Kolej w Iranie funkcjonuje bardzo dobrze, w ostatnich latach zbudowano sporo nowych linii kolejowych. Pociągi są niedrogie i umożliwiają podróże pomiędzy największymi miastami, a także do niektórych sąsiednich krajów.

W ostatnich latach zbudowano sporo nowych linii kolejowych.

Ostatnia aktualizacja: 13.02.2023 (szczegółowa aktualizacja w drugiej połowie 2023 roku lub w 2024 roku).

Zastrzeżenie
Ze względu na znikome zainteresowanie artykuł jest aktualizowany raz na kilka lat i informacje mogą się zdezaktualizować. Jeśli wpis okaże się przydatny, będę wdzięczny za drobne wsparcie bloga, co pozwoli mi utrzymać i rozwijać projekt.

1. Ważne odnośniki

www.raja.ir – oficjalna strona kolei irańskich RAJA. Nie polecam, bowiem nie wszystko tam działa. Niby jest rozkład jazdy, niby można kupić bilet, jednak interfejs jest wyjątkowo nieintuicyjny.

www.iranrail.net – nieoficjalna strona stworzona przez podróżnika i pasjonata Iranu. Rewelacja – mapa, szczegółowe informacje, rozkład jazdy, połączenia, możliwość kupna biletu.

2. Podróżowanie koleją po Iranie

Podróżowanie koleją po Iranie jest stosunkowo niedrogie, ale należy pamiętać o podstawowych rzeczach:

– pociągi pokonują bardzo duże odległości, często jadąc przez górzyste, niegościnne tereny, przez co podróż jest bardzo wolna. Jeżeli macie mało czasu i chcecie zwiedzić jak najwięcej, lepszym rozwiązaniem będzie zaplanowanie podróży kolejowo-lotniczej. Zaoszczędzicie mnóstwo czasu, choć pod względem prędkości irańskie pociągi nie wypadają tak źle w ogólnym ujęciu.

– nie wszystkie pociągi kursują codziennie. Niektóre uruchamiane są np. w dni parzyste, co drugi dzień, podczas szczytów przewozowych, a pociąg pomiędzy irańskim Zahedanem a pakistańską Kwetą kursuje tylko 2 razy w miesiącu.

– kategorii pociągów nie będę wymieniał, bo w związku z modernizacją wkrótce prawdopodobnie się zmienią. Najszybsza i najwygodniejsza kategoria to pociągi Pardis Teheran z miastami Maschad (Mashhad) i Jazd (Yazd). Są to szybkie, bardzo wygodne pociągi z darmowymi przekąskami i możliwością zakupienia posiłku. Na podróż nocną najlepiej wybrać pociągi nocne kategorii Simorgh, Ghazal, Gazelle, Khalije Fars – zestawione z klimatyzowanych wagonów z miejscami do leżenia z przedziałami czteroosobowymi, przy czym za odpowiednią dopłatą przedziały mogą być zajęte przez jedną lub dwie osoby.

– z powodu warunków pogodowych pociągi dalekobieżne mogą doznawać sporych opóźnień.

– niektóre pociągi mają wyznaczone postoje na modlitwę na wybranych stacjach. Taki postój trwa około 20 minut.

– według relacji miłośników kolei nie ma większych problemów z robieniem zdjęć pociągów i stacji kolejowych, jednak radzę zachować powściągliwość w fotografowaniu. Za duże ryzyko.

3. Co zobaczyć w Iranie – plan minimum

W Iranie jest sporo miejsc do zobaczenia, jednak wielu podróżników ograniczają dwie rzeczy – czas i pieniądze. Mimo to kilku miast nie sposób pominąć, choć opinie blogerów oraz forumowiczów z portali podróżniczych bywają różne. Większość osób odradza na przykład święte miasto muzułmanów Maschad, jako miejsce bardzo skomercjalizowane. Natomiast w miastach typu Jazd można doświadczyć tradycyjnej irańskiej gościnności. Iran coraz bardziej otwiera się na turystów. Z jednej strony to dobrze, z drugiej źle, bo wkrótce nie bedzie można poczuć prawdziwej atmosfery tego kraju. Pozostanie wtedy wyjazd poza utarte szlaki, do jakiegoś przeciętnego miasteczka.

Teheran – stolica Iranu i jego największe miasto, bardzo zanieczyszczone, przytłaczające i odradzane przez turystów. Wizyty w nim z dużym prawdopodobieństwem nie unikniecie, a jeżeli przyjedziecie do tej metropolii, warto wybrać się do oddalonego o około 10-12 kilometrów od przedmieść kurortu narciarskiego Tochal, bardzo popularnego wśród mieszkańców irańskiej stolicy. Z północnych przedmieść Teheranu do Tochal dojedziemy kolejką gondolową. Należy ona do najdłuższych i najwyższych kolejek linowych na świeci, choć stan techniczny pozostawia wiele do życzenia. Kolejka pokonuje trasę ok. 7,5 km, a czas przejazdu wynosi 50 minut. Po drodze jest siedem przystanków, lecz czynne są tylko 4. Najwyższy punkt w Tochal to szczyt zwany Mount Tochal o wysokości 3964 m n. p. m. Ze szczytu rozpościera się piękna panorama, natomiast trudno sfotografować Teheran, zwykle zasnuty smogiem. W samym Teherani warto wybrać się do któregoś z parku, gdzie w późnych godzinach wieczornych zbierają się całe irańskie rodziny i po prostu przesiadują. Miłośnicy kolei powinni wybrać Mellat Park – znajduje się tam parowóz jako eksponat. Polaków z pewnością zainteresuje polski cmentarz wojskowy – szczegółowe informacje na innych stronach.

Kaszan (Kashan) – ładne, przyjemne miasto, bardzo popularne wśród turystów odwiedzających Iran. Zachowały się tradycyjne domy z XIX wieku i łaźnie, pozwalające poczuć atmosferę minionej epoki. Co ciekawe, domy w centrum zbudowane są w sposób umożliwiający przemieszczanie się pomiędzy nimi po dachach. Dodatkowa atrakcja to wieże wiatrowe służące dawniej do chłodzenia wnętrz. Wizytówką mioasta jest meczet Agha Bozorgh z dziedzińcem obniżonym o jedno piętro. Miasto warte zobaczenia, podróżnicy polecają również niedaleką wieś Abyaneh z czerwonymi domami.

Połączenia kolejowe:
Kaszan – Teheran (kilka razy dziennie)
Kaszan – Jazd (kilka razy dziennie)
Kaszan – Qom
Kaszan – Kerman
Kaszan – Bandar Abbas
Kaszan – Zahedan (pociąg nocny)

Esfahan (Isfahan) – obowiązkowy punkt podczas wizyty w Iranie. Uważany za najpiękniejsze miasto Iranu i jedno z najpiękniejszych miast w regionie. Zabytków starczy na kilka dni zwiedzania, najważniejsze to Meczet Jameh – jeden z najstarszych meczetów w kraju i Most Khaju na rzece Zayandeh, której koryto przez część roku jest wyschnięte. Warto zwiedzić dzielnicę armeńską Dżulfę (Julfa) z wąskimi uliczkami i przepiękną katedrą Vank – wnętrze tej katedry zapiera dech w piersiach. Niestety, wstęp do katedry i pozwolenie na fotografowanie nie należą do najtańszych. Na przedmieściach znajduje się zoroastryjska świątynia ognia. Na koniec oczywiście piękny bazar i wieczorny relaks w jednym z zadbanych parków. Dworzec kolejowy daleko od centrum miasta

Połączenia kolejowe:
Teheran – Esfahan
Esfahan – Maschad
Esfahan – Bandar Abbas

Jazd (Yazd) – piękne miasto, położone na pustyni z zabudową w kolorze pustynnego piasku. Uważane jest za jedno z najstarszych, o ile nie najstarsze, zamieszkanych miast na planecie. Jedno z najbardziej konserwatywnych miast Iranu, znane z licznych wież wiatrowych i świątyń zoroastryzmu. Ze względu na bardzo wysokie temperatury co wygodniejsi turyści omijają to miasto, więc zachowało jeszcze niepowtarzalną atmosferę, którą można poczuć spacerując godzinami po wąskich, zacienionych uliczkach, odkrywając zakamarki i podglądając codzienne życie miejscowych. Dworzec kolejowy prawie w centrum miasta.

Połączenia kolejowe:
Jazd – Kaszan – Teheran
Jazd – Kerman – Zahedan

Kandovan – jeżeli macie ochotę na chwilę przesiąść się do autobusu, koniecznie odwiedźcie przepiękne miasto wykute w skałach, z domostwami wydrążonymi w jaskiniach. Położone zaledwie 40 kilometrów od Tabrizu jest zadziwiającym przykładem harmonii człowieka z naturą. Miejsce nie z tej ziemi. Sam Tabriz to miasto o bogatej historii, lecz liczne trzęsienia ziemi i wojny sprawiły, że nie ma w nim zbyt wiele atrakcji turystycznych i można to miasto spokojnie pominąć.

Kazwin (Qazvin) – stolica irańskiej kaligrafii. Nie jest to obowiązkowy punkt wizyty, jednak warto zajrzeć do Kazwin dla przepięknego Meczetu Piątkowego oraz zachowanych zabytkowych budynków. A to wszystko w niewielkiej odległości od Teheranu.

Gdyby nie trzęsienie ziemi z 2003 roku, na liście znalazłoby sie również miasto Bam. Niestety, po trzęsieniu ziemi do dziś jest to morze ruin, ale jest nadzieja, iż przynajmniej część tego niezwykłego miasta zostanie odbudowana. Innym niezwykłym irańskim miejscem jest wieś Palangan ukryta pośród gór Kurdystanu, na kompletnym odludziu, z domkami malowniczo zbudowanymi na podnóżu góry. Problem w tym, że trudno tam dojechać. Najbliższa czynna stacja kolejowa to Malayer. Ogólnie Iran to bardzo ciekawy kraj, zarówno jeśli chodzi o interesujące miejsca, jak i o kolej.

4. Połączenia międzynarodowe

Iran posiada kilka międzynarodowych pasażerskich połączeń kolejowych. Kursują także liczne pociągi towarowe. Trwa budowa ważnych kolejowych przejść granicznych. W niektórych przypadkach, ze względu na sytuację polityczną, losy tych inwestycji wydają się być niepewne.

Afganistan – brak połączeń. Zbudowano linię kolejową do granicy z Afganistanem. Budowa linii  została podzielona na cztery etapy, dwa etapy po irańskiej stronie ukończono, trwa budowa po afgańskiej stronie.

Armenia – planowana jest budowa nowej linii kolejowej łączącej oba kraje.

Azerbejdżan – z Baku kursują pociągi nocne do Astary – pierwszego miasta za granicą azersko-iranską, które nie jest połączone siecią kolejową z resztą Iranu, ale być może za kilka lat sytuacja się zmieni.

Irak – istnieje połączenie kolejowe Teheran – Khorramsahr (16 km od granicy irackiej). Wybudowano tory do granicy z Irakiem, po stronie irackiej zabrakło pieniędzy. W 2021 roku podpisano kolejne porozumienie o budowie torów.

Oman – aczkolwiek wydaje się to niewiarygodne, swego czasu pojawiały się pogłoski o budowie mostu kolejowego z Omanu do Iranu, ale omański rząd szybko zdementował te plotki.

Pakistan – do Zahedanu można dojechać pociągiem Teheran  – Zahedan, jednak nie wiem, czy kusuje pociąg Zahedan – Kweta (wcześniej kursował 2 razy w miesiącu), ponieważ w Pakistanie duża część sieci kolejowej uległa zniszczeniu podczas powodzi w 2022 roku.

Turcja – obecnie nie kursują pociągi pasażerskie pomiędzy Turcją a Iranem. W 2019 roku na krótko przywrócono połączenie Van – Tatvan, ze względu na pandemię zostało później zlikwidowane.

Turkmenistan – dwa razy dziennie kursują pociągi pasażerskie pomiędzy stacjami Maschad i Sarakhs – pierwszą stacją za granicą turkmeńską. Z Sarakhs można kontynuować podróż do Aszchabadu – stolicy Turkmenistanu i Mary, skąd odjeżdżają pociągi w stronę granicy z Uzbekistanem. Do Maschad dojedziemy pociągiem nocnym Teheran – Maschad. Pociągi towarowe z Turkmenistanu dojeżdżają również do stacji granicznej Loftabad, która nie jest połączona z resztą Iranu.

5. Inwestycje kolejowe

– przy współpracy z Chinami zostanie wymienionych 900 kilometrów torów pomiędzy Teheranem a Maschadem. Pociągi pomiędzy miastami będą mogły jechać z prędkością 250 km/h. Linia ma zostać zelektryfikowana. [1]

– do 2025 roku Iran planuje zwiększyć sieć kolejową z 13 000 kilometrów do 25 000 kilometrów, przy czym oprócz linii łączących kopalnie, porty i ważne zakłady, uruchomione zostaną nowe połączenia pasażerskie. [2]

– budowa 180 kilometrów nowej linii Tabriz – Miyaneh. Będą tamtędy przejeżdżać pociągi z Turcji. Na wyremontowanym odcinku będzie obowiązywała prędkość do 200 km/h. Linia będzie zelektryfikowana [3]

– budowa linii kolejowej Kazwin (Qazvin) – Rasht – Astara. Z Astary kursują pociągi pasażerskie i towarowe do stolicy Azerbejdżanu – Baku. [4]

– budowa korytarza kolejowego o długości 698 kilometrów łączącego sieć kolejową Iranu, Turkmenistanu i Kazachstanu, skąd pociągi towarowe będą mogły dojechać do Chin.

– zakup nowych wagonów z Chin oraz 30 pociągów podmiejskich produkcji firmy Hyundai. [5]

– rozbudowa metra (kolei miejskiej) w Teheranie. [6]

6. Szybkie koleje miejskie i metro

W kilku miastach Iranu wybudowano szybkie koleje miejskie, zwane po angielsku „Light railway” lub „Metro”. Z metrem mają niewiele wspólnego, bowiem duża część linii biegnie nad ziemią. Poniżej krótkie informacje o każdej z nich.

Maschad – budowę szybkiej kolei miejskiej w drugim pod względem wielkości mieście Iranu rozpoczęto w 2010 roku. Pierwsze przejazdy próbne odbyły się w styczniu 2011 roku, a kolej oddano do użytku w październiku 2011 roku. Czynna jest jedna linia o długości 19 kilometrów przewożąca co godzinę w każdym kierunku 17 tysięcy pasażerów pomiędzy stacjami Nakhrisi a Vakilabad. Połowa linii znajduje się pod ziemią. Linia ma 22 stacje, z czego 11 pod ziemią. Trwa budowa drugiej linii niemal w całości przebiegającej pod ziemią. Linia będzie miała długość 14 km i 12 podziemnych stacji. W przyszłości planuje się budowę 3 i 4 linii oraz budowę terminalu przesiadkowego połączonego również z kolejami irańskimi. Tabor to pojazdy niskopodłogowe wyprodukowane przez chińskiego producenta CNR Changchun Railway Vehicles . Kolejną partię pojazdów wyprodukują wspólnie CNR Changchun Railway Vehicles i irańska fabryka Farab and Tehran Wagon Manufacturing. [7]

Shiraz – budowa szybkiej kolei miejskiej w Shiraz trwa od 2001 roku. Kolej miała ruszyć już w 2014 roku, ale nie mam aktualnych informacji. Planuje się budowę trzech linii. Linia nr 1 będzie miała długość 22,4 km, linia nr 2 15 km, a linia nr 3 16 km. [8]

Teheran – piętnastomilionowy moloch, jakim jest stolica Iranu, nie mógłby się obejść bez metra. Pierwsze plany budowy metra pojawiły się w późnych latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku, lecz ze względu na sytuację polityczną budowę rozpoczęto dopiero w połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Jako pierwsza w marcu 1999 roku do użytku została oddana linia nr 5. Obecnie czynne są 4 linie – 1,2, 4,5, natomiast trwa budowa linii nr 3 i 7. Długość linii metra czynnych w chwili opracowywania artykułu to łącznie 120 kilometrów, a po planowanej rozbudowie sieć metra będzie liczyć aż 430 kilometrów. W 2010 roku metro przewoziło 4 miliony pasażerów dziennie. Mimo tak dużego ruchu uważane jest za jedno z najczystszych na świecie. Większość stacji metra znajduje się pod ziemią, a odległość pomiędzy każdą z nich to średnio 1100 metrów. Składy mogą osiągać prędkość 80 km/h, lecz jeżdżą ze średnią prędkością 37 km/h. Każdy skład zestawiony jest z siedmiu wagonów mogących przewieźć 1290 pasażerów. Rząd Iranu planuje zakupić dodatkowych 60 składów. [9 ]

Planowana jest również budowa szybkich kolei miejskich w Ahwaz, Esfahanie i Qom (w tym ostatnim kolej jednoszynowa).

6. Kolej w Iranie na You Tube

Na You Tube znajdziemy niewiele godnych uwagi filmów pokazujących pociągi w Iranie. Wybrałem kilka najpopularniejszych:

Irański pociąg nocny – nowe wagony (01:42)(2019)
Widoki z pociągu Teheran – Sari (06:35)(2018)
Inne widoki z pociągu – 360 stopni (11:27)(2018)
Irański pociąg nocny (08:34)(2017)
Pociągiem po Iranie – film dokumentalny Deutsche Welle (42:24)(2017)
Pociąg Maschad – Teheran (00:51)(2013)

Źródła:
[1] www.menarailnews.com/china-invest-2bn-iran-railways/
[2] www.menarailnews.com/india-plans-invest-iranian-railway-network
[3] www.irna.ir/en/News/81165849/Economic/Minister__Investment_for_Iran-Europe_railway_to_be_provided_soon
[4] theiranproject.com/blog/2013/11/17/iran-welcomes-foreign-investment-in-qazvin-rasht-astara-railway-project/
[5] www.railwaygazette.com/news/single-view/view/network-expansion-is-in-full-swing.html
[6] www.railwaymena.com/index.php/sector-in-mena-railway
[7] www.railway-technology.com/projects/mashhad-metro/
[8] www.urbanrail.net/as/shir/shiraz.htm
[9] www.railway-technology.com/projects/tehranmetro/