Kosowo to najmłodsze państwo Europy i jedno z tych, o których bardzo trudno pisze się artykuł. Koleje kosowskie to dziwny twór, podobnie jak Kosowo i choć tamtejsze linie kolejowe cechują się dużymi walorami krajobrazowymi, to z jakiegoś powodu dla wielu osób koleje kosowskie, podobnie jak samo państwo, nie są zbyt atrakcyjnym celem podróży. Artykuł w krótki sposób opisuje, jak działa kolej w Kosowie

Przewoźnik narodowy: Trainkos
Strona internetowa: www.trainkos.com
Fanpage kolei Kosowa Trainkos na Facebooku
Ostatnia aktualizacja: 05.12.2023

Spis treści

1. Rozkład jazdy i ceny
2. Kolej w Kosowie – aktualna sytuacja
3. Tabor pasażerski
4. Inwestycje
5. Historia kolei w Kosowie
6. Ciekawostki
7. Kolej w Kosowie na You Tube

1. Rozkład jazdy i ceny

Szczegółowy rozkład jazdy znajdziecie na stronie www.trainkos.com/sherbimet/transporti-i-udhetareve/orari-i-trenave/ – można przełączyć na angielską wersję językową.

Ceny biletów dostępne są na stronie: www.trainkos.com/sherbimet/transporti-i-udhetareve/cmimet-e-biletave/ – również można przełączyć na angielską wersję językową.

2. Kolej w Kosowie – aktualna sytuacja

Jak podają strony rządowe, obecnie sieć linii kolejowych w Kosowie liczy 333,451 km, przy czym statystyka nie obejmuje linii przemysłowych, których łączna długość wynosi 103,4 km. O ile dobrze zrozumiałem na stronach albańskojęzycznych, tylko 105,784 km linii jest czynnych w ruchu pasażerskim.

Transportem pasażerów i towarów zajmuje się firma Trainkos, infrastrukturą zarządza spółka Infrakos.

Według rozkładu jazdy na stronie Trainkos kursują tylko dwa pociągi dziennie pomiędzy Prisztiną a Peją. Reszta połączeń jest zawieszona. Na tory wyjeżdżają także okazjonalnie pociągi dla grup szkolnych i turystów.

Niestety, nie kursują pociągi pasażerskie do Prizrena (a przydałoby się takie połączenie choćby dla turystów) oraz pociągi pomiędzy Prisztiną a Mitrowicą. Nie kursują pociągi Kosowe Pole – Prisztina

Pociągi pasażerskie w ruchu międzynarodowym:

Prisztina – Skopje  – niestety, nie kursuje i definitywnie zniknął z rozkładu jazdy.

Nie kursują pociągi pomiędzy Kosowem a Serbią.

Pociągi kolei kosowskich mają następujące kategorie:

Treni i Shpejt (IC) – kategoria dla wybranych pociągów Prisztina – Peja
Treni i Lokal (TL) – kategoria dla wybranych pociągów Prisztina – Peja
Treni i Lëvizjes së Lirë (TLL) – kategoria dla pociągów krajowych Hani i Elezit – Kosowe Pole

Podstawowe przepisy:

– możliwa jest jedna przerwa w podróży, wymagane jest potwierdzenie przerwy w podróży u dyżurnego ruchu lub w kasie.

– kara za jazdę bez biletu wynosi 5 euro.

– na stronie Trainkos nie ma przepisów dotyczących przewozu rowerów.

– małe zwierzęta można przewozić w zamkniętych klatkach/skrzyniach/transporterach, traktowane są wtedy jako bagaż podręczny.

– małe psy o wysokości w grzbiecie do 30 cm można przewozić bez zamykania w klatkach/skrzyniach/transporterach, przy czym pies musi mieć założoną smycz i kaganiec. Bilet dla psa kosztuje połowę ceny biletu normalnego. Psów nie można przewozić w spalinowych zespołach trakcyjnych, jeśli pojazd nie ma wydzielonego pomieszczenia do przewozu zwierząt.

Rodzaje biletów:

bileta një drejtimëshe – bilet w jedną stronę
bileta dy drejtimëshe – bilet powrotny
bileta me zbritje – bilet ulgowy
bileta mujore – bilet miesięczny

Zniżki:

– osoby kupujące bilet powrotny otrzymują 20% zniżki.

– obowiązuje zniżka studencka w wysokości 50%, ale wymagana jest specjalna karta identyfikacyjna wydana przez Trainkos, więc nie jest to zniżka dla polskich studentów.

– dzieciom do ukończenia 12 roku życia przysługuje zniżka 50%.

– dzieci do ukończenia 4 roku użycia podróżują bezpłatnie, o ile nie zajmują osobnego miejsca.

 

3. Tabor pasażerski

Sprawny tabor pasażerski kolei kosowskich pochodzi z darowizn przekazanych przez inne koleje, między innymi szwedzkie, włoskie, austriackie i norweskie. Znajdziemy też wagony i lokomotywy z czasów Kolei Jugosławii oraz tabor pozostawiony przez siły pokojowe KFOR.

W ruchu pasażerskim w Kosowie spotkamy następujące pojazdy:

– szynobus Y1 przekazany przez koleje szwedzkie.
– wagony przekazane przez koleje austriackie w 2009 roku (znane jako: Schlierewagen)
– wagony B1 przekazane przez koleje szwedzkie.

Wagony pasażerskie po Kolejach Jugosławii od dawna nie kursują. W lokomotywowni w Kosowym Polu można zobaczyć spalinowy zespół trakcyjny ALn 668 w malowaniu kolei włoskich. Kilka lat temu obsługiwał weekendowe pociągi Kosowe Pole – Gravanice, obecnie w rozkładzie jazdy nie ma tych pociągów.

Pod koniec 2017 roku koleje kosowskie Trainkos wzbogaciły się o kilka używanych wagonów Deutsche Bahn. Wagony te kursują na co dzień.

 

4. Inwestycje

Pod koniec 2015 roku Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju przyznał spółce Infrakos pożyczkę na modernizację linii kolejowej z Hani i Elezit do granicy serbskiej przez Kosowe Pole i Mitrowicę. Modernizacja linii o długości 148 kilometrów jest częścią szerszej modernizacji korytarza międzynarodowego ze Skopje do Lapova, będącego alternatywą dla zmodernizowanego odcinka korytarza X Belgrad – Nisz – Skopje.

Prace modernizacyjne miały się rozpocząć pod koniec 2016 roku, a zakończenie prac planowane jest na koniec 2020 roku. Modernizacja pozwoli na ruch pociągów z prędkością 120 kilometrów na godzinę na całej długości wyremontowanej linii. Nie ma informacji o ewentualnym uruchomieniu pociągów na przykład ze Skopje przez Kosowe Pole do Mitrowicy, nie pojawiły się też informacje o rozpoczęciu prac, więc można sądzić, iż zakończenie prac opóźni się o kilka lat.

W kosowskich mediach jakiś czas temu przewijał się temat budowy linii kolejowej z Kosowa do Albanii, ale to raczej utopia.

5. Historia kolei w Kosowie

Pierwsza linia kolejowa na terytorium dzisiejszego Kosowa została wybudowana w czasach Imperium Osmańskiego, w 1874 roku – łączyła Skopje z Mitrowicą, czyli według dzisiejszego podziału terytorialnego w granicach Kosowa znalazł się odcinek Hani i Elezit – Kosowe Pole – Mitrowica.

Pomimo wojen światowych i zawirowań politycznych kolej w Kosowie rozwijała się dynamicznie. W 1931 roku dokończono budowę odcinka Mitrowica – Lešak, trzy lata później dobudowano krótki odcinek Kosowe Pole – Prisztina, w 1936 roku powstała linia kolejowa Kosowe Pole – Peja.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej wybudowano jeszcze dwie linie kolejowe: Prisztina – Podujevo – Livadica (1946) oraz Klina – Prizren (1963). Od połowy lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku zanotowano spadek przewozów towarowych i pasażerskich związany z rozbudową sieci dróg oraz rozwojem transportu drogowego.

Dzisiejsze Kosowo było wtedy częścią Jugosławii, region Kosowa posiadał szeroką autonomię i w ramach Kolei Jugosławii działały tu regionalną administrację zarządzającą koleją na obszarze Kosowa.

W 1989 roku znacznie ograniczono prawa autonomiczne Kosowa i Wojwodiny. Następnego roku zlikwidowano regionalną administrację kolejową.

Rozpad Jugosławii oznaczał nadejście trudnych czasów dla kolei w Kosowie. Serbia wprowadziła blokadę gospodarczą, a koleje kosowskie od 1999 roku aż do 2005 roku były zarządzane przez United Nations Interim Administration Mission in Kosovo (UNMIK), przy czym od 2002 roku kolejami kierowali cywile pod egidą UNMIK.

W 2005 roku firma zarządzająca koleją w Kosowie zmieniła nazwę na Hekurudhat e Kosovës i stała się spółką akcyjną.

Koleje kosowskie funkcjonowały pod nazwą Hekurudhat e Kosovës do 2011 roku, kiedy zmieniono nazwę na Trainkos.

 

6. Ciekawostki

Pod względem ciekawostek kolej w Kosowie wypada bardzo skromnie, ale i tutaj udało się znaleźć interesujące epizody z tematyką kolejową.

Pociąg do prowokacji

Na początku 2017 roku koleje serbskie chwaliły się przywróceniem połączenia kolejowego do Mitrowicy. 14 stycznia (pierwszy dzień prawosławnego nowego roku) po raz pierwszy w trasę wyjechał pociąg Belgrad – Mitrowica z licznymi dziennikarzami i oficjelami. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że nowy pociąg produkcji rosyjskiej został oblepiony napisami „Kosowo jest serbskie” w 21 językach, a wnętrze pociągu udekorowano motywami dziedzictwa kulturowego Serbii i Metochii – między innymi można było podziwiać prawosławne freski z kosowskich monastyrów.

Przejazd promocyjny zakończył się na stacji Raszka na osobiste polecenie premiera Serbii. Władze Kosowa rozmieściły na granicy siły bezpieczeństwa w celu uniemożliwiania pociągowi wjazdu na terytorium kraju, bowiem reaktywacja połączenia odbyła się bez zgody władz. Jako powód zatrzymania pociągu podano informacje o zaminowaniu linii kolejowej po kosowskiej stronie. Serbskie media podały, że dalsza podróż odbyła się w autobusie komunikacji zastępczej.

Pierwszy kurs pociągu wywołał skandal dyplomatyczny i odbił się szerokim echem w mediach całego świata. Sugerowano, iż była to celowa prowokacja mająca doprowadzić do wojny, a za wszystkim stała Rosja.

Był to pierwszy i ostatni przejazd pociągu Belgrad – Mitrowica, według rozkładu jazdy kolei serbskich nadal kursuje pociąg Kraljevo – Mitrowica.

Elektrownia w Obiliću

Obilić (Kastriot) to miasto położone 10 kilometrów od Prisztiny. Mieszka tam około 21 tysięcy mieszkańców, nie ma szczególnych zabytków, natomiast na peryferiach miasta znajduje się elektrownia (Kosovo A i Kosovo B) produkująca 98% energii elektrycznej w Kosowie. Paliwem dla elektrowni jest węgiel brunatny wydobywany w niedalekich kopalniach; przez co w sezonie zimowym w okolicy jest bardzo zanieczyszczone powietrze.

Elektrociepłownia nie wyróżniałaby się niczym szczególnym, gdyby nie fakt, iż jeszcze w 2010 roku po bocznicach należących do elektrowni kursowała lokomotywa parowa. Jak donosi serwer internationalsteam.co.uk na terenie zakładu znajdowały się trzy lokomotywy parowe, z czego jedna sprawna i jedna w naprawie. Kilkorgu miłośnikom kolei udało się nawet zrobić zdjęcia, a na You Tube jest jeden interesujący film pokazujący pracę parowozu – przypomina stopniowo likwidowane parowozy w chińskich kopalniach.

Według ostatnich doniesień parowozy już nie kursują i poszły na złom. Parowóz jako pomnik można zobaczyć przy stacji Kosowe Pole i podobno przy kopalni w miejscowości Belaćevac.

Film z wycieczki po Kosowie – parowóz widać od 06:56

Kosovo Train for Life

W 1999 roku brytyjscy kolejarze wpadli na pomysł zorganizowania przejazdu pociągu z Wielkiej Brytanii do Kosowa. Pociąg ciągnięty przez brytyjskie lokomotywy spalinowe miał przewieźć pomoc humanitarną – ubrania, leki i artykuły pierwszej potrzeby.

Pociąg wyruszył w trasę na początku września 1999 roku w Derby. Do przejechania miał około 4500 kilometrów. Najpierw przez kanał La Manche, później przez Francję, Belgię, Niemcy, Czechy, Słowację, Węgry, Bułgarię, Grecję i Macedonię dojechał do Prisztiny 27 września 1999 roku. Przyjazd był planowany dwa dni wcześniej, jednak pojawiły się kłopoty – na granicy bułgarsko-greckiej nie było maszynisty, a później w Macedonii pociąg był przetrzymywany „dla okupu”, jak to określiły światowe media – koleje macedońskie podobno żądały zapłaty 8 tysięcy dolarów amerykańskich.

Niemniej pociąg dojechał do celu w blasku kamer i fleszy, a przejazd pociągu zapisał się w kronikach współczesnej historii kolei jako jedna z najciekawszych wypraw w szczytnym celu.

Brytyjskie lokomotywy przez kilka miesięcy stacjonowały w Kosowie. Później wróciły do Wielkiej Brytanii, gdzie pracowały przez długi czas przy obsłudze pociągów towarowych.

Reportaż z przejazdu pociągu został wydany jako osobny film na kasetach VHS.

Cmentarzysko pociągów w Kosowym Polu

Fushë Kosovë (Kosowe Pole) to ważny węzeł kolejowy położony około 5 kilometrów od Prisztiny. Stacja czasy świetności ma dawno za sobą, natomiast znajduje się tu największa lokomotywownia kolei kosowskich, a tuż przy niej cmentarzysko pociągów.

Na cmentarzysku stoją niszczejące lokomotywy z czasów Kolei Jugosławii, lokomotywy z Włoch, Francji, Niemiec i Węgier przypominające czasy administracji United Nations Interim Administration Mission in Kosovo (UNMIK), a także nieużywane wagony towarowe.

Dla miłośników kolei zwiedzanie tego cmentarzyska kolejowego powinno być pozycją obowiązkową podczas wizyty w Kosowie.