Kolej w Gruzji łączy największe miasta i należy do popularnych środków transportu. Pociągi w Gruzji dzielą się na podmiejskie i dalekobieżne. Dla turystów najważniejsze są połączenia krajowe Tbilisi – Batumi oraz międzynarodowe Tbilisi – Baku oraz Tbilisi – Erywań. Pociągi w Gruzji nie docierają do wielu miejscowości w górach, dlatego to wybór dla osób zwiedzających najpopularniejsze miasta.

Przewoźnik narodowy: Sakartvelos Rkinigza
Strona internetowa: www.railway.ge
Ostatnia aktualizacja: 20.12.2023 (data publikacji: 06.06.2012)

Spis treści

1. Jak dotrzeć?
2. Podróż koleją po Gruzji
3. Połączenia międzynarodowe
4. Pociąg Erywań – Batumi
5. Pociąg Erywań – Tbilisi
6. Kolej linowo-terenowa w Tbisili
7. Koleje linowe w Gruzji
8. Kolejki dziecięce w Gruzji (ciekawostka)
9. Kolej wąskotorowa Borjomi – Bakuriani

Od powstania pierwszej, bardzo krótkiej wersji artykułu, w 2012 roku w Gruzji sporo się zmieniło. Nastąpił najazd turystów z Polski, zainwestowano sporo pieniędzy w atrakcje turystyczne, powstało mnóstwo obiektów hotelowych i lokali gastronomicznych. Gruzja bardzo zmieniła się od tamtego czasu.

W tyle nie pozostała kolej. Kiedy po raz pierwszy próbowałem napisać coś o kolei w Gruzji, znajomi, którzy odwiedzili ten kraj, narzekali na jakość pociągów i dworce oraz strefy sanitarne, czyli zamykanie toalet w obrębie miast. Obecnie koleje gruzińskie podniosły jakość usług – na przykład z Tbilisi do Batumi można się przejechać bardzo wygodnymi pociągami dziennymi i nocnymi za niewygórowaną cenę.

Problemem pozostają połączenia z Kutaisi, dokąd przylatuje mnóstwo Polaków, korzystając z tanich linii lotniczych.

Koleje gruzińskie w ostatnich latach przeprowadziły kilka inwestycji wartych odnotowania:

– remont dworca kolejowego w Batumi
– zakup nowych pociągów do obsługi połączeń dalekobieżnych
– zakup nowych pociągów Stadler Kiss
– udział w remoncie linii kolejowej Baku – Tbilisi – Kars
– remont kolejki Borjomi – Bakuriani

Szczegółowe relacje z podróży koleją po Gruzji przeczytacie na setkach blogów podróżniczych, na tym blogu przedstawię tylko podstawowe informacje oraz inspiracje do samodzielnego planowania podróży koleją po Gruzji.

1. Jak dotrzeć?

Najpopularniejszym środkiem transportu do Gruzji są samoloty Wizzair do Kutaisi. Można również dolecieć samolotami PLL LOT, jednak poza promocjami ceny są zbyt wysokie.

Z lotniska w Tbilisi 4 razy dziennie kursują bezpośrednie, wygodne pociągi do centrum miasta.

Ponadto linie lotnicze Wizzair uruchomiły stosunkowo niedrogie połączenia z Warszawy i Katowic do Kutaisi. W połowie 2019 roku linie lotnicze latają także na trasie Kraków – Kutaisi.

Zapowiadana stacja kolejowa przy lotnisku w Kutaisi to obecnie stacja kolejowa Kopitnari, przemianowana na stację lotniskową. Stacja znajduje się niecały kilometr od lotniska i można tam dojechać busami (podobno bezpłatnymi). Zatrzymuje się tam pociąg nocny z Kutaisi do Tbilisi i Batumi, nie wiem, jak z pociągami podmiejskimi.

2. Podróż koleją po Gruzji

Gruzja posiada o wiele więcej połączeń kolejowych niż Armenia i Azerbejdżan. Trudno tu mówić o częstotliwości kursowania takiej jak w Europie, jednak pociągi dzienne i nocne docierają do wszystkich najważniejszych miast. Nie ma także problemów z uzyskaniem informacji przez internet. Najważniejsze strony to:

Rozkład jazdy pociągów + wyszukiwarka połączeń

Mapa sieci kolejowej Gruzji z Wikipedii

Kupno biletów kolejowych w Gruzji przez internet – dostępna angielska wersja językowa.

W maju 2019 roku strona kolei gruzińskich zmieniła szablon. Wyszukiwanie połączeń jest trudniejsze.

Przez rok od poprzedniej aktualizacji znacznie poprawiła się prędkość pociągów na najpopularniejszych trasach. Na przykład najszybszy pociąg z Tbilisi do Kutaisi (popołudniowy) 221 kilometrów pokonuje w 4 godziny, co na tej trasie jest przyzwoitym rezultatem.

W 2015 roku został oddany do użytku dworzec kolejowy w Batumi i nie trzeba już wysiadać z pociągu na peryferiach miasta.

W relacjach podróżników można się natknąć na informację, że pociągi bywają bardzo zatłoczone, a wnętrze wagonów spowija dym z papierosów. Pociągi są bardzo popularne ze względu na niskie ceny.

Na swojej stronie internetowej koleje gruzińskie podały, że w najbliższych latach mają zakupić nowe pociągi produkcji chińskiej przeznaczone do obsługi połączeń pomiędzy największymi gruzińskimi miastami.

Od 2018 roku pociągi z Kutaisi do Tbilisi nie zatrzymują się na stacjach pośrednich.

3. Połączenia międzynarodowe

Z Gruzji kursują następujące pociągi międzynarodowe:

Tbilisi – Erywań – pociąg kursuje w zależności od okresu:
a) na co dzień pociąg kursuje z Erywania w dni nieparzyste, z Tbilisi w dni parzyste.
b) w wybranych okresach szczytu sezonowego pociąg kursuje codziennie. Informacje o rozkładzie należy sprawdzać na stronie kolei South Caucasus Railway w zakładce „Расписания” i wybraniu konkretnego połączenia.

Zestawiony z wagonów sypialnych, kupiejnych i płackartnych.

Batumi – Erywań – pociąg sezonowy, uruchamiany od czerwca do września. Prowadzony jako pociąg firmienny ze zmodernizowanymi wagonami kolei South Caucasus Railway. Terminy kursowania ogłaszane są co roku.

Informacji również należy szukać na stronie South Caucasus Railway.

Nie kursują pociągi pomiędzy Gruzją a Abchazją.

Nie kursują pociągi Tbilisi – Baku z powodu remontu linii z Baku do Gruzji, który powinien się wkrótce zakończyć.

Nie uruchomiono także zapowiadanego od lat połączenia Baku – Kars przez Tbilisi. Podobno są problemy techniczne z gruzińskimi lokomotywami i nowymi wagonami kolei azerskich.

4. Pociąg Erywań – Batumi

Koleje South Caucasus Railway (chciałem napisać koleje armeńskie, ale to właściwie koleje rosyjskie) każdego roku uruchamiają pociąg sezonowy Erywań – Batumi. Jest to pociąg firmienny, kursujący pod nazwą handlową „Armenia”. Kategoria „firmienny” w krajach byłego ZSRR oznacza wyższy komfort i wyższą jakość usług.

Pociąg zestawiony jest ze zmodernizowanych wagonów sypialnych oraz wagonów płackartnych, na angielskiej wersji językowej kolei South Caucasus Railway błędnie przetłumaczonych jako wagony z miejscami do siedzenia. Jak zapewnia przewoźnik, wszystkie wagony są klimatyzowane.

Część wagonów sypialnych posiada przedziały 4-osobowe (wagon kupiejny), część przedziały 2-osobowe, nazwane tutaj „Comparment cars with extra comfort”, a w krajach byłego ZSRR nazywane są zwykle „LUX” „SV” lub „VIP”.

W czasie jazdy pasażerowie mogą bezpłatnie wypożyczyć gry towarzyskie i planszowe, a za opłatą zakupić przekąski i napoje, jak również wypożyczyć gry komputerowe i filmy. W wagonach kupiejnych i sypialnych oferowany jest bezpłatny dostęp do wi-fi.

W jednym z wagonów urządzono salon z komputerami i telewizorem.

Terminy kursowania ogłaszane są przed wakacjami. 

Relacja czytelnika:
„Do dworca głównego w Erewaniu, który znajduje się nieco poza centrum miasta można się dostać metrem. Na dworcu jest przechowywania bagażu – ceny nie znam – toalety płatne 100 dram oraz 2 czynne kasy biletowe. Za 15500 dram stałem się szczęśliwym posiadaczem biletu to Tbilisi w pociągu relacji Erewań – Batumi. Przy kupnie biletu trzeba okazać paszport. Prawdopodobnie, ale nie jestem do końca pewny, do Batumi obowiązuje ta sama cena. W tej cenie dostałem 2 os. Przedział, a w nim: dwa opakowanie galaretek w cukrze. Woda gazowana i nie gazowana, pościel, zestaw z szczoteczką, pastą do zębów, chusteczkami, patyczkami do uszu, itp. Punktualnie o 15:30 pociąg ruszył. W drodze wybrałem się do wagonu restauracyjnego. Wielkiego wyboru tam nie ma, ale jeść coś trzeba. Za 1900 dram można otrzymać zestaw składający się z 10 sztuk parówek na ciepło, dużej miski sałatki z ogórków i pomidorów oraz chleb. Taka porcja spokojnie starcza dla dwóch osób. Sztuką jest przenieść wszystko do przedziału, gdyż pociągiem strasznie kołysze, a najgorsze to przechodzenie między wagonami. Kontrola paszportowa i celna po jednej i drugiej stronie granicy poszła szybko i sprawnie. Po północy wjechałem na peron w Tbilisi. Na dworcu uważać trzeba na taksówkarzy. Zapytany o to ile weźmie za kurs na Sololaki odpowiedział, że 20 lari. W budynku dworca ponownie zaczepił i tym razem zaproponował 10 lari, ale znalazł się drugi, który zawiózł za 7 lari.” (aut. Grzegorz Kozakiewicz 2014).

5. Pociąg Erywań – Tbilisi

Pociąg Erywań – Tbilisi to pociąg nocny kursujący przez cały rok. Jest to najlepszy sposób podróży pomiędzy stolicami Gruzji i Armenii.

W 2019 roku kursuje codziennie. W poprzednich latach kursował co drugi dzień.

Skład zestawiony jest z wagonów płackartnych, kupiejnych i sypialnych.

Pociąg zatrzymuje się w kilku większych miastach w Armenii – Gyumri, czy Wanadorze.

Wielu internautów krytykuje połączenie za bardzo długi czas jazdy po terytorium Armenii. Trasa jest jednak bardzo kręta i zaniedbana, dlatego nie powinno to dziwić. Z drugiej strony można wygodnie przenocować i zaoszczędzić pieniądze na hotelu.

6. Kolej linowo-terenowa w Tbilisi

Tbilisi, oprócz typowo turystycznych atrakcji, może pochwalić się kilkoma atrakcjami dla osób lubiących koleje w wersji szynowo-terenowej i linowej.

Pierwsza z nich to kolej linowo-terenowa na wzgórze Mtatsminda, kojarzone z wieżą telewizyjną, a oferująca również piękny widok na Tbilisi.

Kolej linowo-terenowa została oddana do użytku 27 marca 1905 roku, po trzech latach prac budowlanych i miała ułatwić dojazd na niezagospodarowane i niezamieszkane wtedy wzgórze, górujące nad gruzińską stolicą. Na wzgórzu Mtatsminda zamierzano później wybudować „Górne Tbilisi”. Właścicielem i pomysłodawcą jej powstania był bogaty belgijski inżynier. Wagonik przewoził wtedy 50 osób, a przejazd trwał 6 minut. Jak podają źródła, pierwsi pasażerowie bali się jechać kolejką i trzeba było im zapłacić, aby odważyli się odbyć przejazd na wzgórze i z powrotem.

Plan budowy „Górnego Tbilisi” wkrótce upadł z powodu problemów z dostawą wody na wzgórze i wybuchu rewolucji w Rosji.

W 1921 roku Bolszewicy zajęli terytorium dzisiejszej Gruzji i kolejka przeszła w ręce państwowe.

W latach 1936-1938 przeszła remont; drugi remont miał miejsce w 1968-1969.

Przez dziesięciolecia kolej działała bez większych kłopotów i była jedną z największych atrakcji turystycznych Tbilisi.

21 czerwca 2000 roku doszło do wypadku – przerwany został kabel kolejki i runęła ona w dół. Na szczęście nie było ofiar śmiertelnych, lekkie obrażenia odniosło 20 turystów.

Po wypadku kolej przeszła remont generalny. Z powodu kryzysu finansowego oraz wojny z Rosją o Osetię Południową nie było pieniędzy na jego zakończenie i prace przedłużały się o kolejne lata.

30 stycznia 2013 roku kolej została ponownie otwarta po gruntownym remoncie – wyremontowano stację, tory, zakupiono nowy tabor.

Tras kolei linowo-terenowej w Tbilisi ma długość około 500 metrów. Nachylenie to aż 65%. Choćby z tego względu warto się przejechać tą kolejką – bilet jest bardzo tani, a wrażenia internautów bardzo pozytywne.

7. Koleje linowe w Gruzji

Obecnie na portalach turystycznych królują koleje linowe w Cziaturii. W Gruzji znajdziemy kilka innych interesujących kolei linowych, w tym dwie w Tbilisi, gdzie dawniej kursowało aż sześć kolejek linowych. W niektórych miastach zachowały się pozostałości po nieczynnych kolejach linowych budowanych, aby połączyć centrum miasta z dzielnicami mieszkalnymi położonymi na wzgórzach. Lista nie obejmuje kolejek linowych w regionach górskich.

Kolej linowa na twierdzę Narikala (Tbilisi) – popularna kolej linowa w Tbilisi łącząca Skwer Europejski z twierdzą Narikala. Przez długi czas była nieczynna, bowiem 1 czerwca 1990 roku dwa wagoniki spadły z 20 metrów – bilans ofiar to 15 zabitych i 45 rannych. Ponownie otwarto ją ponownie dopiero 23 czerwca 2012 roku. Wagony są nowoczesne, klimatyzowane, a przejazd pomiędzy dolną a górną stacją trwa zaledwie 2 minuty. Z twierdzy Narikala i okolic rozpościera się panorama Tbilisi.

Kolej linowa nad Jezioro Żółwie (Tbilisi) – kolej linowa oddana do użytku w trzecim kwartale 2016 roku po remoncie generalnym. Kolej przewozi pasażerów nad małe jezioro na szczycie wzgórza na przedmieściach Tbilisi. Czas przejazdu 5-6 minut. Długość linii to około 1140 metrów. Wybudowana w drugiej połowie ubiegłego wieku kolej była nieczynna od 2009 roku z powodów technicznych i finansowych, jej otwarcie ma ułatwić mieszkańcom i turystom dotarcie nad wspomniane jezioro w czasie upałów.

Kolej linowa w Batumi – bardziej atrakcja turystyczna. Dwukilometrowa linia kolejki prowadzi z centrum miasta na niewielkie wzgórze Anuria . Przejazd trwa około 10 minut, a z gondoli kolejki można zrobić sporo zdjęć miasta. Kolej oddana do użytku w 2013 roku.

Kolej linowa w Kutaisi – kolejka ze starszymi wagonikami z centrum miasta na wzgórze Gora. Wybudowana w 1961 roku, podobnie jak kilka innych kolei linowych wybudowanych w tamtym czasie w Gruzji. Długość trasy to około 300 metrów, a różnica wysokości pomiędzy stacją początkową a końcową 50 metrów.

Kolej linowa w Borjomi – przewozi turystów z Parku Zdrojowego na Wzgórze Zdrojowe. W pobliżu górnej stacji kolejki stoi diabelski młyn. Przejazd trwa kilka minut, internauci podkreślają piękne widoki z wagoniku kolejki. Podobno w czasie jazdy można otworzyć okienko i robić zdjęcia. Wyremontowana w 2005 roku kolej kursuje tylko w sezonie. Pomimo remontu pasażerów nadal przewozi wagonik z czasów ZSRR. Polecane jest piesze zejście ze wzgórza – po drodze można skorzystać z basenu z wodą geotermalną.

8. Kolejki dziecięce w Gruzji

Kolejki dziecięce były typowym zjawiskiem w ZSRR. Krótkie linie obsługiwane przez dzieci należały do atrakcji wielu miast. Tbilisi odegrało w dziejach kolejek dziecięcych dużą rolę – to tutaj uruchomiono pierwszą tego typu kolejkę na świecie już w 1935 roku. Linia o długości 1200 metrów była obsługiwana przez lokomotywy parowe, a od lat 50 ubiegłego wieku przez lokomotywy spalinowe. W latach 90 ubiegłego wieku kolejkę dotknął kryzys i wydawało się, że zostanie zlikwidowana. Przez dwa lata w ogóle nie kursowała. W 1999 zrekonstruowano tabor i obecnie kolejka kursuje od marca do listopada wokół parku Mushtaidi niedaleko centrum Tbilisi.

Niewiele wiadomo o kolejce dziecięcej w Poti. Kolejka dziecięca kursowała po trasie o długości 3 kilometrów w parku Maltakva pomiędzy stacjami „Maltakva plaża” a „Pionierska”. Oddana do użytku w połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku została zamknięta najprawdopodobniej w 1991 roku.

Bardzo popularna była również kolej dziecięca w Rustawi. Uroczyście otwarta 19 lipca 1987 kursowała po pięciokilometrowej trasie w dolinie rzeki Mtkvari. Nie wiadomo nic o obecnym stanie. Prawdopodobnie została zamknięta w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Wagony dla kolejki zostały wyprodukowane w zakładach PAFAWAG. W latach 2002-2003 powstał projekt mający na celu odbudowę kolei w Rustavi, jednak po początkowych pracach remontowych wokół projektu nastała cisza i do dziś nic nie wiadomo o jego wynikach.

Swego czasu kolejką dziecięcą mogło się szczycić również miasto Khashuri. Budowa rozpoczęła się w roku 1982, jednak nie ma informacji o okresie eksploatacji, ani o późniejszych losach.

Źródło informacji: www.railways.id.ru

9. Kolej wąskotorowa Borjomi – Bakuriani

Jedną z mało znanych atrakcji turystycznych Gruzji jest linia kolei wąskotorowej Borjomi – Bakuriani wybudowana pod koniec XIX wieku. Budowa była bardzo trudna ze względu na ukształtowanie terenu. Długość linii to 38 kilometrów, rozstaw szyn 900 mm. Trasa została zelektryfikowana w 1966 roku, wcześniej pociągi były prowadzone przez lokomotywy parowe. Obecnie linia wykorzystywana jest wyłącznie do przewozów pasażerskich, ostatni pociąg towarowy przejechał po tej trasie w 1991 roku.

Bakuriani to bardzo popularny ośrodek narciarski w masywie Małego Kaukazu. Narciarze mają do dyspozycji 16 stoków o różnym poziomie trudności, wypożyczalnie nart i skuterów, a w wolnym czasie mogą wybrać się na posiłek w którejść z restauracji lub pobawić się na dyskotece. W lecie można wędrować po położonym w pobliżu parku narodowym Bordżomi.

Trasa jest bardzo malownicza, a pociągi po niej kursujące wyglądają inaczej niż typowe pociągi kolei gruzińskich. Zwiedzając Gruzję warto przejechać się tą trasą chociażby ze względu na piękne widoki.

Pod koniec 2016 roku oddano do użytku zmodernizowany tabor. Wyremontowano też niektóre stacje kolejki.