Kolej w Rosji łączy niemal wszystkie większe miasta Federacji Rosyjskiej. Rosja to ogromny kraj, więc niektóre pociągi ze stacji początkowej do końcowej jadą nawet tydzień. Z każdym rokiem zwiększa się liczba zmodernizowanych pociągów. Rosyjska agresja na Ukrainę spowodowała zawieszenie licznych połączeń międzynarodowych, lecz niewykluczone, że Rosja w następnych latach będzie chciała powiększyć swoje terytorium o pół Europy, więc pociągi te mogą powrócić jako połączenia krajowe.

Przewoźnik narodowy: Российские железные дороги / Rossiyskiye Zheleznye Dorogi (RZD)
Strona internetowa: www.rzd.ru
Oficjalny fanpage Kolei Rosyjskich na Facebooku
Ostatnia aktualizacja: 24.12.2023

W artykule podaję tylko najważniejsze informacje na temat podróżowania rosyjskimi pociągami. Nie jestem podróżnikiem, więc na pewno są tysiące osób, które lepiej znają tamtejsze realia. Za ewentualne błędy w transkrypcji nazw miejscowości i nazw własnych przepraszam.

Spis treści

1. Rozkład jazdy i kupno biletów
2. Podział rosyjskich pociągów i wagonów
3. Połączenia międzynarodowe
4. Informacje praktyczne
5. Kolej Transsyberyjska
6. Obwód Leningradzki – najważniejsze atrakcje
7. Kolej Krugobajkalska
8. Pociąg Sapsan
9. Pociąg Swift
10. Pociąg Czerwona Strzała
11. Pociąg Zarengold
12. Koleje Jakucji
13. Koleje niepubliczne szerokotorowe
14. Koleje wąskotorowe
15. Linia kolejowa na Półwyspie Jamał

1. Rozkład jazdy i kupno biletów

Każdy podróżnik wybierający się w podróż do Rosji powinien zapamiętać adresy dwóch niezwykle przydatnych stron internetowych:

pass.rzd.ru – strona kolei rosyjskich, na której można kupić bilety na wybrane pociągi. W trakcie aktualizacji nie działała dla osób z Polski. 

www.poezdato.net – rozkład jazdy pociągów dalekobieżnych w Rosji i byłych republikach radzieckich. Możliwość wyszukania rozkładu według stacji i kupna biletów na niektóre pociągi. Obecnie dużo reklam i zamula.

www.tutu.ru – rosyjski pośrednik w sprzedaży biletów. Bilety na pociągi, autobusy, samoloty, rozkłady jazdy z rozrysowanymi mapami połączeń.

Przy kupnie biletów przez internet mogą pojawić się kłopoty ze względu na fakt, że strona kolei rosyjskich autoryzuje transakcje przez 3D Secure. Bilety można kupić z 40-dniowym wyprzedzeniem. Im wcześniej zdecydujemy się kupić, tym większą mamy szansę na lepsze miejsca.

Nie kursują pociągi z Obwodu Kaliningradzkiego do Polski, choć w ubiegłym roku przebąkiwano o uruchomieniu pociągów sezonowych Kaliningrad – Braniewo, ze skomunikowaniem do Olsztyna. Ostatecznie nic z tego nie wynikło. W związku z działaniami wojennymi w Ukrainie nie należy się spodziewać poprawy sytuacji.

2. Podział rosyjskich pociągów i wagonów

Podróżowanie po Rosji może wydawać się skomplikowane. Na każdej stacji są dwa zegary – jeden z czasem moskiewskim, drugi z czasem lokalnym. Pociągi dalekobieżne (poezd) kursują według czasu moskiewskiego, natomiast pociągi podmiejskie (elektriczka) według czasu lokalnego.

Rodzaje pociągów

pociąg firmiennyj (фирменный) – pociągi firmienne to pociągi z nazwami uruchamiane przez koleje rosyjskie. Pociągi tego typu są znacznie droższe niż tradycyjne, ale kupując bilet na pociąg firemnyj możemy być pewni, że komfort podróży będzie znacznie wyższy. Postoje są rzadkie, wagony najczęściej zmodernizowane i klimatyzowane. Najbardziej znany pociąg tego typu to pociąg 1/2 „Rossija” z Moskwy do Władywostoku i z powrotem.

niefirmiennyj (нефирменный) – typowe pociągi dalekobieżne, najczęściej ze zwykłych, niezmodernizowanych wagonów płackartnych, kupe i sypialnych, zwykle bez wagonów VIP/LUX/SV. Standard niższy, więc cena biletu również niższa.

skorostnoj (скоростной) – szybkie pociągi nowszej generacji kursujące pomiędzy największymi miastami. Do tej kategorii należą np. pociągi Sapsan kursujące na trasie Moskwa – Sankt Petersburg. Często noszą nazwy gatunków ptaków.

skoryj (скорый) – odpowiednik pociągu pospiesznego. Kursują na trasach dalekobieżnych i nie zatrzymują się na wszystkich stacjach. Jako pociągi tego typu kursują pociagi firmienne i niefirmienne; różnią się jakością wagonów (tak jak TLK i IC).

pasażirskyj (пассажирски) – pociąg dalekobieżny zatrzymujący się na każdej stacji.

prigorodski (пригородный) – pociąg podmiejskie, nazywane również elektryczkami. Wnętrze to najczęściej plastikowe, metalowe lub nawet drewniane ławy z naprzeciwległym układem siedzeń 3+3. Często kursują jako pociągi aglomeracyjne.

 

Rodzaje wagonów

W pociągach dalekobieżnych z miejscami sypialnymi stosuje się następujący podział klas wagonów:

VIP – luksusowe przedziały dwuosobowe wyposażone m.in. w płaski telewizor, oraz DVD stolik, toaletę i prysznic. Do dyspozycji gości jest w pełni wyposażony barek. Oprócz tego mają zapewnioną czystą pościel i 3 posiłki dziennie. W jednym wagonie są zaledwie 4 takie przedziały, w których może podróżować 8 osób.

LUX (1 klasa)  – dwuosobowe przedziały z wygodnymi, rozkładanymi kanapami. Standard różni się w zależności od pociągu – można trafić na przedziały z telewizorami. Wagony są zwykle klimatyzowane oraz dodatkowo wyciszone. W każdym tego typu wagonie znajduje się prysznic. Jeden wagon to 8 przedziałów i 16 miejsc.

Kupiejny –  czteroosobowe przedziały – 2 łóżka – górne i dolne obok siebie. W każdym wagonie jest 9 tego typu przedziałów zamykanych na klucz. Ze względu na większą szerokość torów w Rosji, podróżuje się nimi wygodniej niż w wagonach większości kolei europejskich.

Płackarta –  najtańszy i najpopularniejszy wagon. Teoretycznie wagon podzielony jest na przedziały sześcioosobowe złożone z dwóch łóżek górnych, dwóch łóżek dolnych i dwóch łóżek bocznych. W praktyce jest to zwykły wagon bezprzedziałowy z miejscami do leżenia, w którym nie ma żadnej prywatności, bowiem mogą w nim podróżować aż 54 osoby. Pościel jest dodatkowo płatna. W przypadku plackart opinie podróżujących są różne – niektórym przeszkadza wspomniany brak prywatności, inni chwalą te wagony właśnie za możliwość bliższego poznania współpasażerów i zawarcia wielu znajomości.

Pod dolną leżanką jest schowek, gdzie można schować bagaż, dzięki czemu nie musimy się martwić, że ktoś go nam ukradnie w nocy.

Pociągi rosyjskie uchodzą za bezpieczne, nie ma co jednak idealizować. Mogą się zdarzyć przykre incydenty. Przeważa pogląd, że wystarczy zachowanie zwykłych środków ostrożności. Podczas dłuższych, często kilkugodzinnych, postojów na dworcach można zaopatrzyć się w pożywienie i artykuły spożywcze wszelkiego rodzaju.

3. Połączenia międzynarodowe

Rosja posiada kolejowe połączenia międzynarodowe z wieloma sąsiednimi krajami i nie tylko. Pociągi czasami jadą przez kilka dni do kraju przeznaczenia, często zestawione są z wagonów kolei kraju, do którego podążają, ale nie jest to regułą. Ceny za podróż wagonem płackartnym są do zniesienia, wyższe klasy są drogie nawet dla niezamożnego turysty. Poniżej podaję listę najważniejszych pociągów. Część opisałem krótko na stronach krajów przeznaczenia. Dawniej kursowały także wagony bezpośrednie Moskwa – Paryż, Moskwa – Nicea, Moskwa – Genua i Moskwa – Praga. Trasy tych trzech pociągów mogą się zmienić, podane niżej kursują od lat i nie powinny nastąpić zmiany.

Abchazja – kursuje pociąg Moskwa – Suchumi

Azerbejdżan – nie kursują pociągi międzynarodowe

Białoruś – dużo połączeń międzynarodowych z Rosją, między innymi Grodno – Sankt Petersburg, Brześć – Sankt Petersburg, Grodno – Moskwa, Murmańsk – Mińsk, Murmańsk – Brześć, Mińsk – Archangielsk, Mińsk – Nowosybirsk, przez Białoruś przejeżdżają także pociągi do Obwodu Kaliningradzkiego.

Chiny – jedna z tras Kolei Transsyberyjskiej to Moskwa – Pekin. W pociągu kursują również wagony bezpośrednie do rosyjskiego miasta Czyta.

Estonia – kursowanie pociągów zawieszone ze względu na rosyjską agresję na Ukrainę.

Finlandia – kursowanie pociągów zawieszone ze względu na rosyjską agresję na Ukrainę.

Litwa – przez Litwę przejeżdżają pociągi z Rosji do Obwodu Kaliningradzkiego.

Łotwa – kursowanie pociągów zawieszone ze względu na rosyjską agresję na Ukrainę.

Kazachstan – pociągi Moskwa – Karaganda. W związku z pracami torowymi pociągi mogą nie dojeżdżać do Moskwy.

Kirgistan – połączenia kolejowe Moskwa – Biszkek, Jekaterynburg – Biszkek, Kazań – Biszkek i Nowosybirsk – Biszkek.

Korea Północna – kursował pociąg Moskwa – Pjongjang. Nie wiadomo, czy został przywrócony

Mołdawia – kursowały pociągi Moskwa – Kiszyniów i Sankt Petersburg – Kiszyniów. W związku z rosyjską agresją na Ukrainę zostały zawieszone i raczej nie powrócą.

Mongolia – pociąg Moskwa – Pekin przejeżdża przez Mongolię.

Tadżykistan – kursuje pociąg Moskwa – Duszanbe, Moskwa – Chodżent i Moskwa – Kulab. O pociągu Moskwa – Duszanbe, nakręcono nawet film dokumentalny. Pociągi głównie dla pracowników z Tadżykistanu wracających z pracy w Moskwie do swojego kraju i z powrotem. Ze względu na prace torowe pociągi nie dojeżdżają do Moskwy.

Ukraina – ze względu na wojnę pociągi pomiędzy Rosją a Ukrainą długo nie powrócą.

Uzbekistan – pociągi Moskwa – Taszkient, Ufa – Taszkient, Kazań – Taszkient, Czelabińsk – Taszkient, Moskwa – Andijon.

Jeśli wierzyć rozkładom jazdy, nie kursuje pociąg pomiędzy Rosją a Turkmenistanem, aczkolwiek pociąg Moskwa – Duszanbe przejeżdża przez terytorium Turkmenistanu jako tzw. „pociąg korytarzowy”, czyli bez zatrzymywania się (jest wymagana turkmeńska wiza tranzytowa).

4. Informacje praktyczne

Przed podróżą koleją rosyjską warto zapamiętać kilka użytecznych informacji, które pomogą nam się przygotować do podróży. Jeżeli wybierzemy długą trasę, musimy być przygotowani, że spędzimy kilka dni w upale, bez możliwości kąpieli. To nie jest jedyna niedogodność. Informacje pochodzą z relacji podróżników, którzy przemierzyli wiele rosyjskich tras. Starałem się nie idealizować i wybierać wiarygodne informacje. Oto kilka najważniejszych informacji:

– od maja 2018 roku pociągi w Rosji kursują według czasu lokalnego, nie moskiewskiego.

– w rosyjskich pociągach dalekobieżnych bilety są imienne, ważne tylko z paszportem.

– pociągi na stacjach początkowych podstawiane są około 40 minut przed odjazdem

– nie zapomnijcie o chusteczkach odświeżających. To wybawienie w upalne dni, dzięki któremu nie będziemy odstraszać innych podróżnych. Prysznice można uświadczyć jedynie w najnowszych wagonach.

– w większości pociągów dalekobieżnych kursują wagony restauracyjne. Ze względu na wysokie ceny lepiej przygotować zapasy jedzenia, a podczas dłuższych postojów kupić domowe produkty oferowane przez „babuszki”. Wybór jest naprawdę szeroki, a dania smaczne.

– w każdym wagonie do dyspozycji podróżnych jest samowar z wrzącą wodą, dzięki czemu w dowolnym momencie możemy sobie zrobić herbatę, kawę, czy zupkę w proszku.

– bardzo ważną osobą są „prowadnice”. Najczęściej to dwie panie, pracujące na zmiany w każdym wagonie pociągu dalekobieżnego. Przed wejściem sprawdzają bilety i dokumenty tożsamości, wydają pościel, kilka razy dziennie sprzątają toalety, dbają o bezpieczeństwo, pomagają przy wsiadaniu i wysiadaniu.

– wokół miast obowiązują strefy sanitarne – toalety są zamykane podczas przejazdu przez miasto według grafiku wywieszonego na drzwiach toalety. W przypadku Moskwy może to być nawet godzina przed dotarciem do stacji. Na szczęście coraz więcej rosyjskich wagonów wyposażonych jest w toalety próżniowe i o strefie sanitarnej można zapomnieć.

5. Kolej Transsyberyjska

Przejazd Koleją Transsyberyjską to marzenie każdego miłośnika kolei. I nie tylko. Niemal każdy, kto choć trochę poczytał o podróżach pociągiem, zacznie marzyć o odbyciu tak długiej wyprawy.

Dane statystyczne zna chyba każdy. W rzeczywistości Kolej Transsyberyjska to sieć linii kolejowych przeważnie w azjatyckiej części z Rosji. Mówiąc „Kolej Transsyberyjska” większość osób zapewne kojarzy „linię transsyberyjską” z Moskwy do Władywostoku. Jest to najdłuższa linia kolejowa na świecie – łączna długość torów to 9288,8 km. Podczas ponad sześciodniowej podróży (6 dni + 4 godziny) pociąg przejeżdża przez 8 stref czasowych. Linia w całości jest zelektryfikowana. Budowę kolei rozpoczęto już w 1891 roku, a w 1901 roku została oddana do użytku, przy czym przez Jezioro Bajkał pasażerowie byli przewożeni promami.

Co do podróży Koleją Transsyberyjską – opinie są podzielone. Jedni uważają, że jest to świetna wyprawa, podczas której można poznać mnóstwo ciekawych ludzi. Inni narzekają na monotonne krajobrazy, nudę, pijaństwo, nieciekawe towarzystwo, warunki higieniczne oraz brak prywatności – słowem wszystko jest przereklamowane. Trudno powiedzieć, kto ma rację. Według mnie wszystko zależy od tego, kto co lubi.

Warto wiedzieć, że taka wyprawa nie należy do najtańszych, szczególnie jeśli chcemy podróżować w wagonach o wyższym standardzie niż plackartny. Niemniej taka wycieczka to wspomnienia na całe życie.

Najważniejsze trasy kolei transsyberyjskiej

Pod szeroko rozumianym pojęciem „kolei transsyberyjskiej” kryje się kilka tras kolejowych. Oto najważniejsze z nich:

Glówna Linia, Kolej Transsyberyjska

Główny szlak kolei transsyberyjskiej to linia transsyberyjska, wiodący z Moskwy do Władywostoku między innymi przez: Niżny Nowogród, Omsk, Krasnojarsk i Irkuck. Od 2002 roku linia jest zelektryfikowana. Jest to najdłuższa linia kolejowa na świecie, która przekracza 8 stref czasowych, a łączna długość torów wynosi 9288,8 km.

Kolej Transmongolska

Drugi szlak to linia transmongolska, pokrywa się z linią transsyberyjską do Ułan Ude na wschodnim wybrzeżu Bajkału, później skręca w stronę stolicy Mongolii – do Ułan Bator, a kończy swój bieg w Pekinie. Jest to najkrótsza trasa kolejowa łącząca Moskwę z Pekinem. Długość: 2215 km. Wybudowana w latach 1949 – 1961, na rosyjskim i mongolskim odcinku przeważnie jednotorowa, na chińskim dwutorowa.

Kolej Transmandżurska

Trzeci szlak kolei transsyberyjskiej to linia transmandżurska, pokrywająca się z główną linią transsyberyjską do miejscowości Tatarskaja, skąd biegnie w stronę Pekinu i stolicy Korei Północnej – Pjongjang (Phenian).

Kolej Bajkalsko-Amurska 

Linia o długości 4234 km wybudowana jako alternatywa dla kolei transsyberyjskiej ze względów strategicznych. Biegnie równolegle do linii transsyberyjskiej, 680-840 kilometrów na północ od niej. Rozpoczyna się w mieście Tajszet, a kończy w miasteczku Sowieckaja Gawań nad brzegiem Oceanu Spokojnego.

Na polskich stronach internetowych można przeczytać ciekawe artykuły o kolei transsyberyjskiej zawierające szczegółowe informacje oraz skorzystać z pośrednictwa w kupnie biletów. Poniżej podaję odnośniki do najciekawszych stron:

Relacja z podróży pary młodych podróżników z Polski

6. Obwód Leningradzki – najważniejsze atrakcje

Po wprowadzeniu wiz elektronicznych coraz więcej Polaków wybiera się na wycieczkę do Obwodu Leningradzkiego. Poniżej przygotowałem krótką listę najważniejszych atrakcji turystycznych, do których dojedziemy pociągiem. W trakcie opracowywania artykułu osoby posiadające wizę elektroniczną mogły wjechać do Rosji autobusem, samochodem, wlecieć samolotem lub przejść pieszo, ale nie mogły wjechać pociągiem. Być może zmieni się to w najbliższych latach.

Sankt Petersburg – największe miasto i stolica Obwodu Leningradzkiego. Chyba nie trzeba pisać. Na blogach podróżniczych obejrzycie mnóstwo pięknych zdjęć, można wirtualnie pospacerować korzystając z map Google. Mnóstwo zabytków i muzeów, ale też wysokie ceny i tłumy turystów w sezonie.

Puszkin – miejscowość oddalona o około 25 kilometrów od Sankt Petersburga. Znajduje się tu rezydencja Carskie Sioło, której częścią jest urządzony z przepychem Pałac Jekateryński – letnia rezydencja carycy Katarzyny II. Poza tym kilka zabytków sakralnych, w tym cerkiem św. Sergiusza. W trakcie opracowywania artykułu przez Puszkin przejeżdżały pociągi podmiejskie Sankt Petersburg – Poselok. Pociągi zatrzymywały się na stacji Детское Село, około 3 kilometry od Carskiego Sioła. Czas przejazdu Sankt Petersburg – Puszkin wynosił około 30 minut.

Pawłowsk – miasteczko leżące 5 kilometrów od Puszkina, dojeżdża tu ten sam pociąg, co do Puszkina, a jedzie się tylko 5 minut dłużej. Tłumy turystów przyjeżdżają do Pawłowska, aby zobaczyć pałac wzniesiony z inicjatywy Katarzyny II na przełomie XVIII i XIX wieku z ogromnym angielskim parkiem. Warty uwagi jest także budynek dworca kolejowego. Pawłowsk i Puszkin w jeden dzień to bardzo dobra propozycja na wycieczkę jednodniową z Sankt Petersburga.

Rozkład jazdy pociągów dla stacji Pawłowsk na portalu poezdato.net

Iwangorod – miasto na granicy rosyjsko-estońskiej, jedno z dwóch podzielonych miast w Estonii. Dobre miejsce na jednodniową wycieczkę z estońskiej Narwy. W Iwangorodzie warto zobaczyć twierdzę, druga atrakcja to stara, zaniedbana dzielnica przemysłowa Parusinka, oddalona około 3 kilometry od głównego przejścia granicznego. Poza pociągiem Tallin – Moskwa do Iwangorodu dojeżdża tylko jeden pociąg podmiejski z Sankt Petersburga, a godziny odjazdu i przyjazdu oraz położenie dworca kolejowego w Iwangorodzie zniechęcają do skorzystania z pociągu. Osoby chcące po prostu zobaczyć Rosję mogą dojechać do Narwy autokarami Lux Express lub pociągiem i przejść granicę pieszo.

Stara Ładoga – wieś położona 12 kilometrów od Jeziora Ładoga. Dawniej Ładoga. Założona w połowie VIII wieku, była pierwszą stolicą Rusi. Dzisiejsza wieś znana jest głównie ze średniowiecznej twierdzy. Poza twierdzą kilka zabytków sakralnych, w tym dwie cerkwie w obrębie murów twierdzy. Do Starej Ładogi nie dojedziemy pociągiem, najbliższa stacja kolejowa Volhovstroj-1 oddalona jest o około 12 kilometrów. Stacja obsługuje miasto Wołchow, spod dworca odjeżdżają autobusy i marszrutki w różnych kierunkach, w tym autobus 23 Wołchow – Nowa Ładoga, zatrzymujący się po drodze w Starej Ładodze. Czas przejazdu około 20 minut. Pociąg Sankt Petersburg – Wołchow jedzie około dwie i pół godziny. Niektóre pociągi dalekobieżne jadą pół godziny krócej, ale bilety są znacznie droższe.

Rozkład jazdy pociągów dla stacji w Wołchowie na stronie poezdato.net

Wyborg – dawniej miasto fińskie, obecnie ważny ośrodek przemysłowy i turystyczny w Obwodzie Leningradzkim. Malowniczo położony nad zatoką przyciąga turystów dzięki zachowanym zabytkowym budynkom w centrum oraz zamkowi na wyspie. Inne atrakcje to Muzeum Regionalne, Sobór Przemienienia Pańskiego, kościół św. Piotra i Pawła, dawna dzwonnica, dawna wieża ratuszowa, ruiny kościoła Dominikanów. Do Wyborga można dojechać pociągami podmiejskimi Sankt Petersburg – Wyborg. Czas przejazdu około półtorej godziny. W Wyborgu zatrzymują się także pociągi Helsinki – Sankt Petersburg i nocny pociąg Helsinki – Moskwa.

Gatczyna – miasto położone 46 kilometrów od Sankt Petersburga, dawniej znane jako Chotczyno, Trocki i Krasnogwardiejsk. W mieście znajdują się dwa pałace – Pałac Gatczyński i Pałac Prioriacki, ponadto zabytki sakralne – Sobór św. Pawła, Sobór Opieki Matki Bożej, kościół NMP Karmelitańskiej i kościół luterański. Pałac Gatczyński wraz z ogrodami w 1990 roku został wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Najbliżej pałaców położona jest stacja Гатчина-Балтийская. Na trasie Sankt Petersburg – Gatczyna kursują pociągi podmiejskie; czas przejazdu trasy wynosi około godziny.

Rozkład jazdy pociągów na stacji Gatczyna Baltijskaja na stronie poezdato.net

Peterhof – dawniej Pietrodworiec. Położony pod Sankt Petersburgiem Peterhof znany jest na całym świecie z imponującego zespołu pałacowo-parkowego z parkiem i tzw. Wielką Kaskadą, spod której prowadzi kanał do Zatoki Fińskiej. Pałac oraz park zbudowano na polecenie cara Piotra I w XVIII wieku. W Peterhofie znajdują się dwa zabytkowe dworce kolejowy – Stary Peterhof i Nowy Peterhof. Z Sankt Petersburga do Peterhofu kursują pociągi podmiejskie, zatrzymujące się na obu wspomnianych dworcach. Czas przejazdu Sankt Petersburg – Peterhof to około 40 minut. Stacja Nowy Peterhof położona jest tuż przy zespole parkowo-pałacowym.

Rozkład jazdy pociągów na stacji Nowy Peterhof na stronie poezdato.net

Oranienbaum; Łomonosow – w mieście znajduje się kolejny z zespołów pałacowo-parkowych położonych w okolicy Sankt Petersburga. Wspomniany zespół pałacowo-parkowy, wraz z zabytkowym centrum miasta, został wpisany na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Oprócz pałacu popularnością cieszy się Muzeum Krajoznawcze, sobór św. Michała Archanioła i świątynia św. Trójcy. Do miejscowości dojedziemy pociągiem podmiejskim Sankt Petersburg – Oranienbaum. To ten sam pociąg, który przejeżdża przez Peterhof. W mieście są dwie stacje kolejowe, najlepiej wysiąść na stacji Oranienbaum-1. Czas przejazdu pociągiem Sankt Petersburg – Oranienbaum wynosi godzinę.

Rozkład jazdy pociągów na stacji Oranienbaum-1 na stronie poezdato.net

Z Oranienbaumu autobusem lub promem (to ostatnie niepotwierdzone) można dostać się do fortu Kronsztad.

Twierdza Szlisseburska – twierdza na wyspie ujścia rzeki Newy do jeziora Ładoga. Zbudowana do obrony granic, później przez wiele lat służyła jako więzienia dla rewolucjonistów i przeciwników politycznych cara, obecnie atrakcja turystyczna i muzeum. Najbliżej twierdzy położona jest stacja kolejowa Петрокрепость. Znajduje się ona około 500 metrów od przystani promowej, z której odpływają promy na wyspę, na której leży twierdza. Do Twierdzy Szlisseburskiej można dojechać pociągiem podmiejskim z Sankt Petersburga, przejazd trasy Sankt – Petersburg – Petrokrepost zajmie około 70 minut. Przy stacji kolejowej postawiono parowóz-pomnik.

Rozkład jazdy pociągów na stacji Petrokrepost na stronie poezdato.net

Tichwin – sześdziesięciotysięczne miasto nad rzeką Tichwinką. Znane jest z Monasteru Zaśnięcia Matki Bożej z muzeum. W mieście znajduje się też kilka innych cerkwi, godny uwagi jest także budynek dworca kolejowego. Do stacji kolejowej Tichwin dojedziemy pociągami podmiejskimi z Sankt Petersburga (czas przejazdu 4 godziny) lub Wołchowa, dokąd dojeżdżają pociągi podmiejskie z Sankt Petersburga i trzeba się przesiąść. W Tichwinie zatrzymują się także pociągi dalekobieżne – podróż Sankt Petersburg – Tichwin najszybszymi zajmie 3 godziny.

Rozkład jazdy pociągów na stacji Tichwin na stronie poezdato.net

7. Kolej Krugobajkalska

Kolej Krugobajkalska (Кругобайкальская железная дорога) to jedna z najbardziej znanych atrakcji transportowych Rosji. Trasa Kolei Krugobajkalskiej liczy około 89 kilometrów, a linia przebiega nad brzegiem Bajkału. Dzisiejsza linia dawniej była częścią kolei transsyberyjskiej. O historii tej linii możecie przeczytać na wielu stronach; ze względu na rozbieżność danych nie chcę przytaczać dat budowy i rozbudowy. W latach pięćdziesiątych zbudowano nową trase pomiędzy Irkuckiem a Sludianką przez Płaskowyż Olchiński, jednocześnie rozpoczęto budowę elektrowni wodnej w Irkucku i w 1956 roku rozpoczęto napełnianie zbiornika retencyjnego, przez co część starej linii została zalana, a część rozebrano. Ocalała część funkcjonuje do dziś jako Kolej Krugobajkalska. Pociągi kursują na trasie Sludianka – Port Bajkał. Nie jeżdżą codziennie, więc duża część turystów wybiera spacer po torach. Jak można wyczytać na forach i wywnioskować z rozkładów, pociągi jeżdżą bardzo powoli, niektóre całą trasę pokonują w około 5 godzin. Przez miejscowych nazywane są „matania”. W sezonie uruchamiane są także pociągi turystyczne, w tym pociągi prowadzone przez parowóz (maj – październik), również na trasie Irkuck – Sludianka. Na trasie znajduje się 38 tuneli o łącznej długości 9063 m, a najdłuższy z nich ma 777,5 m .

Do Sludianki dojedziemy pociągami dalekobieżnymi i podmiejskimi. Czas przejazdu elektryczką Irkuck – Słudianka to ponad 3 godziny. W miejscowości można zwiedzić Muzeum Minerałów.

Rozkład jazdy dla stacji Sludianka, Sludianka 2 na portalu poezdato.net

Pociąg wycieczkowy na Kolei Krugobajkalskiej na You Tube (01:48)(2018)
Pociąg wycieczkowy na Kolei Krugobajkalskiej na You Tube (02:07)(2014)

8. Pociąg Sapsan

Nazwa szybkiego rosyjskiego pociągu kursującego od grudnia 2009 pomiędzy Moskwą , Sankt Petersburgiem i Niżnym Nowogrodem. . Rosyjskie słowo „sapsan” oznacza sokoła wędrownego. Połączenie obsługują pociągi wyprodukowane przez Siemens, z zewnątrz bardzo podobne do niemieckiego ICE 3. Pociąg jedzie z maksymalną prędkością 250 km/h, po modernizacji ma osiągać prędkość 330 km/h. Jeden pociąg może przewieźć nawet 604 osoby. Pokonanie trasy pomiędzy Moskwą a Sankt Petersburgiem zajmuje 3 godziny i 55 minut. Kursuje pięć par pociągów dziennie. W pociągu są dwie klasy – biznes i turystyczna. P Ceny biletów są różne w zależności od dnia tygodnia i pory odjazdu pociągu.

9. Pociąg Swift

Swift (Стриж) to nazwa szybkich rosyjskich pociągów kursujących na trasie Moskwa – Niżny Nowogród (od 1 czerwca 2015 roku) . Pociągi Swift to składy Talgo, znane doskonale z Hiszpanii, Kazachstanu, czy Uzbekistanu. Rosyjskie pociągi tego typu mają w składzie wagony bezprzedziałowe pierwszej (wagony 8 i 9), wagony drugiej klasy (wagony 10-18), wagony sypialne z przedziałami dwuosobowymi (wagony 1-5), wagon restauracyjny oraz wagon barowy. Wszystkie wagony są klimatyzowane i wyposażone w toalety z obiegiem zamkniętym. Wagony drugiej klasy mają układ siedzeń 2+2, wagony pierwszej klasy 2+1. W wagonach sypialnych każdy przedział wyposażony jest w toaletę i prysznic.

Jeśli chodzi o wygląd pociągu, to druga klasa na zdjęciach nie wygląda zachęcająco.

10. Pociąg Czerwona Strzała

„Czerwona strzała” to jeden z symboli kolei rosyjskich – luksusowy pociąg nocny kursujący pomiędzy Rosją a Sankt Petersburgiem. Dawniej zarezerwowany dla partyjnych dygnitarzy, obecnie przeznaczony głównie dla bogatych turystów, którym nie szkoda wydawać dużych pieniądzy na przejazd luksusowymi, stylowymi wagonami.

Pociągi zestawione z 15-17 wagonów (w zależności od sezonu) odjeżdżają zarówno z Moskwy i Sankt Petersburga o 23:55. Odjazd odbywa się przy akompaniamencie pieśni patriotycznych płynących z dworcowych głośników. Czas przejazdu to osiem godzin. W składzie pociągu są wagony „kupe” (2 klasa) z przedziałami czteroosobowymi i toaletami na obu końcach wagonu, wagony sypialne typu SV (1 klasa) – dwuosobowe z panoramicznym oknem i dużym łóżkiem oraz wagony typu LUX, w których każdy przedział ma własną łazienkę i ogrzewaną podłogę. Klasa LUX to cztery przedziały przypominające apartament na cały wagon. Ponadto w składzie pociągu znajduje się wagon restauracyjny.

W cenie biletu jest pościel, prasa, zestaw do higieny osobistej, przekąski, śniadanie, w wyższych klasach dodatkowo gorący posiłek, a także ciepłe napoje.

Ceny biletów na pociąg czynią go jednak nieosiągalnym dla zwykłych turystów.

11. Pociąg Zarengold

Wycieczki luksusowymi pociągami dla bogatych turystów są modne na całym świecie. Luksusowe pociągi wycieczkowe mają Indie, Republika Południowej Afryki, kilka jeździ po Europie, podobny pociąg mają także koleje rosyjskie. Zarengold, czyli „Carskie Złoto” lub „Złoto Cara” to pociąg wycieczkowy zestawiony z wagonów kilku klas w stylu retro. Podobnie jak w przypadku innych pociągów tego typu, dostępnych jest kilka programów wycieczek; pociąg mogą także wyczarterować biura podróży, o ile zbiorą odpowiednią liczbę chętnych i ustalą program z RZD-TUR.

Najbardziej znana wycieczka pociągiem Zarengold to przejazd trasy Moskwa – Pekin połączony ze zwiedzaniem najważniejszych miast po drodze, między innymi Nowosybirska, Kazania, Irkucka, Ułan-Batoru i Pekinu. Pasażerowie nocują w pociągu, w ciągu dnia zwiedzają miasta z licencjonowanymi przewodnikami. Wspomniana wycieczka trwa około 14 dni (biura podróży mogą zorganizować dodatkowe dni), dostępne są też krótsze wycieczki np. tylko do Irkucka. W 2017 roku jedno z niemieckich biur podróży zorganizowało np. przejazd Sankt Petersburg – Murmańsk.

Dostępnych jest kilka klas pociągów. W najtańszej do dyspozycji gości są wagony kupiejne z czteroosobowymi przedziałami i toaletami na obu końcach wagonu. W droższych przedziały są dwuosobowe, a toaleta i prysznic znajdują się pomiędzy dwoma sąsiednimi przedziałami. W najdroższych wagonach przedziały dwuosobowe mają własną toaletę i prysznic. W wagonach restauracyjnych serwowane są dania kuchni regionalnych mijanych regionów.

Przejazd pociągiem Zarengold pojawia się w ofercie biur podróży specjalizujących się w organizacji wycieczek kolejowych, również polskich. Pociąg należy do najbardziej znanych pociągów wycieczkowych na świecie, ale ceny za przejazdy są astronomiczne.

12. Koleje Jakucji

Koleje Jakucji (Железные дороги Якути) to przewoźnik kolejowy, w którym udziały mają Koleje Rosyjskie oraz władze Republiki Sacha (Jakucja). Koleje Jakucji założono w 1995 roku, przewoźnik obsługuje przewozy towarowe oraz przewozy pasażerskie na trasie Tommot – Niżnij Biestiach.

Budowa linii kolejowej Berkakit – Tommot – Jakuck rozpoczęła się w 1985 roku. W 2004 roku uruchomiono pociągi pasażerskie do stacji Tommot, w 2011 roku oficjalnie zakończono budowę linii doprowadzając tory do stacji Niżnij Biestiach. Od 2014 roku na odcinku Tommot – Niżnij Biestiach kursowały pociągi towarowe, dopiero 27 lipca 2019 roku uroczyście zainaugurowano przewozy pasażerskie na linii Tommot – Niżnij Biestiach. Jeśli wierzyć mapom Open Stret Map i Google, stacja kolejowa Niżnij Biestiach znajduje się 15 kilometrów od miejscowości Manday i przystani promowej na Lenie, z której kursuje prom Jakuck – Niżnij Biestiach. Pomiędzy stacją kolejową Niżnij Biestiach a przystanią promową kursuje natomiast autobus. W przyszłości planowana jest budowa mostu nad rzeką Lena i doprowadzenie linii kolejowej bezpośrednio do Jakucka. W trakcie opracowywania artykułu kursował pociąg Niżnij Biestach – Błagowieszczeńsk – Chabarowsk dojeżdżający dro granicy rosyjsko-chińskiej.

Rozkład jazdy dla stacji Niżnij Biestiach na stronie poezdato.net

Podróż pociągiem na części trasy wraz z dojazdem z Jakucka na You Tube (19:47)(2019)

13. Koleje niepubliczne szerokotorowe

Koleje rosyjskie zarządzają ogromną siecią linii kolejowych. Oprócz kolei wąskotorowych i dziecięcych działa kilkanaście sieci linii szerokotorowych zarządzanych głównie przez duże przedsiębiorstwa, najczęściej wydobywcze, jak choćby sieć kolei w okolicy Norylska. Przewozy pasażerskie obecnie prowadzone są tylko na trzech z nich, przy czym na jednej zostały zawieszone po wypadku pociągu specjalnego.

Kolej Monza (Монзенская железная дорога) – nazwa sieci szerokotorowych linii kolejowych w okolicach Wochtogi w Obwodzie Wołgogrodzkim. Linie kolejowe zbudowano na terenie tajgi i są one zarządzane przez przedsiębiorstwo, do którego należą tartaki w okolicy. Sieć linii kolejowych liczy 268 kilometrów, ale wiele z nich jest nieużywanych z powodu nieopłacalności przewozu towarów, a pociągi pasażerskie kursują tylko na odcinku Wochtoga – Kamenka. Na pozostałych odcinkach co jakiś czas uruchamiane są pociągi specjalne dla miłośników kolei. W 2019 roku doszło do wypadku – samochód zderzył się z pociągiem specjalnym i przyszłość przewozów pasażerskich na tej sieci stanęła pod znakiem zapytania. Pociągi kolei Monza odjeżdżają z osobnego dworca w Wochtodze – Vochtoga 2.

Sieć kolei Monza na You Tube (43:53)(2018)

Kolej Zaoneska (Заонежская железная дорога) – jednotorowa niezelektryfikowana linia kolejowa w Obwodzie Archangielskim, w pobliżu miasteczka (osiedle typu miejskiego) Siewieroonieżsk. Regularne przewozy prowadzone są na pomiędzy stacjami Iksa – Yangory (101 km). Pierwszy odcinek tej linii o długości 22 kilometrów oddano do użytku w 1940 roku. Rozbudowa miała miejsce w latach sześćdziesiątych XX wieku, kiedy założono Siewieroonieżsk i wybudowano w tym miejscu kopalnię boksytów. Na odcinku Iksa – Yangory trzy razy w tygodniu kursują pociągi pasażerskie, na odcinku Puksa – Iksa (27 km) tylko pociągi pasażerskie zdawcze z kopalni.

Kolej Huty Aluminium w Sajanogorsku (Железнодорожная линия Саяногорского алюминиевого завода) – linia kolejowa na sieci linii kolejowych należących do huty aluminium w Sajanogorsku, w Republice Chakasji. Pomiędzy stacjami Predzavodskaya a Sajanogorsk kursują pociągi pasażerskie dowożące i odwożące pracowników do huty położonej daleko od osiedli mieszkalnych, ale leżącej w granicach miasta.

Do 2010 roku istniała Kolej Oborska, gdzie przewozy pasażerskie prowadzono na liniach Kruglikowo – Nemptu i Kruglikowo – Sukpay w Kraju Chabarowskim. W drugiej dekadzie XXI wieku linie zostały rozebrane. Do 2014 lub 2015 roku kursowały również pociągi pasażerskie z przystanku Tekstilnyj w Iwanowie do stacji Komsomolsk przy elektrowni cieplnej. Na trasie liczącej 34 kilometry od 2007 roku pociągi kursowały sezonowo w piątki, soboty, niedziele i poniedziałki od kwietnia do października. Z pociągów, oprócz pracowników elektrowni, korzystali również letnicy i grzybiarze. Linia została zamknięta z powodu złego stanu technicznego i braku pieniędzy na remont, który umożliwiłby zyskanie koncesji na prowadzenie przewozów pasażerskich przez właściciela, firmę Ивановское ППЖТ № 1.

Pociąg Tekstilnyj – Komsomolsk na You Tube (02:37)(2007)

14. Koleje wąskotorowe

Rosja to ogromny kraj i nie potrafiłbym opracować szczegółowego spisu kolei wąskotorowych. Postanowiłem więc zamieścić chociaż listę najważniejszych kolei wąskotorowych, na których prowadzone są przewozy pasażerskie. Istnieje dużo więcej kolei, na przykład przy zakładach wydobycia torfu, jednak nie mam potwierdzenia, aby były tam prowadzone przewozy pasażerskie. W ostatnich latach zamknięto dla ruchu kilka wąskotorówek,

Karyńska Kolej Wąskotorowa (Каринская узкоколейная железная дорога) – kolej wąskotorowa w Obwodzie Kirowskim. Przewozy pasażerskie prowadzone są na odcinku od stacji Novy w mieście Kirowo-Czepieck (50 km od Kirowa) do stacji Techniczeskaja w dzielnicy Karintorf (dawniej wieś, obecnie dzielnica miasta Kirowo-Czepieck) przez most nad rzeką Czepca. Długość trasy to około 13 kilometrów. Karyńska Kolej Wąskotorowa jest pozostałością po dawnej sieci kolei torfowych liczących ponad sto kilometrów. Kolej działa w ramach systemu transportu publicznego. Na początku XXI wieku kolei groziła likwidacja; obecnie zamierza się zrobić z niej atrakcję turystyczną, a na stacji Techniczeskaja utworzyć niewielkie Muzeum Kolejnictwa.

Karyńska Kolej Wąskotorowa na You Tube (13:17)(2019)

Apszerońska Kolej Wąskotorowa (Апшеронская узкоколейная железная дорога) – górska kolej wąskotorowa w Kraju Krasnodarskim. Kolej o rozstawie szyn 750 mm została oddana do użytku w 1927 roku. Z dawnej sieci liczącej 127 kilometrów pociągi kursują na odcinku 37 km. Oprócz linii głównej do celów turystycznych odbudowano malowniczy odcinek o długości 8 kilometrów Guamka – Mezmay – na odcinku tym kursują tylko pociągi turystyczne. Na głównej linii kursują przez cały rok pociągi towarowe i pasażerskie oraz towosy (towarowo-osobowe), stanowiące główny środek transportu dla mieszkańców wsi w okolicach Apszerońska. Pociągi towarowe służą głównie do przewozu drewna. W sezonie letnim uruchamiane są pociągi wycieczkowe, tzw. „Шпалорез Экспресс” – połączone z fotostopami i zwiedzaniem okolicy.

Apszerońska Kolej Wąskotorowa na You Tube (07:37)(2017)

Kudemska Kolej Wąskotorowa (Кудемская узкоколейная железная дорога) – kolej wąskotorowa w Sewerodwińsku w Obwodzie Archangielskim, dawniej kolej leśna do przewozu drewna z okolic miasta. Dawniej sieć linii liczyła ponad 100 kilometrów, obecnie czynnych jest około 35 kilometrów. Na linii prowadzone są przewozy towarowe i pasażerskie. Stacja początkowa kolejki znajduje się we wsi Vodogon, około 9 kilometrów od centrum Sewerodwińska.

Kudemska Kolej Wąskotorowa na You Tube (03:47)(2014)

Ałapajewska Kolej Wąskotorowa (Алапаевская узкоколейная железная дорога) – nazwa sieci linii wąskotorowych w okolicach miasta Ałapajewsk w Obwodzie Swierdłowskim. Pierwszy odcinek sieci kolei oddano do użytku w 1898 roku; w latach siedemdziesiątych XX wieku sieć kolei liczyła ponad 600 kilometrów. Obecnie przewozy pasażerskie i towarowe prowadzone są na 250 km sieci. Główna linia to Ałapajewsk – Kałacz, na trasie są dwa odgałęzienia. Oprócz pociągów rozkładowych co jakiś czas uruchamiane są pociągi turystyczne na zlecenie biur podróży. Pociągi rozpoczynają bieg na dworcu Алапаевск-2, starym dworcu, który dawniej był głównym dworcem kolejowym Ałapajewska. Do tego miasta dojedziemy pociągami podmiejskimi z Jekaterynburga, kończącymi swój bieg na dworcu Алапаевск-1 w innym miejscu. Kursują pojedyncze pary pociągów, a przejazd w jedną stronę Jekaterynburg – Ałapajewsk trwa około 5 godzin. Do wsi Kałacz nie docierają pociągi kolei rosyjskich, kolej wąskotorowa to jedyny środek transportu szynowego w tym mieście.

Ałapajewska Kolej Wąskotorowa na You Tube (05:18)(2017)
Rozkład jazdy Ałapajewskiej Kolei Wąskotorowej na stronie yandex.ru

Lipakowska Kolej Wąskotorowa (Липаковская узкоколейная железная дорога) – kolej wąskotorowa w Obwodzie Archangielskim. Dawna kolej leśna łączyła wsie Lipakow i Seza; pierwotnie zbudowana jako kolej leśna do transportu drewna (oddana do użytku w 1949 roku) na potrzeby tartaku w Likpkowie. Od czasu zamknięcia tartaku w 2000 roku rozpoczął się upadek kolei. W 2005 roku przeprowadzono rozbiórkę nieużywanych torów – z sieci linii liczącej około 150 kilometrów pozostały 33 kilometry, które z czasem również zaczęły podupadać. Pociągi kursowały 3 razy w tygodniu, przejazd 33 kilometrów zajmował 100 minut. Pojawiły się nagrania na YouTube świadczące, że kolej nadal kursuje.

Lipakowska Kolej Wąskotorowa na You Tube (37:21)(2017)

Tesowska Kolej Wąskotorowa (Тёсовская узкоколейная железная дорога) – pozostałość po sieci kolei torfowych nieczynnego przedsiębiorstwa wydobycia torfu w Obwodzie Nowogrodzkim. Kolej kursuje na krótkim odcinku (około 9 km) w miejscowości Tesovo-Netyl’skiy. W pobliżu stacji kolejki utworzono niewielkie Muzeum Kolejnictwa.

Tesowska Kolej Wąskotorowa na You Tube (22:27)(2019)

Piszalska Kolej Torfowa (Узкоколейная железная дорога Пищальского торфопредприятия) – kolej wąskotorowa przy kopalni torfu w miejscowości Mirny, w Obwodzie Kirowskim. Kursuje od 1963 roku, przeznaczona jest do przewozu torfu i pracowników na torfowiska. Torf następnie dowożony jest do elektrowni w Kirowie. Długość linii 35 kilometrów, a rozstaw szyn 750 mm.

Piszalska Kolej Torfowa na You Tube (08:38)(2018)
Piszalska Kolej Torfowa na You Tube (02:37)(2015)

Meszerska Kolej Torfowa (Узкоколейная железная дорога Мещерского торфопредприятия) – kolej torfowa w miejscowości Bolon w Obwodzie Riazańskim. Należy do przedsiębiorstwa ООО «Питэр Пит» (dawniej znane pod nazwą Meszersky) i służy głównie do przewozu torfu oraz pracowników na torfowiska. Oddana do użytku w 1952 roku, z pierwotnych 46 kilometrów sieci użytkowanych jest 36. Na You Tube znalazłem jedynie filmiki pokazujące przewozy towarowe.

15. Linia kolejowa na Półwyspie Jamał

Jednym z największych dokonań współczesnej rosyjskiej inżynierii była budowa linii kolejowej na Półwyspie Jamał, prowadzącej do złoża gazu ziemnego Bowanienkowskoje. Pierwsze plany budowy linii kolejowej na tamtym terenie pojawiały się już na początku lat osiemdziesiątych XX wieku. Budowę rozpoczęto w 1988 roku, zakończenie planowano w 1990 roku. Ze względu na srogie mrozy w zimie oraz powodzie i roje owadów w lecie prace posuwały się powoli. Na przeszkodzie dokończeniu inwestycji stanął kryzys polityczny, rozpad ZSRR i kryzys ekonomiczny. Do 1995 roku położono 224 kilometrów torów, uruchomiono także przewozy pasażerskie i towarowe na odcinku Obskaja – Pajuta. W 2003 roku zawarto porozumienie między Gazpromem, kolejami rosyjskimi i władzami lokalnymi na mocy którego koncern zobowiązał się do dokończenia budowy linii.

Budowa odcinka Pajuta – Bowanienkowo ruszyła w 2006 roku. Do największych trudności należało zbudowanie 4-kilometrowego mostu przez rzekę Juribej; przy budowie torowiska wykorzystano nowatorskie technologie opracowane przez rosyjskie ośrodki akademickie. Konieczne było także zbudowanie zabezpieczeń przeciwpowowdziowych. Linia kolejowa Obskaja – Bowanienkowo została oddana do użytku w 2010 roku. Długość linii to 572 kilometry. Położona w pobliżu północnego koła podbiegunowego jest najdalej wysuniętą na północ linią kolejową na świecie. Biegnie przez pustkowia pokryte wieczną zmarzliną. Pomiędzy stacją początkową a końcową znajduje się 8 stacji, 16 mijanek oraz około 70 mostów.

Właścicielem linii kolejowej jest Gazprom, przez co bywa również nazywana „Koleją Gazpromu”. Na trasie kursują pociągi towarowe oraz pociągi pasażerskie przewożące pracowników pracujących w systemie rotacyjnym przy złożach surowców.

Źródło: Marian Danilewicz, Kolej Gazpromu na Półwyspie Jamalskim, Technika Transportu Szynowego 4/2013, 25-31