, które otwarto w 1986 roku.

Interesującą historię ma także dworzec Montparnasse. Budynek wybudowany w 1846 roku wyglądał zupełnie inaczej niż dzisiejszy, współczesny dworzec. Rozbudowany już w 1852 roku, zyskał dwie nowe stacje w latach 1929-1936. Mówiono, że to 3 dworce w jednym. W 1965 roku zdecydowano o zburzeniu dworca. Cztery lata później otwarto nowy dworzec, położony kilkaset metrów dalej. Dworzec nowoczesny jak na tamte czasy, schowany za budynkami mieszkalnymi, a nad dworcem wybudowano biurowiec. Nowy dworzec Montparnasse stanowił dla SNCF punkt odniesienia dla dworców projektowanych na początku XXI wieku. W internecie krąży zdjęcie słynnej katastrofy kolejowej z 22 października 1895 roku, kiedy pociąg Granville – Paryż przejechał przez kozioł oporowy, a parowóz wyjechał na ulicę, położoną 10 metrów pod poziomem peronu.

W okolicach Paryża warto zobaczyć także dworzec kolejowy w Bobigny, skąd odjeżdżały transporty Żydów do obozów zagłady w czasie drugiej wojny światowej.

8. Pociągi Thalys/Eurostar

Pociągi Thalys (od października 2023 roku połączone z Eurostar) to komfortowe, szybkie pociągi łączące Paryż z Brukselą, Amsterdamem i Kolonią. Zalet można by wymieniać dużo – mają jednak jedną istotną wadę. Nie należą do najtańszych. Cen nie będę podawał, ponieważ zależą od konkretnego połączenia, obłożenia pociągu i daty, mogą się więc znacznie różnić w zależności od dnia przejazdu.

Podróżni, którzy zdecydują się podróżować pociągami Thalys, mogą skorzystać z kilku ofert promocyjnych pozwalających zaoszczędzić pieniądze. Kilka razy w roku przewoźnik organizuje promocje, dzięki którym podróże mogą być duuużo tańsze niż normalnie, np. w grudniu, dla podróży w styczniu.

W pociągach Thalys dostępne są dwie klasy. Klasa Comfort 2 to odpowiednik drugiej klasy. W klasie Comfort 1 są wygodniejsze siedzenia, więcej miejsca, bezpłatna prasa w różnych językach, a także gniazdko przy każdym siedzeniu. Pasażerowie mają ponadto możliwość zamówienia posiłków w wagonie barowym z dostawą na zajmowane miejsce.

Strona internetowa Thalys: www.thalys.com

9. Pociągi Eurostar

Pociągi Eurostar to szybkie pociągi kursujące pod Kanałem La Manche. Łączą Londyn z Paryżem, Lille i Brukselą. Są to pociągi TGV przemalowane w inne barwy, wkrótce zostaną zastąpione przez nowoczesne pociągi Velaro. Przejazd jest komfortowy i szybki, ale drogi. Ze względu na skomplikowaną taryfę podam tylko kilka przykładowych cen. Przed podróżą należy odwiedzić stronę przewoźnika w celu sprawdzenia ceny na konkretne połączenie.

W pociągach Eurostar możemy wybrać spośród trzech klas – Standard, Standard Premier i Business Premier. W klasie Standard Premier są wygodniejsze siedzenia, czasopisma za darmo oraz posiłki (za opłatą) serwowane na miejsce pasażera. Klasa Business Premier to szereg dodatkowych udogodnień, m.in. pierwszeństwo w odprawie, gazety i czasopisma, gniazdko przy każdym siedzeniu.

Ze względu na różnice w cenach w zależności od dnia i pociągu nie ma sensu podawanie konkretnych cen. Im wcześniej kupujemy, tym płacimy mniej.

Bilety powrotne w większości przypadków są tańsze niż dwa oddzielne bilety w jedną stronę. Podane ceny są w większości cenami promocyjnymi, więc cena rzeczywista może być dużo wyższa. Bilety można zamówić przez internet na stronie przewoźnika. Pasażerowie przechodzą przez odprawę, w związku z czym należy się do niej zgłosić 30 minut przez planowym odjazdem pociągu.

Strona internetowa: www.eurostar.com

10. Pociągi Ouigo

Od kwietnia 2013 koleje francuskie SNCF uruchomiły nowe, niskokosztowe połączenia pomiędzy stacją Marne-la-Vallée Chessy (na przedmieściach Paryża) a Marsylią i Montpellier. Po drodze pociągi zatrzymują się na najważniejszych stacjach. Połączenia obsługiwane są przez składy TGV Duplex. W pociągach zwiększono liczbę foteli dla pasażerów kosztem miejsca na bagaż i części barowej. Nie ma podziału na klasy, każdy pasażer pociągów Ouigo może wziąć na pokład tylko jedną sztukę bagażu podręcznego, za drugą sztukę zapłacimy 5 euro.

Ceny biletów dla osób dorosłych zaczynają się od 10 euro, najdroższe kosztują 85 euro. Pociągi mają być konkurencją dla tanich linii lotniczych.

W 2022 roku pojawiły się pociągi Ouigo Vitesse Classique zestawione z lokomotywy i wagonów pasażerskich. Są one wolniejsze niż TGV Duplex.

Obecnie pociągi Ouigo kursują także w Hiszpanii.

Strona internetowa: www.ouigo.com

11. Najpopularniejsze pociągi turystyczne

We Francji kursuje kilkadziesiąt pociągów turystycznych, uruchamianych z reguły tylko w sezonie letnim, najczęściej w weekendy. Istnieje jednak kika pociągów kursujących codziennie, cieszących się ogromną popularnością wśród turystów i znanych na całym świecie.

Train de Jaune (Żółty pociąg) – pociąg od ponad 100 lat przemierzający Pireneje w pobliżu granicy francusko-hiszpańskiej. Kursuje z Villefranche de Conflent do Latour-de-Carol. Trasę liczącą 63 kilometry pokonuje w ciągu około 90 minut. Po drodze mija 19 tuneli, 2 mosty, z których jeden to unikalny kolejowy most wiszący oraz zatrzymuje się na najwyżej położonej francuskiej stacji kolejowej – Bolquère-Eyne (1593 m n.p.m.). Na trasie kursuje urozmaicony tabor. Od wagonów retro, przez zabytkowe elektryczne zespoły trakcyjne, po nowoczesny elektryczny zespół trakcyjny Z152. Wśród turystów największą popularnością cieszy się skład złożony z niezadaszonych wagonów widokowych, dzięki czemu pasażerowie mogą podziwiać przepiękne widoki, robić najlepsze zdjęcia i kręcić najlepsze filmy. W dodatku ten klimat…

Kursuje 5 par pociągów dziennie. Do Villefranche de Conflent można dojechać pociągiem regio z Perpignan (ok. 50 km.). Należy się również przygotować na długie kolejki. Linia jest częścią francuskich kolei, więc nie ma problemu z kupnem biletu w kasach biletowych w największych francuskich miastach.

Petit Train D’Artouste – kolejka wąskotorowa kursująca w Pirenejach w pobliżu granicy z Hiszpanią. Jedna z najbardziej znanych tamtejszych atrakcji turystycznych ze względu na nietypowe wagony oraz widoki roztaczające się z pociągu. Pociąg rozpoczyna swój bieg na stacji Artouste-Fabrèges, leżącej 55 kilometrów od miasta Pau. Łączna długośc linii wynosi około 10 kilometrów, a podróż trwa niemal godzinę.

Szczegóły: Strona oficjalna

Chemin de Fer de La Mure – Jedna z najbardziej znanych francuskich kolejek turystycznych. Kolej Mure łączy dwa małe miasteczka St Georges de Commiers i La Mure d’Isèr. Do obu miasteczek można z łatwością dotrzeć pociągiem SNCF z Grenoble. Linia została otwarta dla ruchu w 1888 roku, a dokładnie 100 lat później zaczęły po niej kursować pociągi turystyczne. Łączna długość trasy to około 30 kilometrów. Ze względu na przepiękne widoki linia należy do najpopularniejszych linii turystycznych we Francji. Podróż trwa niemal dwie godziny. Pociąg zatrzymuje się na kilka minut w miejscach, skąd rozpościerają się najpiękniejsze widoki. Na stacji La Motte d’Aveillans na turystów czeka krótka wizyta w muzeum pszczelarstwa połączona z degustacją miodu. Trasa uważana jest za jedną z najpiękniejszych w Europie.

12. Koleje zębate

Na terenie Francji do dziś działa kilka linii kolejowych z szyną zębatą. Niektóre z nich nie mają większego znaczenia dla podróżujących pociągiem po Francji, trzy natomiast powinni zanotować sobie miłośnicy kolei i osoby lubiące atrakcje kolejowe.

Tramway du Mont Blanc – najwyżej położona linia kolejowa we Francji i jedna z najwyżej położonych linii kolejowych w Europie. Jedyna linia kolejowa we Francji osiągająca wysokość ponad 2000 m n.p.m. . Linia o długości 12,4 km biegnie ze stacji kolei francuskich w Saint-Gervais-les-Bains do stacji Nid d’Aigle po torach o rozstawie 1000 mm. Przejazd trwa od 45 minut do godziny, z okien pociągu można podziwiać szczyty górskie, lodowiec Bionassay i dolinę. Pierwszy odcinek linii (do Col de Voza) został otwarty w 1907 roku, w 1914 roku linię doprowadzono do dzisiejszej stacji końcowej. Prace przy rozbudowie przerwano z powodu wybuchu pierwszej wojny światowej i nigdy ich nie wznowiono. Elektryfikacja w 1956 roku. Trzy zabytkowe pojazdy obsługujące linię nazwano Anne, Jeanne, Marie, na cześć córek właściciela linii w 1957 roku, po elektryfikacji linii. Do stacji Nid d’Aigle pociągi dojeżdżają tylko w lecie.

Chemin de fer du Montenvers – linia kolei zębatej o długości 5,1 km z Chamonix do stacji Hotel de Montenvers, tuż przy lodowcu Mer de Glace. Rozstaw szyn 1000 mm, stacja końcowa położona jest na wysokości 1,913 m . Różnica wysokości pomiędzy stacją początkową a końcową to 871 metrów. Pierwszy odcinek linii otwarto w 1908 roku, elektryfikacja w 1953 roku. Przejazd trwa 15-20 minut, a pociągi kursują co pół godziny.

Panoramique des Dômes – kolej zębata o podobnej długości co poprzednia (5,1 km), łączy miasto Clermont-Ferrand z platformą widokową na szczycie Puy-de-Dôme. Zbudowana w 2012 roku, kontynuuje tradycje dawnej linii kolejowej, która funkcjonowała w latach 1907-1926. Stara linia miała długość ponad 14 kilometrów. Po oddaniu nowej linii w 2012 roku doszło do kilku wypadków i podmycia torów, jednak obecnie linia jest jedną z największych atrakcji kolejowych Francji i pojawiła się między innymi w programie „Malownicze linie kolejowe” w odcinku o linii Nimes – Clermont-Ferrand, na końcu odcinka.

Petit train de la Rhune – zabytkowa kolej zębata w Pirenejach. Trasa prowadzi z Col de Saint-Ignace (169 m n.p.m.) na szczyt La Rhune (905 m n.p.m.) na granicy francusko-hiszpańskiej. Długość to około 4,2 km, ale czas przejazdu to około 30 minut, ze średnią prędkością 9 km/h. Kolej oddana do użytku w 1924 roku. Powolną jazdę wynagradzają widoki z pociągu i ze szczytu, z którego widać nawet wody Zatoki Biskajskiej. Pomimo stosunkowo wysokich cen biletów w lecie są tłumy chętnych, aby przejechać się kolejką i trzeba odstać kilka godzin w kolejce do kasy.

Strona oficjalna: www.rhune.com

Szynę zębatą można spotkać także na linii „C” metra w Lyonie (rozstaw szyn 1435 mm). Z punktu widzenia miłośnika transportu publicznego linia o długości zaledwie 2,4 kilometra jest bardzo interesująca – część linii przebiega po trasie dawnej kolei linowo-terenowej (1894-1967); podobno to też najbardziej stroma linia metra na świecie. Z wyglądu przypomina bardziej premetro.

Prawdopodobnie w cementowni Chiron działała lub działa kolej zębata o rozstawie szyn 600 mm. Nie znalazłem aktualnych informacji. Poza zachowanymi liniami zębatymi we Francji działało dawniej znacznie więcej kolei zębatych.

13. Koleje linowo-terenowe

W artykule Kolej we Francji postanowiłem także krótko opisać najważniejsze koleje linowo-terenowe, chociaż i tak we Francji nie ma ich zbyt dużo, biorąc pod uwagę wielkość krajów. W latach 1893-1934 w Meudon działała interesująca kolej linowo-terenowa łącząca przystanek dzisiejszego paryskiego tramwaju nr 2 z peronem linii kolejowej Paryż – Brest.

Funiculaire de Thonon-les-Bains – kolej linowo-terenowa w uzdrowiskowym mieście Thonon-les-Bains, przy granicy ze Szwajcarią. Kolejka od 1888 roku łączy centrum miasta z brzegiem Jeziora Genewskiego (zbudowano w celu połączenia centrum z portem). Kilkukrotnie remontowana i przebudowywana. Od 1989 roku w pełni zautomatyzowana, jako pierwsza tego typu kolej we Francji. Długość linii to 243 metry, średnia prędkość 3m/s, przejazd trwa minutę i 35 sekund. W jednym wagoniku zmieści się 54 pasażerów.

Montmartre Funicular – krótka linia kolei linowo-terenowej w Paryżu, pozwalająca ominąć wejście po schodach na wzgórze, na którym położona jest popularna dzielnica artystów. Skorzystanie z kolejki oddanej do użytku w 1900 roku zaoszczędzi turystom wysiłku w postaci pokonania 300 schodów. Trasa kolejki liczy 108 metrów, różnica wysokości pomiędzy stacją początkową a końcową to 36 metrów, a przejazd zajmuje niecałą minutę. Kolejka przewozi rocznie ponad 2 miliony pasażerów.

Funiculaire de Pau – kolejka łącząca stację kolejową w Pau ze wzgórzem, na którym położony jest zamek. Stumetrowa przejażdżka jest bezpłatna, wagoniki kursują co 3 minuty. Oddana do użytku w 1907 roku, kilka razy remontowana i przebudowywana. Wagoniki obsługujące kolejkę wyprodukowano w 1961 roku. Funikular zbiera bardzo dobre recenzje wśród pasażerów jako jedna z najlepszych atrakcji turystycznych miasta. Różnica wysokości pomiędzy stacją początkową a końcową to 26 metrów.

Funiculaire du Havre – kolej linowo-terenowa w mieście Le Havre, wchodząca w skład zintegrowanego systemu transportu publicznego. Zbudowana w 1890 roku, początkowo obsługiwana przez parowozy, w 1911 roku zelektryfikowana. Poważnie uszkodzona w 1944 roku podczas bombardowań, ponownie otwarta w 1950 roku. Nieczynna w latach 1969-1972, wyremontowana w 2021 roku. Na pokonanie trasy o długości 343 metrów wagoniki potrzebują 3 minut. Na dolnej i górnej stacji można się przesiąść do autobusów. Każdego roku, w sezonie letnim, kolejka jest przez kilka tygodni nieczynna.

Funival – kolej linowo-terenowa w popularnym ośrodku sportów zimowych Val-d’Isère. Łączy stację La Daille ze stacją Bellevarde. Odległość pomiędzy stacjami to 2300 metrów, z czego 1720 metrów prowadzi przez tunel. Różnica wysokości pomiędzy stacjami to aż 892 metry, a czas przejazdu wynosi 8 metrów. Kolejka zbudowana w 1987 roku zbiera bardzo dobre opinie. Wagoniki kolejki wyprodukowano w 2003 roku.

Funiculaire de Saint-Hilaire du Touvet – kolejna górska kolej linowo-terenowa. Łączy Montford ze wsią Saint-Hilaire du Touvet, do której dawniej nie prowadziły żadne drogi i można było się do niej dostać tylko pieszo, po bardzo trudnej czasie. Kolejka zbudowana w latach 1920-1924. Długość trasy 1480 metrów. Kolejka pojawiła się w kilku filmach i serialach.

Funiculaire du pic du Jer – linia kolei linowo-terenowej o długości 1100 metrów z Lourdes do wsi Pic du Jer. Zbudowana w latach 1898-1900, różnica wysokości pomiędzy stacjami to 480 metrów. Wagoniki przejeżdżają przez dwa tunele i wiadukt; maksymalne nachylenie wynosi 58%. Rozstaw szyn to 1000 mm. Przejazd trwa aż 8 minut. Z górnej stacji rozpościerają się piękne widoki, można stąd rozpocząć spacer po którymś ze szlaków.

W Lyonie działają dwie koleje linowo-terenowe. Pierwsza łączy stację Saint-Jean ze stacją Saint-Just (791 metrów długości, 91 metrów różnicy wysokości pomiędzy stacją początkową a końcową), druga, krótsza pokonuje trasę ze stacji Saint-Jean do stacji Fourvière (406 metrów długości, 116 metrów różnicy wysokości pomiędzy stacjami). Obie kolejki są częścią zintegrowanego systemu transportu publicznego i należą do najpopularniejszych atrakcji turystycznych miasta. W Lyonie dawniej kursowały co najmniej 3 inne koleje linowo-terenowe. Dwie zostały zamknięte i rozebrane, w miejscu trzeciej kursuje dziś kolej zębata – linia metra „C” opisana w poprzednim rozdziale.

Ponadto na jednym z rond w popularnej miejscowości Evian znajdziemy pomnik kolei linowo-terenowej działającej w tym mieście od 1903 do 1969 roku. We Francji działa jeszcze kilkanaście innych kolei linowo-terenowych; w artykule wymieniłem tylko te najważniejsze.

14. Muzeum Kolejnictwa w Miluzie

Francuska Miluza nie jest żadną metropolią, ani jakimś tętniącym życiem wielkim miastem, chociaż w centrum miasta nie brakuje ładnych miejsc i pięknych budynków. Niemniej dla miłośników kolei to obowiązkowy punkt podczas wycieczki po Francji. Główną atrakcją miasta są dwa muzea: Muzeum Kolejnictwa oraz Muzeum Samochodowe.

Muzeum Kolejnictwa jest największym tego typu muzeum w Europie. W dwóch ogromnych halach zgromadzono eksponaty dokumentujące historię nie tylko francuskiej kolei. Przeróżne lokomotywy parowe, stare wagony pasażerskie oraz wagony motorowe pozwalają zwiedzającym poczuć klimat podróży w pierwszej połowie dwudziestego wieku. Całość dopełnia makieta kolejowa oraz wyposażenie techniczne. Ofertę uzupełnia sklep z pamiątkami – książkami, filmami wideo i gadżetami o tematyce kolejowej.

Muzeum „Cité du Train” jest świetnie urządzone i cieszy się ogromną popularnością wśród turystów. Zwiedzanie warto połączyć z nieco oddalonym Muzeum Samochodowym, gdzie znajduje się równie duża kolekcja starych samochodów. Na początku lipca w mieście odbywa się tradycyjny Festiwal Automobilizmu. Przez miasto przejeżdża wtedy kawalkada zabytkowych samochodów. Liczne relacje z tego wydarzenia można znaleźć na polskich stronach internetowych.

Do Muzeum Kolejnictwa można dojechać z dworca kolejowego tramwajem nr 3 (przystanek „Musées”). Szczegóły: www.citedutrain.com

15. Ligne de Petite Ceinture (ciekawostka)

Petite Ceinture to jedna z mniej znanych, a moim zdaniem najciekawszych atrakcji turystycznych Paryża. Linia została wybudowana w latach 1852-1869 wokół paryskich fortyfikacji, ukończonych kilkanaście lat wcześniej. Jest to linia okrężna, licząca około 33-35 kilometrów i przez długi czas służyła do transportu ludzi oraz towarów wokół francuskiej stolicy.

Przewozy na całej linii odbywały się w latach 1862-1934, a złote czasy linia Petite Ceinture przeżywała około roku 1900, kiedy w ciągu jednego dnia przewożono 80-90 tysięcy pasażerów dziennie. Kursowały pociągi zestawione z parowozów i wagonów towarowych lub pasażerskich, a linią zarządzała firma Compagnie du Chemin de fer de Ceinture. Częścią Compagnie du Chemin de fer de Ceinture były cztery firmy zarządzające dworcami kolejowymi na linii:

Compagnie des Chemins de fer du Nord – stacja Paris Nord
Compagnie des Chemins de fer de l’Ouest – stacje Saint-Lazare i Montparnasse
Compagnie des Chemins de fer de l’Est – stacja Paris Est
Compagnie des Chemins de fer Paris Lyon Méditerranée – stacja Paris Lyon
Compagnie des Chemins de fer Paris-Orléans – stacja Paris Austerlitz

Formalnie wyróżnia się cztery odcinki tej linii, otwierane w różnych latach.

Kursowały również pociągi dookoła linii – około 1900 roku przejazd całej linii trwał półtorej godziny, w 1901 roku czas przejazdu zredukowano o 10 minut, wprowadzając połączenia ekspresowe.

Po 1934 roku regularne pociągi kursowały na odcinku Saint Lazare – Auteil do 1985 roku. Co jakiś czas przez linię przejeżdżały pociągi techniczne i podsyły wagonów. Co jakiś czas odbywały się też przejazdy specjalne dla miłośników kolei.

Część infrastruktury wyburzono, nad zachowaniem reszty toczą się od lat debaty, bowiem przez wielu jest traktowana jako francuskie dziedzictwo narodowe. Wzdłuż linii żyło sporo bezdomnych, była też popularnym celem miłośników zwiedzania opuszczonych miejsc.

Jak widać na zdjęciach z 2017 roku, wzdłuż linii swoje obozowiska utworzyli imigranci z krajów Azji i Afryki, co wróży powstanie wielkiego slumsu wokół Paryża.

Więcej informacji: Interesujący artykuł o historii linii Petite Ceinture