Armenia to kraj ciężko doświadczony przez historię, w którym ścierają się wpływy mocarstw. Kolej w Armenii obecnie jest w fatalnym stanie, przewozy obsługuje Южно-Кавказская железная дорога – spółka-córka kolei rosyjskich.
Połączeń jest bardzo mało, tabor w większości przestarzały; pociągi do obsługi linii krajowych często zostały wyprodukowane w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku.
Pomimo zrealizowanego programu remontu najważniejszych linii kolejowych, prędkości pociągów pozostawiają wiele do życzenia. Wizerunek ratują pociągi międzynarodowe Erywań – Tbilisi oraz pociąg sezonowy Batumi – Tbilisi.
Przewoźnik: Հարավկովկասյան երկաթուղի (Южно-Кавказская железная дорога)
Fanpage Հարավկովկասյան երկաթուղի na Facebooku
Strona internetowa: www.railway.am
Ostatnia aktualizacja: 20.12.2023
Na razie nic nie wskazuje na to, aby kolej w Armenii poprawiła się w następnych latach pod jakimkolwiek względem.
www.railway.am – rozkład jazdy kolei South Caucasus Railway w języku rosyjskim. Należy wybrać zakładkę „Расписания” i konkretne połączenie.
Niestety, nie udało mi się znaleźć cennika przejazdów.
Rozkład jazdy pociągów w Erywaniu na stronie poezdato.net
Pociąg Erywań – Batumi
Koleje South Caucasus Railway (chciałem napisać koleje armeńskie, ale to właściwie koleje rosyjskie) każdego roku uruchamiają pociąg sezonowy Erywań – Batumi. Jest to pociąg firmienny, kursujący pod nazwą handlową „Armenia”. Kategoria „firmienny” w krajach byłego ZSRR oznacza wyższy komfort i wyższą jakość usług.
Pociąg zestawiony jest ze zmodernizowanych wagonów sypialnych oraz wagonów płackartnych, na angielskiej wersji językowej kolei South Caucasus Railway błędnie przetłumaczonych jako wagony z miejscami do siedzenia. Jak zapewnia przewoźnik, wszystkie wagony są klimatyzowane.
Część wagonów sypialnych posiada przedziały 4-osobowe (wagon kupiejny), część przedziały 2-osobowe, nazwane tutaj „Comparment cars with extra comfort”, a w krajach byłego ZSRR nazywane są zwykle „LUX” „SV” lub „VIP”.
W czasie jazdy pasażerowie mogą bezpłatnie wypożyczyć gry towarzyskie i planszowe, a za opłatą zakupić przekąski i napoje, jak również wypożyczyć gry komputerowe i filmy. W wagonach kupiejnych i sypialnych oferowany jest bezpłatny dostęp do wi-fi.
W jednym z wagonów urządzono salon z komputerami i telewizorem.
Pociąg kursuje od połowy czerwca do końca września Podróż w jedną stronę trwa niecałe 16 godziny. Szczegółowych informacji należy szukać na stronie przewoźnika South Caucasus Railway. Terminy kursowania pociągu ogłaszane są przed sezonem letnim.
Relacja czytelnika:
„Do dworca głównego w Erewaniu, który znajduje się nieco poza centrum miasta można się dostać metrem. Na dworcu jest przechowywania bagażu – ceny nie znam – toalety płatne 100 dram oraz 2 czynne kasy biletowe. Za 15500 dram stałem się szczęśliwym posiadaczem biletu to Tbilisi w pociągu relacji Erewań – Batumi. Przy kupnie biletu trzeba okazać paszport. Prawdopodobnie, ale nie jestem do końca pewny, do Batumi obowiązuje ta sama cena. W tej cenie dostałem 2 os. Przedział, a w nim: dwa opakowanie galaretek w cukrze. Woda gazowana i nie gazowana, pościel, zestaw z szczoteczką, pastą do zębów, chusteczkami, patyczkami do uszu, itp. Punktualnie o 15:30 pociąg ruszył. W drodze wybrałem się do wagonu restauracyjnego. Wielkiego wyboru tam nie ma, ale jeść coś trzeba. Za 1900 dram można otrzymać zestaw składający się z 10 sztuk parówek na ciepło, dużej miski sałatki z ogórków i pomidorów oraz chleb. Taka porcja spokojnie starcza dla dwóch osób. Sztuką jest przenieść wszystko do przedziału, gdyż pociągiem strasznie kołysze, a najgorsze to przechodzenie między wagonami. Kontrola paszportowa i celna po jednej i drugiej stronie granicy poszła szybko i sprawnie. Po północy wjechałem na peron w Tbilisi. Na dworcu uważać trzeba na taksówkarzy. Zapytany o to ile weźmie za kurs na Sololaki odpowiedział, że 20 lari. W budynku dworca ponownie zaczepił i tym razem zaproponował 10 lari, ale znalazł się drugi, który zawiózł za 7 lari.” (aut. Grzegorz Kozakiewicz 2014).
Pociąg Erywań – Tbilisi
Pociąg Erywań – Tbilisi to pociąg nocny kursujący przez cały rok. Jest to najlepszy sposób podróży pomiędzy stolicami Gruzji i Armenii.
W kierunku Erywań – Tbilisi kursuje w dni parzyste, z Tbilisi do Erywania jedzie w dni nieparzyste. W wybranych okresach szczytu sezonowego pociąg uruchamiany jest codziennie.
Skład zestawiony jest z wagonów płackartnych, kupiejnych i sypialnych.
Pociąg zatrzymuje się w kilku większych miastach w Armenii – Gyumri, czy Wanadorze.
Wielu internautów krytykuje połączenie za bardzo długi czas jazdy po terytorium Armenii. Trasa jest jednak bardzo kręta i zaniedbana, dlatego nie powinno to dziwić. Z drugiej strony można wygodnie przenocować i zaoszczędzić pieniądze na hotelu.
Podróż koleją po Armenii
Kolej w Armenii jest w fatalnym stanie i nie widać oznak wróżących poprawę tego stanu w niedalekiej przyszłości. Pociągi kursują bardzo rzadko, często są to pojazdy z drewnianymi ławkami bez toalet. Niedogodności rekompensują widoki z okien.
W ostatnich latach zakupiono nowy pociąg z Rosji oraz zmodernizowano jeden ze starych pociągów RVR.
Do niedawna w Armenii rozróżniano dwie kategorie pociągów krajowych:
gnatsk – lokomotywa spalinowa z wagonami
elektryczka – tylko drewniane ławki. Z reguły bez toalety.
Obecnie trudno spotkać pociągi kategorii gnatsk. W Armenii pociągi krajowe kursują na następujących trasach:
Erywań – Gyumri (3 pary dziennie)
Erywań – Ararat (1 para dziennie)
Erywań – Araks (1 para dziennie)
Erywań – Yeraskh (1 para dziennie)
Ponadto ze stacji kolejowej Erywań Almast (właściwie przystanku) odjeżdża jeden pociąg dziennie do miasta Hrazdan. W sezonie letnim pociąg ten wydłużany jest do stacji Szorza nad jeziorem Sewan. Bilety na ten pociąg można kupić na znacznie większym dworcu Kanaker. Niestety, nie udało mi się ustalić lokalizacji przystanku kolejowego Erywań Almast. Poniższy filmik pokazuje jednak, iż pociąg z Erywania nad jezioro Sewan naprawdę kursuje.
Widoki z pociągu Erywań – Sewan na YouTube
Ze względu na zaniedbaną infrastrukturę podróż pociągiem jest bardzo powolna i nużąca, dlatego bywa polecana głównie miłośnikom kolei.
Sieć kolejowa Armenii podzielona jest na trzy strefy taryfowe i według tego podziału naliczane są ceny biletów. Bilety kosztują 300, 600 i 1000 dram, w zależności, w której strefie położona jest stacja docelowa.
Najważniejsze linie kolejowe
Poniżej przedstawiłem krótkie opisy trzech najważniejszych linii kolejowych w Armenii czynnych dla ruchu pasażerskiego.
Linia kolejowa Tbilisi – Airum
Główna linia kolejowa Armenii. Całą linię przejeżdżają jedynie pociągi Erywań – Tbilisi. Pociągi regionalne kursują tylko z Erywania do Gyumri.
WYBRANE STACJE NA TRASIE ERYWAŃ – AIRUM:
Noragavit – przystanek kolejowy na przedmieściach Erywania, w pobliżu portu lotniczego Erubuni. Niestety, pomimo bliskiego położenia nie ma możliwości łatwego dojścia ze stacji do lotniska – jedyny sposób to 5 km pieszo.
Masis – dwudziestotysięczne miasto. Ośrodek przemysłowy i węzeł kolejowy. Kaplica z XVI wieku i kościół XIX wieku. Z miasta widać górę Ararat.
Armawir – miasto liczące niecałe 30 tysięcy mieszkańców. Wyremontowana stacja kolejowa, socjalistyczna zabudowa, choć zachowały się nieliczne zabytkowe budynki. Ośrodek przemysłowy i handlowy.
Giumri – drugie co do wielkości miasto Armenii (ok. 120 tys. mieszkańców). Dominuje zabudowa współczesna z czasów sowieckich, niemal wszystkie zabytki zostały zniszczone podczas trzęsienia ziemi w 1988 roku. Z Giumri biegnie linia kolejowa do tureckiego Kars. Duża baza wojsk rosyjskich. W ostatnich latach odnowiono deptak, remontów doczekały się też kościoły.
Spitak – trzynastotysięczne miasto, zniszczone całkowicie podczas trzęsienia ziemi 7 grudnia 1988 roku, później odbudowane w innym, blisko położonym miejscu. Brak zabytków.
Wanadzor – trzecie co do wielkości miasto Armenii, ze wszystkich stron otoczone przez góry. Również w dużej części zniszczone przez trzęsienie ziemi z 1988 roku. Dawniej potężny ośrodek przemysłowy, obecnie miasto przeciętne pod względem urody, ale chwalone przez turystów za przyjemną atmosferę. Najważniejszy zabytek to cerkiew ze starym cmentarzem.
Alawerdi – nieduże miasto z zabudową z czasów sowieckich. Katedra z XI wieku, w pobliskiej wsi Sanahin klasztor z X wieku.
Akhtala – miasteczko liczące niecałe 5 tysięcy mieszkańców. W okolicy ruiny twierdzy i klasztor.
Airum – stacja graniczna i miasto graniczne przy granicy armeńsko-gruzińskiej.
Linia kolejowa Erywań – Sewanank
Pociągi na tej linii przez cały rok kursują do miasta Hrazdan, w lecie są wydłużone nad jezioro Sewan.
WYBRANE STACJE NA TRASIE ERYWAŃ – SZORZA:
Almast – przystanek kolejowy w Erywaniu, niedaleko ogrodu botanicznego.
Kanaker – stacja kolejowa na północnych peryferiach Erywania. W pobliżu Cerkiew Opieki Matki Bożej oraz hotel Erzum.
Abovyan – przystanek kolejowy na północnych peryferiach Erywania.
Nurnus – stacja kolejowa we wsi Nurnus (ok. 570 mieszkańców). Malutki budynek z kamienia.
Solak – duża wieś (ok. 2500 mieszkańców). Budynek stacji nieczynny.
Hrazdan – piąte co do wielkości miasto Armenii, liczące ponad 50 tys. mieszkańców. Zabytki sakralne i cmentarz wojenny, elektrownia Stacja kolejowa położona daleko od centrum miasta.
Ddmashen – kolejna duża wieś (ok. 2500 mieszkańców), położona 13 km od miasta Sewan. Założona w 1828 roku przez imigrantów z irańskiego miasta Maku. Kościół z VII wieku.
Tsaghkunk – wieś licząca ok. 1000 mieszkańców, położona pomiędzy wsią Ddmashen a Sewan. We wsi znajduje się kościół sprzed X wieku, w pobliżu kilka kamiennych kaplic z VII-XIII wieku.
Sewan – popularna miejscowość wypoczynkowa nad jeziorem o tej samej nazwie. W czasach ZSRR miasto było znaczącym ośrodkiem przemysłowym, w latach dziewięćdziesiątych przemysł upadł i Sewan poza sezonem jest raczej senną miejscowością.
Sewanank – stacja przy półwyspie, na którym zachował się klasztor Sewanank z IX wieku. Dawniej klasztor stał na wyspie, dopiero obniżenie poziomu jeziora Sewan za czasów ZSRR sprawiło, że z wyspy stał się półwysep.
Na odcinku Sewanank – Shorza linia kolejowa biegnie wzdłuż jeziora i drogi.
Shorza – nieduża wieś. Na jej obrzeżach ruiny kościoła i kaplicy z VII wieku. Stacja kolejowa zamknięta na cztery spusty.
Linia kolejowa Erywań – Yeraskh
Pociągi z Erywania kończą bieg w Yeraskh, jednak linia biegnie dalej przez Górski Karabach do miasta Nachiczewan i dalej w stronę Iranu. Od czasu wojny Armenii z Azerbejdżanem w 1993 roku pociągi nie wjeżdżają na terytorium Nachiczewańskiej Republiki Autonomicznej.
Początkowo linia pokrywa się z linią kolejową Erywań – Airum, tory rozgałęziają się w miasteczku Masis.
WYBRANE STACJE NA TRASIE ERYWAŃ – YERASKH:
Mkchyan – wieś licząca ponad 4,5 tysiąca mieszkańców. W samej wsi nie ma nic ciekawego, ale w pobliskim Dimitrovie znajdziemy zabytkowy kościół, a w oddalonym o kilkanaście kilometrów Garni stoi słynna świątynia z I wieku, przypomina ateński Partenon.
Artashat – małe miasto (ok. 22 tys. mieszkańców), położone 8 kilometrów od pozostałości po starożytnym mieście o tej samej nazwie. Współczesne Artashat zostało założone w 1945 roku, więc nie ma co spodziewać się zabytków. W centrum miasta utworzono sztuczne jezioro.
Ararat – miasto przemysłowe o podobnej wielkości co Artashat. W mieście działa ogromna cementownia, przez co notuje się wysokie zanieczyszczenie powietrza.
Yeraskh – stacja końcowa przy granicy z Nachiczewńską Republiką Autonomiczną.
Kolejka dziecięca w Erywaniu
Od 1937 roku w stolicy Armenii, w parku nad rzeką Razdan/Hrazdan sezonowo kursuje kolejka dziecięca. Długość trasy wynosi około dwóch kilometrów. Kolejka kursuje pomiędzy stacjami – Hayrenik i Urakhutyun, po drodze zatrzymując się na jednym przystanku. Wagony w tej kolejece, podobnie jak w wielu kolejkach byłego ZSRR, zostały wyprodukowane w Pafawagu. Stacja Hayrenik jest oznaczona na mapie Google, a kolejka z pewnością jest ciekawym urozmaiceniem wizyty w Erywaniu.
Relacja czytelnika:
„W parku dziecięcym w Erewaniu, po zejściu na dół schodami znajduje się dworzec kolejki dziecięcej. W niewielkim okienku możemy kupić za 300 dram, czyli ok. 2,2 zł bilet na przejazd. Pociąg odjeżdża co około 20 min. Latem, w weekendy frekwencja jest dosyć wysoka, więc najlepiej jest wcześnie zająć dobre miejsce. Trasa nie jest zbyt długa, może nieco ponad kilometr w jedna stronę, następnie wraca ta samą drogą. Kiedyś była druga stacja, ale w chwili obecnej jest nieczynna i znajduje się w opłakanym stanie Wzdłuż torowiska, w dole płynie rzeka Hrazdan. Dla miłośników kolejnictwa jest to jedna z ciekawszych atrakcji miasta.” (aut. Grzegorz Kozakiewicz 2014)
Jedno z serii krótkich nagrań przedstawiających kolejkę dziecięcą w Erywaniu
Prezentacja kolejki w formie pokazu slajdów
Podobna kolejka kursowała także w Gyumri. Jednak została zamknięta po trzęsieniu ziemi, jakie 7 grudnia 1988 roku nawiedziło Armenię powodując znaczne zniszczenia.
Kolej w Armenii na You Tube
Udało mi się znaleźć tylko kilka filmów na You Tube o kolei w Armenii wartych polecenia. Mam nadzieję, że w przyszłości będzie ich więcej:
Przejazd Erywań – Araks (01:02:59)(2017)
Przejazd Araks – Ani (01:00:30)(2017)
Przejazd Ani – Gyumri (55:11)(2017)
Dworzec kolejowy w Erywaniu (02:23)(2015)
Kolej dziecięca w Erywaniu (01:21)(2014)
Widoki z pociągu Erywań – Tbilisi (04:57)(2013)
Pociąg Giumri – Erywań (03:34)(2013) Reportaż z podróży pociągiem Erywań – Batumi (05:57)(2012)
Widoki z pociągu pomiędzy Giumri a Wanadzorem (01:34)(2011)
Najdłuższa kolej linowa świata
Na stronie nie opisuję kolei linowych, ale w Armenii znajduje się najdłuższa kolej linowa na świecie, znana jako „Skrzydła Tatewu”, warto więc napisać parę słów w ramach ciekawostki.
Kolej łączy wieś Halidzor z klasztorem Tatew, malowniczo położonym na wzgórzu tuż nad przepaścią. Klasztor z IX wieku jest jednym z najbardziej znanych zabytków sakralnych Armenii.
Umowę na budowę kolejki linowej podpisano w 2009 roku, a uroczyste otwarcie nastąpiło 16 października 2010 roku. Kolej „Wings of Tatev” to nowoczesna konstrukcja, wybudowana kosztem 18 mln dolarów przez austriacko-szwajcarskie konsorcjum.
Kolej ma długość aż 5,75 km, a w niektórych miejscach wagon znajduje się na wysokości 320 metrów pomiędzy dwoma wzgórzami. Jeśli wierzyć relacjom turystów, widoki z kabiny są urzekające. Prędkość, z jaką poruszają się gondole to 37 km/h, a czas przejazdu całej trasy wynosi 12 minut.
Kolej i klasztor położone są w prowincji Sjunik, niedaleko granicy z Górskim Karabachem.
Strona internetowa kolejki: www.tatever.am
–> WSPARCIE STRONY<—
Jeśli uważasz, że treści publikowane na stronie są przydatne i ułatwiają podróż, możesz mnie wesprzeć drobną darowizną (5 zł). Dla takich pasjonatów jak ja nie ma miejsca w dzisiejszych czasach – rzetelność i uczciwość przegrywają z lansem, blichtrem oraz pogonią za sensacją, więc bez wsparcia czytelników strona nie przetrwa.