Kolej na Podróż

Koleje wąskotorowe na Słowacji – wykaz czynnych linii

Koleje wąskotorowe na Słowacji możemy podzielić na linie kursujące codziennie (Tatrzańskie Koleje Elektryczne i kolej zębata Szczyrba – Szczyrbskie Pleso) oraz koleje kursujące co jakiś czas. Większość z nich nie jest tak dobrze znana wśród Polaków jak na przykład czeskie kolejki przygraniczne, ale z roku na rok coraz więcej polskich turystów przyjeżdża na przykład na przejazdy koleją dziecięcą w Koszycach.

W artykule krótko opisałem wszystkie znane mi koleje wąskotorowe na Słowacji. Być może lista nie jest kompletna.

Tatranské elektrické železnice

Dwie zelektryfikowane trasy jednotorowe u podnóża Tatr Wysokich. Pociągi kursują na liniach:
Poprad-Tatry – Starý Smokovec – Štrbské Pleso
Starý Smokovec – Tatranská Lomnica

Połączenia są obsługiwane wygodnymi, klimatyzowanymi jednostkami elektrycznymi 425.95. Wadą wspomnianych jednostek jest brak toalet w pociągu, a przejazd ze stacji Poprad-Tatry do stacji Štrbské Pleso trwa ponad godzinę. Warto się jednak przejechać, bowiem widoki w niektórych miejscach zapierają dech w piersiach. Niestety, okna się nie otwierają, w związku z czym trudno zrobić zdjęcie dobrej jakości. Podróż jest bardzo wygodna.

Dostępne są bilety strefowe, czasowe, jednodniowe, trzydniowe i tygodniowe. Pociągi odjeżdżają z osobnego peronu na stacji Poprad-Tatry.

Tatrzańskie Koleje Elektryczne

Pociąg Poprad – Szczyrbskie Pleso na peronie w Popradzie

Ozubnicová železnica (OŽ) Štrba – Štrbské Pleso

Kolejka zębata łącząca dwie wymienione wyżej stacje. Trasę o długości 4,6 kilometra pokonuje w 15 minut. Pociąg nie jest zbyt wygodny ze względu na drewniane siedzenia, nie ma w nim również toalety. Ze względu na specyfikę trasy przejazd jest niezapomnianym przeżyciem. Gorąco polecam. Obecnie trwa remont kolejki i stare wagoniki zostaną wymienione.

Zubacka

Kolej zębata Szczyrba – Szczyrbskie Pleso

Čiernohronská železnica

Kolejka leśna o rozstawie szyn 760 mm kursująca na trasie Chvatimech – Hronec – Čierny Balog – Vydrovo. Kolejka po raz pierwszy wyjechała w trasę w 1909 roku łącząc tartaki w Ciernym Balogu i Hroncu. Następne odcinki i odgałęzienia budowali jeńcy wojenny w czasie I wojny światowej. Łączna długość sieci kolei wąskotorowych w tym rejonie wynosiła w czasach świetności 131,98 km. Do dziś zachowało się tylko ok. 15 kilometrów.

Kolejka leśna zapisała się w również w historii Słowacji. Podczas słowackiego powstania w 1944 roku służyła partyzantom jako środek transportu prowiantu i amunicji w góry. Warto wiedzieć, że niemcy nigdy nie zdobyli wioski Čierny Balog.

W 1982 kolejka definitywnie przestała kursować, a decyzją rządu cały inwentarz miał zostać zezłomowany, a tory rozebrane do 1985 roku. Dzięki pasjonatom udało się wpisać kolejkę na listę zabytków, dzięki czemu została uratowana przed całkowitym zniszczeniem. Stopniowo odbudowywano linię, aż w 1992 kolejka ponownie zaczęła kursować na niewielkim odcinku pierwotnej trasy.

W ostatnich latach stała się sławna za sprawą filmików pokazujących przejazd pociągu przez boisko piłkarskie podczas meczu.

Strona internetowa: www.chz.sk

Čiernohronská železnica‎

Čiernohronská železnica‎ – pociąg parowy (fot. Jan Pešula, CC-BY-SA, Wikimedia Commons)

Trenčianska elektrická železnica

Kolejka wąskotorowa, a właściwie tramwaj kursujący na trasie Trenčianska Teplá a Trenčianske Teplice. Długość trasy wynosi 5 kilometrów. Pomysł budowy krótkiej linii kolejowej przeznaczonej do przewozu kuracjuszy pomiędzy uzdrowiskiem a stacją Trenčianska Teplá przy dzisiejszej magistrali kolejowej Żylina – Bratysława pojawił się już w 1886 roku. Jednak dopiero w latach 1906-1907 uchwalono przyznanie pożyczki na ten cel, co pozwoliło założyć spółkę odpowiedzialną za projekt. Rok później rozpoczęła się budowa linii.

Pierwszy tramwaj wyjechał na trasę 27 czerwca lub 27 lutego 1909 roku (różne źródła podają różne daty). Trasa była od początku zelektryfikowana i przypominała raczej podmiejską linię tramwajową.

W okresie międzywojennym kolej uzdrowisko Trenčianske Teplice przeżywało najazd kuracjuszy, kolej cieszyła się ogromną popularnością nawet po wprowadzeniu w 1928 roku linii autobusowej biegnącej równolegle do trasy kolejki.

W czasie drugiej wojny światowej infrastruktura została zmodernizowana.

Kolejne modernizacje miały miejsce na początku lat pięćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku. Po drugiej z modernizacji opracowano ekspertyzę, która zalecała zlikwidowanie linii kolejowej ze względu na jej nierentowność lub przekucie torów na rozstaw 1000 mm.

10 grudnia 2011 roku zostało zawieszone kursowanie rozkładowych pociągów, a linia wraz z infrastrukturą została sprzedana samorządowi. Kolei groziło zamknięcie, jednak dzięki wolontariuszom udało się ocalić kolej. W 2013 roku założono stowarzyszenie Trenčianska elektrická železnica, które organizuje przejazdy turystyczne w wybranych dniach.

Obecnie przejazdy odbywają się głównie w weekendy w wakacje oraz w wybrane dni, na przykład z okazji Dnia Kobiet.

Strona internetowa: www.trez.sk

Trenčianska elektrická železnica,

Trenčianska elektrická železnica (fot. Comminatio, CC-BY-SA, Wikimedia Commons)

Orawska kolejka leśna

Kolejka wąskotorowa kursująca w miejscowości Oravská Lesná tuż przy granicy z Polską. Kolejka leśna, podobnie jak inne tego typu , miała służyć głównie tartakom. Trasę budowali jeńcy wojenni. 27. 7. 1918 pierwszy pociąg wyruszył w trasę. Kolejka służyła do przewozu drewna i nie była połączona z siecią kolei normalnotorowej. Aby ułatwić transport drewna, zdecydowano się połączyć Orawską kolejkę leśną z Kysucką kolejką leśna, która łączyła się ze szlakiem Bogumin – Koszyce. Obie kolejki połączono i 15. 2. 1928 wydano pozwolenie dopuszczające do ruchu nowo wybudowaną zintegrowaną sieć kolei wąskotorowych o łącznej długości ponad 60 kilometrów, którą dalej rozszerzano. Podczas II wojny światowej część szlaku celowo zniszczyli słowaccy partyzanci, aby uniemożliwić korzystanie z niej Niemcom.

Po zakończeniu II wojny światowej kolejka została znacjonalizowana. Najlepsze czasy dla kolejki przypadają na 50 lata dwudziestego wieku. W połowie lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku kolejka zaczęła przeżywać pogłębiający się kryzys. Przestarzały tabor nie wytrzymywał konkurencji z nowymi samochodami ciężarowymi. Zakład naprawy taboru we Vrutkach odmawiał konserwacji i napraw sprzętu – od dziesięcioleci bowiem nie produkowano części zamiennych dla lokomotyw.

Władze zdecydowały o zamknięciu linii od 1 stycznia 1969. Trasa miała zostać rozebrana w trzech etapach w latach 1969-71. Działalność kolejki została oficjalnie zakończona dopiero 31. 12. 1971. W 1972 roku odcinek Chmúra – Beskyd – Tanečník wpisano na listę zabytków, co uratowało go przed rozbiórką. W najlepszym okresie łączna długość kolejki wraz z odgałęzieniami wynosiła 110 kilometrów, zostało tylko 8 km. Przez lata o trasę dbali wolontariusze, nie było bowiem właściciela. Dopiero pod koniec lat 80. ubiegłego wieku zachowany odcinek przejęło Muzeum Orawskie. Prace nad odbudową linii rozpoczęto w 1996 roku.

31.05.2008 uroczyście wznowiono ruch na odbudowanym odcinku.

Według informacji na stronie Muzeum Orawskiego, kolejka kursuje przez cały rok. W wybrane dni pociąg prowadzi lokomotywa parowa.

Szczegóły: Muzeum Orawskie
Strona internetowa:  www.oravskemuzeum.sk/expozicie/oravska-lesna-zeleznica/

Orawska Kolej Leśna

Orawska Kolej Leśna (fot. Jan Sabaka, CC-BY-SA, Wikimedia Commons)

Kolejka leśna Vychylovka

Zabytkowa kolejka leśna Vychylovka to drugi z zachowanych odcinków dawnej kolejki orawsko-kysuckiej. Dzisiaj jest częścią Muzeum Kysuckiej Wsi w Nowej Bystrzycy. Kolejka kursuje na trasie Skansen- stacja Chmúra – Skansen w okresie od 1 maja do 31 października. Od poniedziałku do piątku pociągi są prowadzone przez lokomotywy spalinowe, w soboty i niedziele przez lokomotywy parowe.

Szczegóły: Muzeum Kysuckiej Wsi

Kolej leśna Vychylovka

Pociąg kolei leśnej (fot. Manfred Kopka, CC-BY-SA, Wikimedia Commons)

Kolej dziecięca w Koszycach

Popularna atrakcja na przedmieściach Koszyc. Kolejka została zbudowana w latach 1955 – 1956 jako miejsce rekreacji mieszkańców Koszyc, ale również służyła do kształcenia praktycznego przyszłych kolejarzy – dzieci. Była to więc kolej stworzona na wzór popularnych wtedy w krajach byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich kolei pionierskich, czy też kolei dziecięcych. Jest to jedyna zachowana tego typu kolej na terytorium dawnej Czechosłowacji.

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku kolei groziła likwidacja. Mało tego, część taboru i budynek jednej ze stacji zostały zniszczone podczas pożaru spowodowanego przez wandali w 1992 roku.

Od 2003 roku kolej finansuje miasto Koszyce, druga dekada XXI wieku to okres rozwoju kolejki i wzrostu popularności wśród mieszkańców i turystów.

Pociągi kursują zazwyczaj w weeekendy od kwietnia do końca października i w wybrane dni, w lipcu i sierpniu kursuje codziennie, Trasa pomiędzy stacjami Čermeľ i Alpinka liczy 3,9 km, a rozstaw szyn to 1000 mm. Zazwyczaj pociągi prowadzi lokomotywa spalinowa, ale czasami na trasie można natrafić na wyremontowaną lokomotywę parową „Katka” (szczególnie w lipcowe i sierpniowe weekendy). Przejazd pociągiem w jedną stronę trwa około 20 minut.

Kolejka znajduje się na peryferiach Koszyc, można do niej dojechać autobusem komunikacji miejskiej nr 14

Strona internetowa: www.detskazeleznica.sk

Kolej dziecięca

Kolej dziecięca w Koszycach (fot. Joergsam, CC-BY-SA, Wikimedia Commons)

Nitrianska poľná železnica

Kolej polowa w Nitrze (Nitrianska poľná železnica) to najmniej popularna i najmniej znana ze słowackich kolei wąskotorowych. Znajduje się na terenie Muzeum Rolnictwa Słowacji i częściowo na terenie miejscowych Targów Agrokomplex. Została wybudowana jako część ekspozycji wspomnianego muzeum (skansenu), a tory przejęto z cukrowni w miejscowości Želiezovce.

Kolej została wybudowana w 1985 roku. Torowisko ma długość 2,6 km, z czego 1,6 km to linia okrężna na terenie skansenu, a 1 kilometr to linia łącząca skansen z terenami targowymi Agrokomplex. Rozstaw szyn to 760 mm. Kolej nie kursuje regularnie. Pociągi wyjeżdżają na trasę w wybrane dni (teren muzea) oraz podczas wybranych imprez na Targach Agrokomplex.

Jest to ostatnia zachowana kolej polowa na Słowacji. Podobne swego czasu funkcjonowały w kilku miastach i wsiach zachodniej Słowacji, ale zostały zlikwidowane w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku wobec rozwijającej się komunikacji samochodowej.

Strona internetowa: spmnitra.sk/nitrianska-polna-zeleznica/

Kolej polowa w Nitrze

Kolej polowa w Nitrze (fot. Mathulo, CC-BY-SA, Wikimedia Commons)

%d bloggers like this: