Kolej na Kubie jest bardzo interesującym tematem ze względu na różnorodny i często stary tabor. Z punktu widzenia turysty najważniejsza trasa kolejowa to Hawana – Santiago de Cuba. W ostatnich latach rząd zakupił autobusy szynowe oraz zaadaptował stare autobusy do transportu torowego w celu obsługi połączeń lokalnych. Duża część połączeń lokalnych została zawieszona podczas pandemii COViD-19. Nie wszystkie przywrócono.
Dodatkowa atrakcja to pozostałości po kolejach cukrowniczych – liczne parowozy stojące jako pomniki przy drogach oraz cmentarzysko parowozów w Hawanie, w pobliżu Kapitolu, gdzie można wejść za symboliczną opłatę i pstrykać do woli niszczejące lokomotywy (o ile jeszcze istnieje, bo nie mogę zweryfikować informacji)
Ostatnia aktualizacja: 25.01.2024
Początek kolei na Kubie wiąże się z otwarciem pierwszej linii kolejowej z Hawany do Bejucal 19 listopada 1837 roku. Linia o długości 27,5 kilometra była pierwszą linią kolejową w Ameryce Łacińskiej, na której pojawiły się parowozy. Dwa lata później dobudowano 17 kilometrów torów do Guines, kolejne wydłużenia linii nastąpiły w 1843 i 1847 roku.
Największa rozbudowa linii kolejowych miała miejsce na początku XX wieku.
W 1959 roku, po rewolucji, koleje publiczne i prywatne zostały znacjonalizowane.
Podróż pociągiem po Kubie – rozkład jazdy
W internecie znajdziemy dużo stron z rozkładem jazdy pociągów na Kubie, jednak prawdopodobnie informacje są nieaktualne. Godne uwagi są dwie strony:
Havana Live – Rozkład jazdy pociągów z Hawany
Ministerstwo Transportu – odnośnik do aplikacji z rozkładem jazdy
Biletów na kubańskie pociągi nie można kupić przez internet. Sprzedawane są przez państwowe biuro podróży Viajero na największych stacjach kolejowych lub w ich okolicy.
Pociągi na Kubie – podstawowe informacje
Kolej na Kubie to rozbudowana sieć kolejowa, której osią jest linia z północy na południe z lokalnymi odgałęzieniami. Linie kolejowa są zaniedbane, pociągi w większości bardzo powolne i niepunktualne. Pociągi lokalne są często odwoływane z powodu braku paliwa. Najważniejsze węzły kolejowe to Hawana i Santa Clara. Ze stacji Santa Clara kursują pociągi lokalne do Universidad i Vega Alta.
Na Kubie kursuje kilka pociągów dalekobieżnych. Najpopularniejsze pociągi wśród turystów kursują z Hawany do Santiago de Cuba, zatrzymując się na po drodze na kilku ważnych stacjach. Część trasy została w ostatnich latach zrewitalizowana, dzięki czemu pociągi są znacznie szybsze niż autobusy pomiędzy tymi miastami. Niektóre z pociągów kursują co 3 lub 4 dni. Pociągi na tej trasie mają pierwszeństwo przed pociągami lokalnymi i towarowymi, dzięki czemu jako jedyne są względnie punktualne.
Najważniejszy pociąg to pociąg nr 1 z Hawany do Santiago de Cuba. Obecnie pociąg zestawiony jest z wyprodukowanych przez Chiny nowoczesnych wagonów pasażerskich, dostarczonych na Kubę w 2019 roku. Wagony pierwszej klasy mają klimatyzację, system informacji audio i ekrany TV. W wagonach drugiej klasy zainstalowano wiatraki na suficie i system informacji audio; można też otworzyć okna.
W pociągach na Kubie dostępne są tylko wagony z miejscami do siedzenia. Chociaż pociągi dalekobieżne jadą w nocy, nie ma wagonów z miejscami do leżenia i wagonów sypialnych.
Przed odjazdem pociągu trzeba się zgłosić do specjalnego okienka na stacji w celu potwierdzenia biletu. Okienka otwierane są dwie godziny przed odjazdem i trzeba stawić się najpóźniej godzinę przed odjazdem z dowodem tożsamości. Bilety z potwierdzeniem w postaci pieczątki są dodatkowo weryfikowane przed wejściem na pokład.
Tabor jest zróżnicowany i interesujący. Oprócz wspomnianych chińskich wagonów możemy się przejechać wagonami sprowadzonymi z Meksyku i Francji oraz spalinowymi zespołami trakcyjnymi z Rosji, Finlandii, Norwegii, Kanady, Niemiec i Hiszpanii.
Możemy spotkać także wagony pasażerskie zrobione z wagonów towarowych przez wstawienie siedzeń i okien.
Większość pociągów nie posiada toalety na pokładzie.
Niektóre pociągi kursują jako „towosy”, czyli pociągi towarowo-osobowe.
Pociąg turystyczny Valle de Los Ingenios
Valle de Los Ingenios (Dolina Cukrowników) to nazwa używana dla okolic Trinidadu, znanych z przepięknych wiejskich krajobrazów oraz opuszczonego kompleksu, w którym dawniej mieściła się duża cukrownia. Kompleks z wysoką wieżą strażniczą, na którą można wejść za niewielką opłatą, jest obecnie popularną atrakcją turystyczną.
Linie kolejowe w Trinidadzie i okolicach są odcięte od reszty sieci kolejowej Kuby po tym, jak most kolejowy na rzece Agabama, pomiędzy stacjami Sopimpa i Meyer, zawalił się w 1986 roku. Zachowało się kilka lokomotyw i wagonów, które służą głównie celom muzealnym.
Główną atrakcją kolejową w okolicy jest kursujący nieregularnie pociąg turystyczny Valle de Los Ingenios. Do 2012 roku pociąg prowadzony był przez parowóz. Obecnie pociąg zestawiony jest z lokomotywy spalinowej TU7E numer 34071 importowanej na Kubę z ZSRR w 1977 roku oraz wagonów pasażerskich typu „letniak”, sprowadzonych dawniej z Urugwaju. TU7E 34071 to jedyna działająca lokomotywa w Trinidad.
Pociąg pokonuje 15 kilometrów w jedną stronę i zatrzymuje się w miejscach, które zwiedzają turyści, więc wycieczka trwa łącznie 5-6 godzin.
Hershey Railway
Hershey Railway to obecnie jedyna linia elektryczna na Kubie, popularna wśród turystów i miłośników kolei. Pojazdy przypominające tramwaj kursują na trasie Havana Casa Blanca – Hershey – Matanzas (według fahrplancenter.com 89,8 km). Przejazd trwa około czterech godzin. Na trasie kursują pojazdy dostarczone przez hiszpańskie Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunya (FGC) w 1998 roku – pojazdy wyprodukowano w latach czterdziestych ubiegłego wieku, niektóre zostały zmodernizowane pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku. To stare, zdezelowane pojazdy bez toalety, mające jednak swój urok, choć po długiej jeździe, jak można wyczytać w relacjach podróżników, bardzo bolą pośladki. Infrastruktura jest w bardzo złym stanie, tory w wielu miejscach zarośnięte, stacje zaniedbane, ale krajobrazy piękne. Hershey Railway przejeżdża przez ulice kilku miast i miasteczek.
Historia Hershey Railway sięga 1916 roku, kiedy Hershey Chocolate Corporation of Pennsylvania zakupiła ziemię pod budowę cukrowni (lub fabryki czekolady) 45 kilometrów na wschód od Hawany, w połowie drogi pomiędzy Hawaną a Matanzas. Uruchomienie zakładu wiązało się z koniecznością stworzenia linii służącej do transportu pomiędzy obiektami przemysłowymi a portem w Hawanie. Kompania wybudowała sieć kolei elektrycznych o długości 135 kilometrów, które służyły nie tylko do transportu produktów pomiędzy zakładem a portem, ale również do przewozu pracowników z sąsiednich miast do miejsca pracy. Z początku na trasie kursowały pociągi parowe, w 1924 roku dostarczono tabor do obsługi trakcji elektrycznej.
W 2002 roku, po 86 latach działalności, zamknięto cukrownię w Hershey, od tamtej pory przyszłość kolejki jest niepewna, choć ma dużą szansę na przetrwanie jako atrakcja turystyczna.
W 2017 roku huragan zniszczył dużą część linii. Pociągi obecnie kursują z Hershey do Jaruco (15 km), ale przyszłość tej linii stoi pod dużym znakiem zapytania.