Białystok to stolica województwa podlaskiego; miasto bardzo dobre jako cel wycieczki weekendowej i doskonała baza wypadowa do wycieczek rowerowych, autobusowych, samochodowych, a czasami kolejowych, po Podlasiu. Białystok ciekawą i burzliwą historię. Osada w Białymstoku powstała między 1440 a 1444 rokiem. Dopiero w 1745 roku rozpoczęto budowę ratusza.

Impulsem do rozwoju miasta było otwarcie linii kolejowej warszawsko-petersburskiej w 1862 roku. Doprowadzenie kolei spowodowało gwałtowny wzrost liczby mieszkańców i zakładów przemysłowych. W 1944 roku naloty sowieckie i późniejsze działania wojenne skutkowały zniszczeniem 75 procent zabudowy miasta, w tym niemal wszystkich cennych zabytków, co zaważyło na dzisiejszym wyglądzie miasta.

Atrakcje Białegostoku położone są w różnych częściach miasta i mają różnorodny charakter. W artykule zwiedzanie Białegostoku rozpocznę od dworca kolejowego, przez centrum, po ciekawe miejsca leżące w innych dzielnicach. Dzięki rosnącej popularności miasta wśród turystów powstają nowe atrakcje i w przyszłości artykuł pewnie zostanie rozbudowany.

Ostatnia aktualizacja: 24.09.2023

1. Dworzec kolejowy

Jak w innych przewodnikach dla podróżujących koleją, zwiedzanie Białegostoku rozpoczniemy na dworcu kolejowym. Wyremontowany dworzec należy do najpiękniejszych w Polsce. Wybudowany w 1861 roku w stylu klasycystycznym, nawiązujących do okresu włoskiego renesansu i murowanych dworców rosyjskich, od czasu otwarcia przeszedł kilka przebudów. Podczas remontu zakończonego w 2020 roku przywrócono wystrój wnętrza nawiązujący do stanu z 1910 roku – odnowiono zdobienia ścian, ozdobne posadzki i żeliwne słupy, wyburzono też antresolę.

Dworzec nie miał szczęścia w historii – podczas I wojny światowej został zbombardowany, następnie w 1915 roku spalony przez wycofujące się wojska rosyjskie. W 1944 roku spaliły go wycofujące się wojska niemieckie. Odbudowa miała miejsce w latach 1946-1949. Ostatni z remontów przywrócił obiektowi dawny blask.

Podobny dworzec kolejowy, tylko znacznie większy, znajduje się w rosyjskim Pskowie.

2. Kościół św. Rocha

Idąc z dworca kolejowego w stronę ratusza i Pałacu Branickich nie sposób nie zwrócić uwagi na kościół św. Rocha o nietypowej konstrukcji będącej połączeniem art deco i ekspresjonizmu. Kościół zbudowano w okresie dwudziestolecia międzywojennego na wzgórzu, przez co wieża górowała nad miastem. Projektantem był Oskar Sosnowski – pionier nowoczesnej architektury w Polsce. Bryła kanciasta, rozczłonkowana na planie gwiazdy zarannej. Wnętrze w kształcie koła z potężną kopułą, nawiązujące do miejscowych cerkwi. Budowy kościoła nie przerwała okupacja niemiecka ani radziecka, ostatecznie został otwarty w 1946 roku.

Podczas drugiej wojny światowej Niemcy urządzili w nim koszary, a wieża służyła za punkt obserwacyjny. W 2018 roku podniesiony do rangi bazyliki mniejszej.

Wieża kościoła w wyznaczonych dniach pełni funkcję wieży widokowej.

3. Ratusz

Sercem miasta jest Rynek Kościuszki – zabudowa wokół placu została częściowo odbudowana, niektóre z kamienic wybudowano po 1945 roku. Jeśli można oceniać zabudowę centrum Białegostoku, to idąc z dworca kolejowego do rynku przy ulicach Świętego Rocha i Lipowej przeważają ładne, zadbane kamienice i budynki, natomiast kilkadziesiąt metrów dalej dominują PRL-owskie bryły. Nic dziwnego, skoro centrum Białegostoku niemal całkowicie zostało zrównane z ziemią przez Armię Czerwoną.

Pośrodku Rynku Kościuszki stoi ratusz zbudowany w latach 1745-1761 z inicjatywy hetmana Jana Klemensa Branickiego. Ratusz nigdy nie był siedzibą władz miejskich, w środku mieściły się kramy dla żydowskich kupców, a wieża wybudowana w 1761 roku służyła straży ogniowej. W 1940 roku okupanci sowieccy rozebrali budynek, a w jego miejscu postawili pomnik Józef Stalina. Odbudowa ratusza miała miejsce w latach 1954-1958.

Obecnie w budynku ratusza działa jeden z oddziałów Muzeum Podlaskiego. Na wystawie stałej można zobaczyć ponad 120 dzieł wybitnych polskich i zagranicznych malarzy, powstałych na przestrzeni ostatnich dwudziestu lat.

Na elewacjach niektórych współczesnych kamienicach przy Rynku Kościuszki i okolicach można dojrzeć zdobienia sgrafito.

4. Pałac Branickich

Jeśli zastanawiacie się, co zwiedzić w Białymstoku, jako pierwsza nasuwa się na myśl największa atrakcja Białegostoku i najpiękniejszy zabytek miasta – piękny Pałac Branickich z ogrodami.

Pałac wzorowany na siedzibach królewskich XVII-wiecznej architektury pałacowej Francji został wzniesiony miejscu dawnego dworu obronnego Wiesiołowskich pod koniec XVI wieku. Pod koniec XVII wieku przebudowany wg projektu Tylmana z Gameren. Następna wielka przebudowa z inicjatywy Jana Klemensa Branickiego rozpoczęła się w 1728 roku i trwała do końca życia hetmana, czyli aż do 1771 roku. Dzięki wysiłkom najwybitniejszych architektów polskich tamtych czasów, pałac przybrał formę późnobarokowej rezydencji typu francuskiego.

Po bezpotomnej śmierci Branickiego przeszedł na własność cara Aleksandra I, następnie pełnił różne funkcje, np. Instytutu dla Panien Szlacheckich, czy szpitala. Podczas drugiej wojny światowej splądrowany, zdewastowany i spalony. Po wojnie odbudowany wraz z otoczeniem.

Pałac od 1950 roku jest siedzibą Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Po dawnej świetności pozostało niewiele, aczkolwiek pałac i ogród z zewnątrz wyglądają przepięknie. W części pałacu działa Muzeum Historii Medycyny i Farmacji, które można zwiedzać wraz z reprezentacyjnymi pomieszczeniami tylko z przewodnikiem. Dostępne są dwie trasy zwiedzania. Ceny niewygórowane. Ogrody przypałacowe są ogólnodostępne.

W kompleksie pałacu warto zwrócić uwagę na Bramę Wielką „Gryf” i pałacyk gościnny Branickich.

Więcej informacji: www.umb.edu.pl/palac_branickich

5. Bazylika Mniejsza Wniebowzięcia NMP

Imponujące wrażenie robi także położona w pobliżu Pałacu Branickich strzelista neogotycka bazylika z lat 1900-1905. Interesująca jest historia powstania bazyliki – powstała ona jako przybudówka do znacznie mniejszego kościoła z początku XVII wieku (1617-1625) według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. Takie rozwiązanie pozwoliło sprytnie ominąć zakaz budowy nowej świątyni wydany przez władze carskie – wiernym pozwolono jedynie na rozbudowę starego kościoła, a przybudówka okazała się kilkakrotnie większa.

W okresie międzywojennym trwały prace przy wystroju wnętrza świątyni, kościół konsekrowano w 1931 roku. Obie wojny światowe przetrwał bez większych uszkodzeń. W środku uwagę zwraca ołtarz główny Wniebowzięcia NMP.

6. Muzeum Wojska

Atrakcje Białegostoku to także liczne muzea. Muzeum Wojska położone jest w pobliżu Pałacu Branickich i bazyliki. W budynku przy ulicy Jana Kilińskiego 7 na zwiedzających czekają wystawy stałe poświęcone wydarzeniom związanym z przebiegiem I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i drugiej wojny światowej, w kontekście dziejów miasta i regionu. Trzecia wystawa stała przedstawia umundurowania i wyposażenie Wojska Polskiego w II połowie XX wieku.

W innej części miasta, przy ulicy Węglowej, tuż obok Muzeum Pamięci Sybiru, można zwiedzić Park Militarny z wystawą uzbrojenia.

Więcej informacji: mwb.com.pl/mwb2017/

7. Muzeum Historyczne

Osoby chcące poznać historię Białegostoku powinny zwiedzić Muzeum Historyczne mieszczące się w zabytkowej kamienicy pałacowej przy ulicy Warszawskiej 37, znanej jako „kamienica Cytronów”. Najcenniejsze eksponaty na wystawie stałej to makiety Białegostoku z czasów, kiedy był jeszcze małym miasteczkiem i druga z czasów rozkwitu i rewolucji przemysłowej w drugiej połowie XVIII wieku. Na parterze można zwiedzić zrekonstruowane wnętrza z oryginalnym wystrojem, między innymi gabinet pana domu, jadalnię i salonik. Część wystawy na piętrze poświęcona jest nieistniejącemu już hotelowi „Ritz”.

Ceny biletów niewygórowane.

8. Opera Podlaska

Na liście najważniejszych atrakcji Białegostoku nie może zabraknąć budynku Opery i Filharmonii Podlaskiej. Jest to współczesna konstrukcja, otwarta w 2012 roku, zaprojektowana przez tych samych architektów, którzy projektowali budynek Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, więc również tutaj zastosowano nowatorskie rozwiązania w postaci zieleni porastającej obiekty, doskonale wkomponowanej w otoczenie. Budynek w stylu minimalistycznem, dominują surowy beton i szkło, ocieplone drewnianymi akcentami.

Wewnątrz elementy dekoracyjne – organy, dziesięć rzeźb w sali głównej, odlewy szklane, obraz na kurtynie ogniowej. Budynek o doskonałej akustyce, spektakle cieszą się ogromną popularnością.

Obok nowoczesnego budynku stoi zabytkowa cerkiew św. rów. ap. Marii Magdaleny z początku XVIII wieku z pozostałościami po cmentarzyku. Mała cerkiew kontrastuje z ogromnym gmachem, tworząc niezwykły efekt.

9. Sobór św. Mikołaja

Do cennych zabytków Białegostoku z pewnością należy sobór św. Mikołaja przy ulicy Lipowej 15. Cerkiew katedralna z XIX wieku zwraca uwagę swoim wyglądem od strony ulicy, natomiast wystrój cechuje się przepychowym wnętrzem. Wzniesiona w latach 1843-1846, na miejscu mniejszej świątyni unickiej, w stylu klasycystycznym, typowym dla Imperium Rosyjskiego II połowy XVIII w. i pierwszych dekad XIX wieku. Od 1951 roku katedra diecezji białostocko-gdańskiej.

Warto zobaczyć piękne wnętrze z ikonostasem z 1846 roku, freskiem Awiłowa oraz relikwiami św. Gabriela Zabłudowskiego.

10. Murale

Białystok posiada również swój szlak murali. Znajdują się one w różnych częściach miasta, zdobiąc ściany kamienic, obiektów przemysłowych i bloków. Do najważniejszych dzieł sztuki street artu należą murale: „Wyślij pocztówkę dla Babci i dziadka” przy ulicy Marii Skłodowskiej-Curie 14, słynny mural „Dziewczyna z konewką” przy alei Józefa Piłsudskiego, czy mural „Chłopiec i tkanina” na ścianie bloku przy ulicy Radzymińskiej 8. Trzeba podkreślić, że białostockie murale są oryginalne i cechują się wysokimi walorami estetycznymi.

11. Planty

Zadbany park za Pałacem Branickich, popularne miejsce spacerów mieszkańców Białegostoku. Powstał w miejscu, gdzie dawniej znajdowały się mury miejskie i fosy w latach 1908-1910. Powierzchnia parku to 15 hektarów zieleni poprzecinanej szerokimi alejami. Częścią parku są fontanny, siłownia plenerowa i dwa place zabaw. W sezonie wiosenno-letnim pojawiają się stragany i budki z lodami. Latem na terenie Plant odbywają się imprezy kulturalne.

12. Centrum im. Ludwika Zamenhofa

Niewielkie muzeum położone kilkaset metrów od bazyliki, poświęcone językowi esperanto. Patron budynku – twórca języka esperanto – urodził się w Białymstoku. Wystawa stała to narracyjna wystawa stała o nazwie „Białystok młodego Zamenhofa”, ponadto w centrum organizowane są liczne wystawy czasowe, spotkania, koncerty i inne wydarzenia kulturalne. Centrum im. Ludwika Zamenhofa wchodzi w skład Białostockiego Ośrodka Kultury.

Centrum zostało oficjalnie otwarte 21 lipca 2009 roku z okazji 94. Światowego Kongresu Esperanto.

Bilety wstępu na wystawę stałą i wystawy czasowe płatne osobno, ceny stosunkowo niskie. Obiekt przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych, dostępna jest sala zabaw dla dzieci (wstęp płatny).

13. Muzeum Pamięci Sybiru

Przy ulicy Węglowej, dwa kilometry od centrum miasta, działają dwa godne uwagi muzea, mieści się tu też park militarny Muzeum Wojska. Pierwszym z muzeów jest otwarte 17 września 2021 roku po remoncie nowoczesne Muzeum Pamięci Sybiru, poświęcone deportacjom polskich zesłanców w głąb Rosji podczas drugiej wojny światowej oraz w latach późniejszych, do 1956 roku. Interaktywne wystawy, mnóstwo multimediów, nagrane relacje ofiar stalinowskiej polityki. Ponadto przedmioty osobiste deportowanych, zdjęcia i dokumenty. Ceny biletów niewygórowane.

14. Muzeum na Węglowej

Znacznie mniej wiadomo o muzeum utworzonym w dawnych halach magazynowych przy ulicy Węglowej 8. Pod tym adresem mieści się interesujące muzeum motoryzacji z kolekcją samochodów, motocykli i sprzętu elektronicznego. Miejsce ciekawe, ale nie posiada nawet własnej strony internetowej, więc tak naprawdę nie ma co o nim napisać. Recenzje bardzo dobre, ceny biletu niskie, ale o godziny otwarcia trzeba pytać w informacji turystycznej.

15. Stadion Jagiellonii Białystok

Mało znana atrakcja Białegostoku, obowiązkowe miejsce dla miłośników piłki nożnej. Istnieje możliwość zwiedzania położonego poza centrum miasta stadionu Jagiellonii Białystok. Do zwiedzania udostępniono między innymi galerię zdjęć z budowy Stadionu Miejskiego w Białymstoku, galerię zdjęć i medali Jagiellonii Białystok, szatnie zawodniczą Reprezentacji Polski w strefie gości oraz aranżację szatni zawodniczej gospodarzy. Na koniec wejście na murawę stadionu specjalnym tunelem dla zawodników i krótki odpoczynek na ławce rezerwowych. Zwiedzanie tylko z przewodnikiem po wcześniejszej rezerwacji. Ceny biletów przystępne.

16. Pałac Lubomirskich

W dzielnicy Dojlidy natrafimy na interesujący pod względem architektonicznym Pałac Lubomirskich z połowu XIX wieku, wzniesiony z inicjatywy barona Aleksandra Krusensterna w okresie rozkwitu przemysłowego, w miejscu dawnej rezydencji dworskiej. Pałac o charakterze neorenesansowej willi otoczony jest niedużym parkiem. W 1944 roku spalony przez Niemców. Po wojnie przekazany szkole rolniczej, w latach pięćdziesiątych XX wieku odbudowany.

Niszczejący budynek w połowie lat 90. XX wieku został sprzedany Wyższej Szkole Administracji Publicznej. Uczelnia wyremontowała budynek, przystosowując go do własnych potrzeb. Obecnie pałac znów niszczeje, natomiast cieszy oko zadbany park, który pozostał własnością miasta. Miejsce z ogromnym potencjałem na hotel i restaurację, na razie popadające w ruinę.

17. Pałac Hasbacha

Położony tuż obok Pałacu Lubomirskich bardzo ładny budynek, zbudowany w latach 80. XIX wieku jako rezydencja Ewalda Hasbacha – jednego z pierwszych białostokich fabrykantów w stylu stylu neorenesansu francuskiego, niderlandzkiego i toskańskiego. Budynek po generalnym remoncie, mieszczą się w nim instytucje państwowe, między innymi biuro Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków.

18. Plaża miejska w Dojlidach

Częścią dzielnicy Dojlidy jest kompleks dziewiętnastu stawów o powierzchni około 400 hektarów. W latach sześćdziesiątych XX wieku w miejscu dwóch stawów powstał zbiornik wodny przeznaczony do celów rekreacyjnych. Nad sztucznym zalewem o średniej głębokości dwóch metrów w sezonie letnim działa plaża miejska ze strzeżonym kąpieliskiem (w sezonie wstęp biletowany). W ostatnich latach teren doczekał się nowych inwestycji. Na miejscu znajdziemy szatnie, restaurację, wypożyczalnię sprzętu wodnego, siłownię plenerową, boisko do siatkówki plażowej i plac zabaw. Nie tak dawno wybudowanym pomostem dojdziemy na wysepkę.

Przez cały rok popularne miejsce spacerów, w sezonie letnim miejsce wypoczynku.

19. Zwierzyniec Akcent ZOO

Atrakcje Białegostoku dla rodzin z dziećmi to także mały ogród zoologiczny w Parku Konstytucji 3 Maja. Zwierzyniec rozpościera się na niedużym terenie, oprócz zwierząt gospodarskich zobaczymy między innymi żbika, niedźwiedzia, wilki i żubra. Wstęp bezpłatny, więc to doskonałe miejsce na spokojny spacer. Teren zadbany.

20. Muzeum Iluzji i Nauki

Na mapie atrakcji Białegostoku w 2022 roku pojawiło się Muzeum Iluzji i Nauki przy ulicy Kardynała Wyszyńskiego, położone około 1 kilometra od centrum i dworca kolejowego. W pierwszym tego typu muzeum w północno-wschodniej Polsce na razie dostępne są trzy sale – artystyczna, edukacyjna i multimedialna. Zwiedzający mogą malować światłem, budować góry i rzeki z piasku, czy pobawić się w piaskownicy.

Muzeum czynne jest w soboty i niedziele, w dni robocze po wcześniejszej rezerwacji dla grup zorganizowanych. Zwiedzanie z przewodnikami. Ceny biletów wysokie.

Białystok – podsumowanie

Białystok z okien pociągu i autobusu wygląda jak wielkie, nieciekawe blokowisko, ale wśród tych bloków ukryte jest interesujące centrum, liczne tereny zielone, ciekawe atrakcje i muzea. W artykule wymieniłem najważniejsze atrakcje Białegostoku, lecz w mieście znajdziemy kilka innych ciekawych zabytków sakralnych i pięknych kamienic.
Nie możemy zapomnieć o wartych odwiedzenia okolicach Białegostoku – Supraślu, Wasilkowie, czy Muzeum Wnętrz Pałacowych w Choroszczy.

Z dworca kolejowego do najważniejszych miejsc w centrum idzie się 15-20 minut (Bazylika i Pałac Branickich). Atrakcje porozrzucane są po różnych częściach miasta, dlatego najlepiej skorzystać z autobusów Białostockiej Komunikacji Miejskiej. Dostępne są bilety 24-godzinne i 3-dniowe. Autobusami podmiejskimi dojedziemy między innymi do Wasilkowa, czy do sanktuarium w Juchnowcu. Do Supraśla trzeba dojechać autobusami PKS (20-30 minut).

Strona internetowa: www.komunikacja.bialystok.pl

Białystok posiada dobrze rozwiniętą bazę gastronomiczną, natomiast ceny noclegów są bardzo wysokie (wyjątek to akademik WSE niedaleko dworca kolejowego). Dla chętnych pozostają hostele o niskim standardzie lub poszukiwanie noclegów w pobliskich miasteczkach.

Białystok jest także dobrą bazą wypadową do wycieczek kolejowych. W ostatnich latach znacznie poprawiła się oferta przewozowa na Podlasiu, więc nie będzie problemów z dojazdem do Hajnówki, Bielska Podlaskiego i Suwałk. Pociągi nie dojeżdżają natomiast do malowniczego Tykocina.

Dużą wadą Białegostoku jest bardzo mała liczba toalet publicznych i wypadałoby to zmienić.

Dojazd pociągiem do Białegostoku

Pociągiem do Białegostoku dojedziemy z większości najważniejszych polskich miast, aczkolwiek czasami potrzebna będzie przesiadka w Warszawie. Białystok to ważny węzeł kolejowy. Na stacji głównej w Białymstoku zatrzymują się pociągi regionalne z Łap, Ełku, Suwałk, Hajnówki i Czeremchy oraz pociągi dalekobieżne między innymi z Olsztyna, Suwałk, Bielska-Białej, czy Warszawy.

W trakcie opracowywania artykułu do Białegostoku nie dojeżdżały pociągi nocne.

Dworzec autobusowy sąsiaduje z dworcem kolejowym.

Zobacz również:

Pociągiem po województwie podlaskim – co zwiedzić i zobaczyć
Augustów – najciekawsze miejsca i atrakcje

–> WSPARCIE STRONY<—

W dzisiejszych czasach wartościowe i niezależne strony nie przetrwają bez wsparcia czytelników. Wspierając mnie, wspierasz rzetelny przewodnik tworzony z pasji, bez pogoni za sensacją i zasięgami, dzięki któremu możesz taniej i wygodniej podróżować.