Na temat historii kolei w Albanii pojawia się bardzo mało informacji. Poniżej przedstawiam zarys historii kolei albańskich na podstawie notatki z nieistniejącej już strony narodowego przewoźnika Hekurudha Shqiptare.
Początki kolei albańskich sięgają roku 1917 roku, kiedy Austro-Węgry oraz Włochy wybudowały na terenie Albanii sieć kolei wąskotorowych – większość to linie o znaczeniu militarnym, powstało też kilka kolejek kopalnianych. Łączna długość linii wąskotorowych wynosiła 300 kilometrów, linie miały zróżnicowany rozstaw szyn: 600 mm, 750 mm i 760 mm.
Linie te zostały zlikwidowane do 1930 roku, dziś nie pozostało po nich nic.
W 1930 roku włoska firma Societa Italiana delle Miniere di Selenizza (SIMS) wybudowała dwunastokilometrową linię wąskotorową o rozstawie 950 mm z kopalni węgla kamiennego Selenice i Mavrove. Linie łączyły się w Peshkopi, skąd linia prowadziła dalej do portu we Wlorze. Linia działała do 1994 roku, można było na niej spotkać między innymi polskie parowozy Las. Linię rozebrano tuż po zamknięciu.
Albania - artykuły o Albanii na blogu |
---|
1. Kolej w Albanii - przewodnik dla pasażerów 2. Historia kolei w Albanii 3. Ciekawostki o Albanii |
Pod koniec lat trzydziestych ubiegłego wieku wybudowano linię wąskotorową Patok – Sukth służącą do transportu wydobytych rud metali. Linia działała przez niecałe dwa lata.
W czasie drugiej wojny światowej powstała linia kolejowa Shkozet – Lekaj. Linia o przeznaczeniu militarnym została odbudowana i wydłużona po drugiej wojnie światowej, a odcinek Shkozet – Lekaj był pierwszym odcinkiem linii normalnotorowej w Albanii.
Drugi rozdział historii kolei w Albanii to lata 1947-1990. Czasy komunizmu i centralnej gospodarki planowanej były również dobą rozwoju przemysłu, zakazów i rozwoju komunikacji publicznej.
Po II wojnie światowej rozpoczęto budowę linii kolejowych o rozstawie 1435 mm, przy czym pierwsze prace prowadzono na wspomnianym wcześniej odcinku Shkozet – Lekaj.
7 listopada 1947 roku oddano do użytku pierwszą albańską linię kolejową rozstawie 1435 mm – Durrës – Peqin, dwa lata później tory doprowadzono do Tirany. Kalendarium budowy linii kolejowych w Albanii wygląda następująco:
07.11.1947 – Durrës – Peqin
23.02.1949 – Shkozet – Tirana
22.12.1950 – Peqin – Kraste; Paperr – Cerrik
07.05.1963 – Vora – Lac
13.10.1968 – Rrogozhine – Fier
20.03.1972 – Kraste – Librazhd
10.03.1974 – Librazhd – Prenjas
09.03.1975 – Fier – Ballsh
07.1979 – Prenjas – Pogradec
04.1981 – Lac – Lezhë
11.11.1981 – Lezhë – Szkodra
11.01.1985 – Szkodra – Hani i Hotit
01-1985 – Fier – Narte
14.10.1985 – Narte – Vlora
1989 – Milot – Rreshen
Linie kolejowe często były budowane równolegle do dróg. W 1957 roku rozpoczęto eksploatację lokomotyw spalinowych.
Albański system pracy powodował wydłużenie robót przy budowie linii kolejowych. Wbrew pozorom większość z nich była budowana w płaskim terenie, który nie wymagał jakichś szczególnych inwestycji typu długie tunele, czy ogromne wiadukty.
Dopiero ukończona w 1973 roku linia do Prenjas (oddana do użytku rok później), następnie wydłużona do Pogradca, była pierwszą albańską linią kolejową przez góry.
W 1982 roku po raz pierwszy wyjechał w trasę pociąg pasażerski Tirana – Szkodra.
Cztery lata później otwarto linię kolejową Szkodra – Podgorica – pierwszą i jedyną linię kolejową pomiędzy Albanią a innym krajem. Po linii Szkodra – Podgorica nigdy nie przejechał pociąg pasażerski.
W 1989 roku zmienił się ustrój polityczny i rozpoczął trzeci okres w historii albańskich kolei – okres upadku kolei.
Po zmianie ustrojowej kolej w Albanii liczyła 730 kilometrów linii, w tym bocznic kolejowych oraz krótkich linii przemysłowych. Tabor stanowiły parowozy i czechosłowackie lokomotywy spalinowe oraz wagony pasażerskie głównie z Włoch, pozyskane w ramach dotacji i barteru przez rząd Albanii.
W latach 1991 miał miejsce kryzys gospodarczy, następne lata to okres dekomunizacji, destabilizacji, zakończony tzw. „kryzysem piramidowym” w 1997 roku. Kolej albańska należała do największych ofiar tamtych czasów, skradziono lub zniszczono mnóstwo elementów infrastruktury kolejowej, a w 1991 roku przez kilka miesięcy pociągi w ogóle nie kursowały (ruch przywracano stopniowo przez lata).
W 2000 roku zamknięto linię kolejową Fier – Ballsh.
Przez następne dziesięciolecie sytuacja była w miarę stabilna, pomimo bardzo niskich prędkości na niemal wszystkich liniach (poza Tirana – Durres) pociągi kursowały bez większych przeszkód i cieszyły się powodzeniem.
Na mocy decyzji z 2005 roku o koncesję na przewozy kolejowe po Albanii mogą ubiegać się zagraniczni przewoźnicy.
Po 2010 roku na całym świecie nastąpił rozwój turystyki, jednak Albania nie wykorzystała swojej szansy, a koleje stopniowo pogrążały się w upadku.
W 2012 roku zamknięto odcinek Pogradec – Librazhd i pociągi Tirana – Pogradec kończyły bieg na stacji Librazhd. Tylko przez kilka miesięcy mówiono o możliwości odbudowy tej malowniczej linii, później temat upadł.
W 2013 roku rozpoczęto wyburzanie dworca kolejowego w centrum Tirany, choć jeszcze trzy lata wcześniej przeprowadzono konkurs architektoniczny na projekt nowego dworca kolejowego. Stację kolejową przeniesiono do wsi Kashar w dzielnicy Laprake. Powód wyburzenia dworca i likwidacji linii kolejowej do centrum Tirany był prozaiczny – przedłużenie bulwaru Zogu I. Na mapach Google Street View można obejrzeć pozostałości po odcinku Kashar – Tirana, według mnie wjazd do centrum Tirany należał do największych atrakcji kolejowych w Europie.
2015 rok to cięcia połączeń i ogromny kryzys w albańskiej kolei. Zaczęło brakować pieniędzy na paliwo, a przestarzałe lokomotywy również zaczęły odmawiać posłuszeństwa. Pojawiły się informacje o całkowitym wstrzymaniu ruchu pociągów, późniejsze korekty mówiły tylko o 3-4 pociągach dziennie na całym terytorium Albanii.
Z roku na rok jest coraz gorzej.
Kochasz podróże? Jeśli tak, zapraszam do śledzenia naszego profilu na Facebooku. Będzie mi bardzo miło, jeśli udostępnisz ten post znajomym lub dodasz odnośnik do mojego bloga 🙂 Jeżeli jesteś miłośnikiem kolei – TUTAJ – znajdziesz opracowania na temat kolei z całego świata.