O ile na indonezyjskiej części Borneo nie ma kolei, to malezyjska część może się pochwalić koleją bardzo popularną wśród turystów. Linia zaczyna się w Tanjung Aru koło Kota Kinabalu i prowadzi do miasta Tenom. Łączna długość linii wynosi 134 kilometry.

Kolej na Borneo została wybudowana pod koniec XIX wieku do obsługi plantacji tytoniu. Budowa linii rozpoczęła się w 1896 roku. Tory poprowadzono znad rzeki Bakau na północny wschód do Beaufort i południowy zachód do Weston, gdzie był port. Pociągi na linii zaczęły kursować w 1896 lub 1898 roku (różne dane). Linia miała długość 32 km.

W 1903 roku prowadzono budowę linii Beaufort – Tenom (48 km). Budowa linii została zakończona w 1905 roku, rok później dokończono odcinek Tenom – Melalap (16 km). W tym samym czasie wybudowano linię Beaufort – Kota Kinabalu (wtedy Jesselton). Sieć linii kolejowych liczyła wtedy 193 kilometry.

Podczas drugiej wojny światowej sieć linii kolejowych została niemal całkowicie zniszczona.

W 1949 North Borneo Railway przyjęła ambitny program odbudowy linii kolejowych i modernizacji taboru.

Lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte XX wieku to stopniowy upadek nierentownych kolei – zamknięto między innymi odgałęzienie prowadzące do Weston (1963), następnie odcinek Tenom – Melalap (1970). W 1974 roku nastąpiło zamknięcie odcinka Kota Kinabalu – Tanjung Aru.

W 2007 roku zamknięto całą linię Tanjung Aru – Tenom w celu rewitalizacji linii. Odcinek Tanjung Aru – Beaufort otwarto ponownie w 2011 roku, maksymalna prędkość na wyremontowanym odcinku to 80 km/h.

W ostatnich latach zakupiono nowy tabor – dwa spalinowe zespoły trakcyjne z Japonii, spalinowy zespół trakcyjny z Indii, Sabah State Railway otrzymały także 3 wagony od Kolei Malezyjskich.

Jak można wyczytać na malezyjskich stronach, przywrócono już ruch pociągów na odcinku Beaufort – Tenom.

W 2017 roku Sabah State Railway otrzymały pieniądze na rewitalizację odcinka Halogilat – Tenom.

Sabah State Railway

Regularne przewozy pasażerskie na Borneo prowadzi przewoźnik Sabah State Railway. Jak wynika z rozkładu jazdy na stronie oficjalnej, pociągi kursują na całej długości linii z Tanjung Aru do Tenom.

Jest to bardzo malownicza linia prowadząca przez dżunglę, przez jakiś czas nad brzegiem rwącej rzeki. Co za tym idzie – tereny te narażone są na klęski żywiołowe, w tym lawiny błotne. Dlatego pociągi często bywają odwołane.

Problemem bywa też awaryjność taboru. Niemniej jest to bardzo atrakcyjna linia pod względem widokowym i specyficznej atmosfery, ale dociera tu coraz więcej turystów i wkrótce może się to zmienić.

Strona internetowa Sabah State Railway: railway.sabah.gov.my

North Borneo Railway

North Borneo Railway to dawna nazwa dzisiejszych kolei Sabah State Railway. Obecnie pod nazwą North Borneo Railway kursuje pociąg turystyczny zestawiony z parowozu i stylowych wagonów pasażerskich.

Pociąg turystyczny kursuje dwa razy w tygodniu – w środy i soboty na trasie Tanjung Aru – Papar (38,5 km według strony internetowej). Pociąg rozpoczyna bieg o 09:30 na stacji Tanjung Aru. Po drodze ma dwudziestominutowy postój na stacji Tinarut, gdzie pasażerowie zwiedzają świątynię Tien Shi oraz mogą zakupić pamiątki w sklepikach. O 11:45 pociąg dociera do Papar, pasażerowie mają 35 minut na zakupy. Następnie pociąg wraca do Tanjung Aru. W drodze powrotnej serwowany jest lunch. Wycieczka kończy się na stacji Tanjung Aru o 13:40.

Pociąg zestawiony jest z pięciu wagonów. Każdy z nich nosi nazwę którejś ze stacji po drodze. Wagon nr 1 to „Tanjung Aru”, wagon nr 2 „Putatan”, wagon nr 3 „Kinarut”, wagon nr 4 „Kawang”, a wagon nr 5 „Papar”.

W składzie pociągu znajduje się wagon restauracyjny. Każdy z wagonów może przewieźć 16 pasażerów, w pociągu łącznie jest 80 miejsc. Wagony mają otwierane okna, przez które można podziwiać krajobraz i robić zdjęcia. Klimatyzację zapewniają wentylatory na suficie. W każdym wagonie jest toaleta.

Wagony pociągu zostały wybudowane w latach siedemdziesiątych XX wieku w Japonii. Przeszły modernizację i przebudowę na styl pierwszej dekady XX wieku.

Szczegółowe informacje i ceny dostępne są na stronie www.northborneorailway.com

Sabah Museum

Sabah Museum to dość duże i dobrze wyposażone muzeum malezyjskiej części Borneo, mieszczące się w Kota Kinabalu. Muzeum to kompleks kilku budynków z przyległymi ogrodami i niewielkim skansenem. Miłośników kolei z pewnością zainteresuje kilka eksponatów dotyczących miejscowych kolei – między innymi parowozy NBR 7 i NBR 13 wyprodukowane przez Brytyjczyków , stary wagon, czy lokomotywa manewrowa. W przyszłości planowane jest poszerzenie tej części wystawy o kolejne zabytkowe pojazdy miejscowych kolei. Muzeum czynne jest codziennie od 9 do 17:00, opłata za wejście dla cudzoziemców jest ponad 7 razy wyższa niż dla miejscowych, a wśród osób uprawnionych do wejścia za darmo są… taksówkarze. Jak donoszą podróżnicy na forach internetowych, na terenie muzeum wprowadzono zakaz fotografowania.

Kolej w stanie Sarawak

Stan Sabah nie był jedynym stanem na Borneo, w którym funkcjonowała kolej. Również w stanie Sarawak przez krótki czasa działała linia kolejowa.

Rozpoczęcie budowy kolei w Sarawak datuje się na 1911 rok. Linia kolejowa została otwarta w 1915 roku. Prowadziła z miasta Kuching do bliżej nieokreślonej lokalizacji, długość linii wynosiła około 16 km. Planowano jej wydłużenie, jednak nie udało się zrealizować planów.

Na trasie kursowało pięć pociągów dziennie. W 1917 roku zanotowano próbę sabotażu poprzez rozlanie tłuszczu na tory.

W czerwcu 1920 roku w pobliżu stacji Kuching wagon z tłuczniem uderzył w pociąg pasażerski, poważnie uszkadzając dwie lokomotywy. Na wyposażeniu kolei były cztery lokomotywy, w tym jedna o nazwie „Idiota”.

Linia kolejowa była nierentowna i w 1931 roku została zamknięta.

W czasie drugiej wojny światowej Japończycy używali linii do transportu kamienia.

Ostateczne zamknięcie linii miało miejsce w 1949 roku. W 1959 roku tory zostały rozebrane i sprzedane na złom w Singapurze. Wagony pasażerskie trafiły do Birmy, a wagony towarowe zostały przejęte przez Koleje Malezyjskie.

Obecnie planowana jest odbudowa linii kolejowej w stanie Sarawak, w przyszłości także wybudowanie kolei Trans Borneo, łączącej stany Sarawak i Sabah oraz indonezyjską część Borneo (o ile Indonezja również wybuduje linię kolejową).

Kolej przemysłowa

W 1960 roku przez krótki czas działała kolej przemysłowa w dżungli nad rzeką Baram, na obszarze zwanym Ensalai, w pobliżu granicy z Brunei. Krótka linia została wydobyta w celu przygotowania pól pod wydobycie ropy dla rafinerii ropy w Miri.

Planowane miejsce odwiertu było otoczone mokradłami i budowa linii kolejowej była jedynym sposobem na dotarcie do tego miejsca.

Robotników przewoziły „pociągi” zestawione z Land Rovera przerobionego na drezynę oraz wagonów otwartych.

Ciężki sprzęt dowoziła lokomotywa parowa wypożyczona od North Borneo Railway.

Po próbnych odwiertach okazało się, że złoża w tym miejscu są bardzo małe i ich wydobycie będzie nieopłacalne, dlatego już pod koniec 1960 roku kolej przestała kursować.