Druga dekada XXI wieku była okresem likwidacji wielu pociągów nocnych – krajowych i międzynarodowych. Zlikwidowano między innymi pociągi międzynarodowe CityNightLine, a dzięki rozwojowi sieci szybkich połączeń wydawało się, że pociągi nocne nie mają przyszłości. Jednak w grudniu 2016 roku koleje austriackie uruchomiły nowe pociągi międzynarodowe pod marką Nightjet. Okazały się one sukcesem, w 2020 roku olbrzymim sukcesem okazał się wakacyjny pociąg czeskiego przewoźnika Regiojet Praga – Rijeka.

W najbliższych latach planowane jest uruchomienie szeregu nowych pociągów nocnych, w tym między innymi z Warszawy do Amsterdamu lub Brukseli.

Pociągi nocne nadal są bardzo popularne na wschodzie Europy – na Ukrainie, Białorusi i Rosji.

Podróż pociągiem po Europie - artykuły na blogu
1. Podróż pociągiem po Europie - poradnik dla początkujących 2. Pociągi nocne w Europie 3. Najważniejsze muzea kolejnictwa w Europie

Pociągi nocne – wagony

Pociągi nocne w Europie Zachodniej i Środkowej z reguły zestawione są z wagonów z miejscami do siedzenia (z przedziałami i bezprzedziałowe), wagonów z miejscami do leżenia, wagonów sypialnych, rzadziej wagonów z fotelami wypoczynkowymi oraz tzw. autokuszetek, czyli wagonów do przewozu samochodów.

Wagon z miejscami do leżenia, czyli popularna kuszetka, to najczęściej wagon z przedziałami sześcio- lub czteroosobowymi wyposażonymi w miejsca do leżenia. W przedziałach nie ma umywalki, komfort jest znacznie niższy niż w wagonie sypialnym. W wagonach tych podróżni zwykle nie są rozdzielani po przedziałach według płci, aczkolwiek niektóre koleje wydzieliły przedziały dla kobiet. Wagony wyposażone są w umywalki i toalety po obu stronach wagonu, ale nie zdarza się, aby w wagonie był prysznic. Osobiście nie przepadam za kuszetkami, lecz są tańsze niż sypialne. Zalecam rezerwowanie miejsca na dole. Najlepiej wspominam francuskie wagony z miejscami do leżenia.

Wagony sypialne najczęściej mają przedziały trzyosobowe wyposażone w umywalkę, czasami także toaletę z prysznicem. W niektórych krajach normą są wagony z przedziałami dwuosobowymi oraz jednoosobowymi w klasie pierwszej lub klasie biznes. Łóżko w wagonie sypialnym jest znacznie wygodniejsze niż leżanka w kuszetce. Toalety zwykle są po obu stronach wagonu, w nowszych wagonach sypialnych standardem jest toaleta z prysznicem. Przedziały dzielą się na męskie i damskie, pary podróżujące we dwójkę mogą wykupić cały przedział jako dwuoosobowy, płacąc najczęściej jak za 3 osoby. Najlepiej rezerwować dolne łóżko, środkowe może być, górnego nie polecam. W moim odczuciu najwygodniejsze są szwedzkie wagony sypialne.

Rzadziej spotykane są wagony z fotelami wypoczynkowymi (tzw. sleeperetka). Są to wagony bezprzedziałowe z rozkładanymi fotelami. Szczerze mówiąc, niezbyt wygodne.

W nielicznych pociągach znajdziemy także wagony do przewozu samochodów, tzw. autokuszetki. Odprawa takich wagonów odbywa się tylko na wyznaczonych stacjach wyposażonych w rampę najazdową. Wagony do przewozu samochodów dostępne są np. w pociągach nocnych Belgrad – Bar i Koszyce – Praga.

W wagonach pociągów nocnych obowiązuje całkowity zakaz palenia. Nie wszędzie jest on jednak przestrzegany – na przykład pociągi nocne jadące z Serbii są siwe od dymu, w Rumunii pasażerowie palą w przedsionkach, a w Polsce w ubikacjach.

Osobny podział wagonów obowiązuje w krajach byłego ZSRR. Tamtejsze pociągi zestawione są z wagonów płackartnych, kupiejnych, oraz VIP/LUX. W niektórych dostępne są także wagony z miejscami do siedzenia (obszczyj).

wagon płackartny – Bezprzedziałowy wagon z miejscami do leżenia. Są miejsca dolne, górne, dolne bokowe i górne bokowe. Pasażerowie zawsze otrzymują pościel i ręcznik, chyba że ktoś z niej zrezygnuje przy kupnie biletu. Wagony płackartne do kwintesencją atmosfery krajów byłego ZSRR, jednak to raczej propozycja dla ludzi towarzyskich, lubiących pogadać. Osoby chcące się wyspać i podróżować w ciszy raczej nie będą zadowolone. Inaczej mówiąc, jedni są zachwyceni tymi wagonami, inni ich nienawidzą. Najczęściej 54 miejsca i dwie toalety na wagon. Mnie osobiście nie zachęcił do podróżowania, jeśli ktoś ma więcej niż 180 cm wzrostu, nie będzie mu się spało wygodnie.

wagon kupiejny – Wagon sypialny przedziałowy. W każdym przedziale są 4 miejsca do leżenia. Pasażerowie zawsze otrzymują pościel i ręcznik, chyba że ktoś z niej zrezygnuje przy kupnie biletu. Cena wyższa niż w wagonie płackartnym, ale również komfort znacznie wyższy. Tym bardziej, że łóżka w ukraińskich wagonach sypialnych są dłuższe niż w Polsce, więc to dobra propozycja dla osób wysokich. Przeciwnicy argumentują, że w płackartnym jest wygodniej, ponieważ wszyscy czuwają nad bezpieczeństwem, a w przedziale nie wiadomo, na kogo się trafi. Zwykle 40 miejsc i dwie toalety.

VIP / LUX – wagon sypialny z przedziałami klasy biznes. Przedziały dwuosobowe, wagony zmodernizowane lub nowe, często toalety z obiegiem zamkniętym. Kursują tylko w wybranych pociągach nocnych. Co do ceny – w niektórych pociągach cena jest do zniesienia, w innych są bardzo drogie. Przydatne dla par lub osób cierpiących na choroby układu pokarmowego, bowiem strefy sanitarne wokół największych miast bywają bardzo rozległe. Zwykle 20 miejsc w dziesięciu przedziałach.

Pociągi nocne w Europie w różnych krajach

Krótkie opisy pociągów nocnych w różnych krajach europejskich. Oczywiście nie zawierają wszystkich połączeń:

Albania – brak pociągów nocnych.

Austria – pociągi nocne Nightjet na wielu trasach międzynarodowych; pociąg krajowy Wiedeń – Bregencja. Wygodne, czyste, punktualne. Wagony z przedziałami wyposażone są w fotele, które można rozłożyć, robiąc z nich wagon sypialny.

Belgia – brak pociągów nocnych; jedynie połączenia międzynarodowe Bruksela – Wiedeń.

Białoruś – liczne pociągi nocne krajowe i międzynarodowe.

Bośnia i Hercegowina – obecnie brak pociągów nocnych. Jako pociąg nocny jeździł pociąg Sarajewo – Bihać obsługiwany przez skład Talgo i wyposażony w wagony sypialne. Do stacji końcowej dojeżdżał w środku nocy i zaraz wracał do Sarajewa.

Bułgaria – pociągi nocne z Sofii do Warny i Burgas, ponadto pociąg nocny Sofia – Stambuł. Dawniej kursował pociąg nocny Sofia – Ateny.

Chorwacja – wakacyjne pociągi nocne Praga – Rijeka, Budapeszt – Split; w 2021 roku zapowiadany jest pociąg Wiedeń – Split z wagonami z Bratysławy. Pociąg nocny Zagrzeb – Split miał zostać zlikwidowany; nie znam aktualnej sytuacji. Kursują pociągi Zagrzeb – Monachium z wagonami do Rijeki i Zagrzeb – Zurych.

Czarnogóra – pociąg nocny Belgrad – Bar; w przyszłości powinien powrócić pociąg nocny Subotica – Bar.

Czechy – obecnie nocne połączenie Praga – Koszyce ze Słowacją; przez Czechy przejeżdżają pociągi z Niemiec i Polski do Wiednia oraz Budapesztu.

Dania – jeździ pociąg nocny Kopenhaga – Aalborg. To elektryczny zespół trakcyjny z wagonami bezprzedziałowymi; moim zdaniem wygodny. Przez Danię będą przejeżdżać zapowiadane pociągi nocne z Berlina do Szwecji.

Estonia – pociąg międzynarodowy Tallin – Moskwa.

Finlandia – pociągi nocne Helsinki – Rovaniemi i bardzo drogi pociąg nocny Helsinki – Moskwa.

Grecja – kursuje pociąg nocny Ateny – Saloniki; międzynarodowy pociąg nocny Belgrad – Saloniki kursuje w wakacje albo wcale.

Francja – nieregularnie kursujące pociągi nocne na kilku trasach krajowych.

Hiszpania – na kilku trasach krajowych spotkamy bardzo wygodne pociągi nocne Trenhotel; pociągi tej kategorii kursują także na trasach Lizbona – Madryt i Lizbona – Irun.

Holandia – brak krajowych pociągów nocnych; kursuje pociąg Wiedeń – Amsterdam.

Irlandia – brak pociągów nocnych.

Litwa – brak krajowych pociągów nocnych (zapowiadano nocny pociąg Wilno – Kowno). Przez Litwę przejeżdżają pociągi z Obwodu Kaliningradzkiego do Rosji.

Łotwa – brak krajowych pociągów nocnych. Kursują pociągi nocne Ryga – Moskwa, Ryga – Sankt Petersburg, Ryga – Mińsk; w 2020 roku w Rydze rozpoczynał i kończył bieg pociąg z Kijowa.

Macedonia Północna – brak nocnych pociągów krajowych. Pociąg Belgrad – Saloniki ostatnich latach kursuje w wakacje lub wcale.

Mołdawia – brak krajowych pociągów nocnych; kursują nocne pociągi międzynarodowe Kiszyniów – Moskwa; Kiszyniów – Sankt Petersburg i Kiszyniów – Bukareszt.

Niemcy – większość krajowych pociągów nocnych obsługiwana jest przez pociągi ICE lub IC; kursują także liczne pociągi międzynarodowe. W wybrane dni jako nocne jeżdżą też pociągi regionalne lub IRE.

Norwegia – pociągi nocne z wagonami bezprzedziałowymi i sypialnymi (bardzo wysoka dopłata) na kilku trasach.

Portugalia – komfortowe nocne pociągi Trenhotel Lizbona – Madryt i Lizbona – Irun. W ostatnich latach kursował także nocny pociąg Intercity Lizbona – Porto.

Rosja – liczne pociągi nocne krajowe i międzynarodowe.

Rumunia – sporo pociągów nocnych krajowych (niezbyt bezpieczne; lepiej wykupić miejsce w wagonach sypialnych); pociągi międzynarodowe do sąsiednich państw.

Serbia – pociągi nocne Belgrad – Bar. Obecnie nie kursują pociągi nocne do Budapesztu, Sofii i Salonik, dawniej kursował także pociąg nocny Belgrad – Bukareszt. Fatalna jakość wagonów z miejscami do leżenia i sypialnych.

Słowacja – pociąg nocny Humenne – Bratysława; pociągi międzynarodowe Koszyce – Praga obsługiwane przez trzech przewoźników.

Słowenia – brak krajowych pociągów nocnych. W wakacje przez Słowenię kursują pociągi nocne do Chorwacji, a w ostatnich latach także pociąg Budapeszt – Koper.

Szwajcaria – pociągi nocne Budapeszt – Zurych przez Wiedeń oraz pociąg Zurych – Zagrzeb.

Szwecja – pociągi nocne krajowe; od 2021 roku także Sztokholm – Berlin (polecam szwedzkie wagony sypialne).

Ukraina – liczne pociągi nocne krajowe i międzynarodowe. Bardzo popularny środek transportu.

Węgry – brak krajowych pociągów nocnych. Kursują pociągi międzynarodowe Budapeszt – Berlin, Budapeszt – Kraków/Warszawa , Budapeszt – Zurych i do kilku rumuńskich miast. W wakacje ponadto pociągi nocne Budapeszt – Split i Budapeszt – Koper.

Wielka Brytania – dwa bardzo drogie pociągi nocne.

Włochy – kilka połączeń nocnych z północy na południe kraju; pociągi międzynarodowe Wiedeń – Wenecja, Wiedeń – Rzym i sezonowy Wiedeń – Livorno.

Najciekawsze pociągi nocne w Europie (2021):

Kijów – Ryga – tzw. „Pociąg Czterech Stolic” łączący stolice Ukrainy i Łotwy, po drodze przejeżdżający przez stolice Białorusi i Litwy. Zestawiony z ukraińskich wagonów sypialnych i płackartnych, po drodze dołączane są wagony białoruskie. Pociąg nie kursuje codziennie. W trakcie opracowywania artykułu jego kursowanie zostało zawieszone z powodu pandemii.

Lizbona – Irun/Hendaye – tzw. Sud Express”. Pociąg z Lizbony do Irun w Kraju Basków lub do Hendaye – pierwszej stacji po stronie francuskiej. W różnych okresach pociągi kończą i rozpoczynają bieg w Irun lub Hendaye i nigdy nie mogę się połapać. Bardzo wygodny pociąg zestawiony ze składu Trenhotel kolei hiszpańskich. Doskonała propozycja na jednodniową wycieczkę do Portugalii dla osób podróżujących z biletem Interrail; można np. zwiedzić Coimbrę i Porto, ewentualnie samą Lizbonę. Jeśli znajdziemy nocleg w Portugalii, w planie podróży możemy uwzględnić wszystkie wymienione miasta. W Hendaye teoretycznie powinien być skomunikowany z pociągiem TGV jadącym w stronę Paryża.

Syrakuzy – Rzym/Mediolan – włoskie pociągi nocne z Sycylii do Rzymu i Mediolanu odcinek Messyna – Villa San Giovanni pokonują na promie, co jest atrakcją samą w sobie. Jeszcze do niedawna trasę na promie pokonywały również pociągi dzienne Hamburg – Kopenhaga i Berlin – Malmö. Wspomniane włoskie pociągi nocne są ostatnimi pociągami pasażerskimi w Europie pokonującymi część trasy na promie (w azjatyckiej części Turcji w ten sam sposób przejeżdżały pociągi ze Stambułu do Teheranu przez jezioro Van. Nie wiem, czy nadal kursują).

Caledonian Sleeper – pod nazwą handlową Caledonian Sleeper kryją się tak naprawdę dwa pociągi nocne kursujące pomiędzy Londynem a najważniejszymi szkockimi miastami. Pociąg Highland Sleeper prowadzi wagony do Inverness, Aberdeen i Fort William. Wagony przełączane są podczas postoju technicznego w Edynburgu.

Pociąg Belgrad – Bar – pociąg jadący jedną z najpiękniejszych linii kolejowych świata. Kursuje pociąg dzienny i nocny. Jeśli wybierzecie nocny, warto pamiętać, że najpiękniejsze widoki są na czarnogórskiej części trasy pomiędzy stacjami Bijelo Polje a Podgorica. Później trasa prowadzi wzdłuż malowniczego Jeziora Szkoderskiego. Serbskie i czarnogórskie wagony nie są pierwszej nowości, okropnie śmierdzi w nich dymem papierosowym, natomiast jeśli traficie na odpowiednie warunki atmosferyczne, widoki wynagrodzą wszystko. Jeśli nie traficie, zawsze możecie się przejechać pociągiem osobowym kolei czarnogórskich Podgorica – Bijelo Polje. Do czasu remontu linii Belgrad – Nowy Sad kursował także wakacyjny pociąg nocny Subotica – Bar. Powinien powrócić po remoncie całej linii Subotica – Belgrad.

Godny polecenia jest także pociąg Wiedeń – Rzym, pozwalający na dogodny dojazd do Florencji lub stolicy Włoch. Ciekawie zapowiada się także zapowiadany pociąg Berlin – Sztokholm.

Najciekawsze zlikwidowane pociągi nocne:

Jeszcze w 2008 i 2009 roku w Europie kursowało sporo interesujących pociągów międzynarodowych. Niektóre były stosunkowo tanie dla osób podróżujących z biletem Interrail, inne bardzo drogie. Z różnych względów zostały zlikwidowane i wątpię, czy powrócą na trasę.

Przemyśl – Kiszyniów – niektórzy z was pewnie pamiętają, że przez długi czas kursował pociąg nocny z Przemyśla do Kiszyniowa. Prawdopodobnie były to mołdawskie wagony bezpośrednie, ale nie przypomnę sobie szczegółów. O ile się nie mylę, cena biletu na całą trasę wynosiła 150 złotych w jedną stronę. Przydałby się w sezonie letnim i dziwię się, że Mołdawia promująca we wszystkich mediach swój kraj nie pomyślała o tym połączeniu.

Warszawa – Amsterdam – bezpośredni pociąg z Warszawy do Amsterdamu Jan Kiepura kursował przez długi czas. Zestawiony był z polskich wagonów z fotelami wypoczynkowymi, wagonów z miejscami do leżenia i sypialnych. Poza biletami promocyjnymi ceny były jednak zaporowe.

Kraków – Koszyce – dawniej kursował bezpośredni pociąg nocny Kraków – Koszyce (i dalej na Węgry). Nie pamiętam, co było przyczyną likwidacji połączenia, być może do decyzji przyczyniło się zerwanie mostu kolejowego przez wody rzeki Poprad podczas powodzi w 2010 roku. Most odbudowano, pociąg już nie powrócił.

Trenhotel Paryż – Madryt – komfortowy pociąg Trenhotel swego czasu kursował z Paryża do Madrytu i Barcelony. Bilety były jednak drogie, a dopłaty dla posiadaczy biletów Interrail osiągały astronomicznych kwot. Dodatkowo bardzo rozwinęły się tanie połączenia lotnicze.

Genewa – Irun – bardzo wygodne połączenie z Genewy do Irun; pierwszej stacji po hiszpańskiej stronie granicy, skąd odjeżdżały np. szybkie pociągi do Madrytu. Można było również spędzić dzień na zwiedzaniu San Sebastian i Vitorii, a później pojechać nocnym pociągiem do Portugalii. Pociąg był zestawiony z francuskich wagonów z miejscami do leżenia i miałem okazję nim jechać.

Zagrzeb – Sarajewo – kiedy jechałem tym pociągiem w 2009 roku, nie przyszło mi do głowy, że takie połączenie może zostać zlikwidowane. Bardzo dobre połączenie; z Sarajewa można było kontynuować podróż pociągiem Sarajewo – Ploče. Nie jestem w stanie zrozumieć, dlaczego przez tyle lat oba kraje nie mogą dojść do porozumienia w sprawie reaktywacji połączenia. Tym bardziej, że koleje bośniackie posiadają pociągi Talgo z wagonami sypialnymi.

Belgrad – Bukareszt – również bardzo dobre połączenie kolejowe pomiędzy stolicami Serbii i Bułgariii. Aż trudno uwierzyć, że obecnie pomiędzy Serbią a Rumunią nie kursują żadne pociągi i prawdopodobnie autobusy.

Budapeszt – Sofia – pociąg nocny kursujący przez kilka lat przez Rumunię i most Danube 2. Bardzo długi czas przejazdu sprawił, że nie miał szans w konkurencji z autobusami i tanimi liniami lotniczymi.

Jak widać, lista zlikwidowanych pociągów nocnych jest długa, a i tak nie zawiera nawet ułamka zlikwidowanych połączeń. Można do nich dodać pociągi nocne z Belgradu do Sofii, Belgradu do Salonik, który w ostatnich latach kursował tylko w wakacje lub wcale, pociąg Saloniki – Stambuł oraz wiele innych.

Lubisz podróże koleją i poznawanie nowych miejsc? Chcesz być na bieżąco z ofertami promocyjnymi na kolei? Zapraszam do śledzenia naszego profilu na Facebooku, Twitterze i Instagramie.  Natomiast TUTAJ znajdziesz informacje na temat kolei z całego świata.