Kolej w Wielkiej Brytanii funkcjonuje na następującej zasadzie: kilkunastu przewoźników obsługujących połączenia lokalne, regionalne i dalekobieżne zrzeszonych jest w National Rail. Kilku działa poza strukturami. Taryfa jest jednolita (podział na godziny szczytu i poza godzinami szczytu), poszczególni przewoźnicy mają natomiast własne oferty specjalne. Pociągi w Wielkiej Brytanii są stosunkowo drogie.

Ostatnia aktualizacja: 24.12.2023

Spis treści:

1. Rozkład jazdy i ceny
2. Najważniejsi przewoźnicy kolejowi
3. Pociągi Eurostar
4. Pociągi nocne
5. Bilet sieciowy BritRail Pass
6. Najpiękniejsze linie kolejowe
7. Luksusowe pociągi kulinarne
8. Najciekawsze linie
9. Koleje turystyczne
10. Koleje wąskotorowe
11. Koleje linowo-terenowe
12. Kolej na Wyspie Man
13. Kolej na Wyspie Wight
14. Narodowe Muzeum Kolejnictwa w Yorku

1. Rozkład jazdy i ceny

www.nationalrail.co.uk – oficjalny rozkład jazdy wszystkich przewoźników.

Bilety można również zakupić na stronach poszczególnych przewoźników (bez prowizji – opracowanie niżej) lub na stronach internetowych licznych pośredników sprzedających bilety kolejowe (z prowizją).

W Wielkiej Brytanii cena biletów zależy od wielu czynników. Najlepiej jest kupować bilety przez internet i to z dużym wyprzedzeniem. Ważny rolę odgrywa również czas podróży. Tańsze będą bilety umożliwiające podróż poza godzinami szczytu (off-peak) lub kupowane z wyprzedzeniem (advanced). Na polskich stronach internetowych można znaleźć szczegółowe opisy rodzajów biletów dostępnych w Wielkiej Brytanii, jednak nie znalazłem potwierdzenia tych informacji na stronach brytyjskich, więc mogą być nieaktualne.

Kolej w Wielkiej Brytanii czasami jest paraliżowana przez strajki, warto więc śledzić informacje o możliwych utrudnieniach.

Jeśli chodzi o podróż pociągiem do Wielkiej Brytanii, polecam mój artykuł Pociągiem do Londynu – przewodnik dla pasażerów. Oczywiście podróż samolotem jest o wiele szybsza i często dużo tańsza.

2. Najważniejsi przewoźnicy kolejowi

Na terenie Wielkiej Brytanii operuje ponad 30 przewoźników kolejowych prowadzących regularne przewozy pasażerskie. Z wiadomych względów nie ma sensu opisywanie każdego z nich. Informacje o pociągach Eurostar znajdują się niżej, w osobnym rozdziale, a informacje o pociągach typu Heathrow Express w górnej części artykułu. Poniżej znajduje się lista najważniejszych firm przewozowych. Warto odwiedzić strony internetowe, bowiem niektórzy z przewoźników posiadają interesujące bilety sieciowe i promocyjne, znacznie tańsze niż Interrail i BritRail Pass.

Arriva Trains Wales– przewoźnik obsługujący połączenia kolejowe w Walii oraz w angielskich hrabstwach graniczących z Walią. Tabor to głównie spalinowe zespoły trakcyjne, z których najstarszy, kursujący na trasie Cardiff Queen Street – Cardiff Bay, został wyprodukowany w 1960 roku. Arriva oferuje szereg kart uprawniających do zniżek na swoje połączenia – karty dla młodzieży, rodzin, seniorów oraz osób niepełnosprawnych.

Strona oficjalna: www.arrivatrainswales.co.uk

C2C – popularny przewoźnik obsługujący wybrane linie podmiejskie w obrębie aglomeracji londyńskiej. Oferuje karty zniżkowe i ciekawe promocje.

Strona internetowa: www.c2c-online.co.uk

Chiltern Railways– firma obsługuje połączenia dalekobieżne z Londynu do Birmingham oraz kilka połączeń regionalnych z Londynu. Tabor składa się z różnych spalinowych zespołów trakcyjnych. Najstarsze pociągi zostały wyprodukowane w 1959 roku. Przewoźnik nie ma jakichś ciekawych ofert promocyjnych, koszty przejazdów można obniżyć kupując bilety z wyprzedzeniem lub podróżując poza godzinami szczytu.

Strona internetowa: www.chilternrailways.co.uk

Cross Country – przewoźnik obsługujący wybrane połączenia dalekobieżne na terenie Anglii, Szkocji i Walii. Oprócz tego uruchamia pociągi łączące centra miast z portami lotniczymi Londyn Stansted, Birmingham oraz Southampton. Jeden z największych brytyjskich przewoźników. Bilety można rezerwować już 12 tygodni przed planowaną podróżą – im wcześniej zarezerwujemy, tym mniej płacimy.

Strona internetowa: www.crosscountrytrains.co.uk

East Coast – pociągi East Coast, jak sama nazwa wskazuje, kursują głównie wzdłuż wschodniego wybrzeża Wielkiej Brytanii. Dojeżdżają m.in. do Londynu, Newcastle, Edynburga, a także do Inverness i Aberdeen. W pociągach East Coast standardem jest wi-fi oraz strefa ciszy.

East Midlands Train– pociągi East Midlands można spotkać na liniach w regionie East Midlands i na terenie ościennych hrabstw. Uruchamia głównie pociągi podmiejskie i regionalne, ale również szybkie pociągi łączące np. Sheffield z Londynem. Na stronie przewoźnika można wyszukać połączenia, kupić bilet, a także skorzystać z wyszukiwarki najniższych cen.

Strona internetowa: www.eastmidlandstrains.co.uk

Greater Anglia – firma spotykana na niektórych stronach poświęconych podróżowaniu koleją jako National Express East Anglia. W ofercie firmy znajdziemy połączenia regionalne i podmiejskie we wschodniej Anglii, jak również połączenia Intercity. Zniżki i promocje są podobne jak u innych brytyjskich przewoźników. Na uwagę zasługuje ładna i czytelna strona internetowa.

Strona internetowa: www.greateranglia.co.uk

Great Western Railway – pociągi tego przewoźnika kursują na terenie południowo-zachodniej Anglii oraz na kilku liniach w Walii. Oprócz połączeń regionalnych i podmiejskich firma uruchamia połączenia dalekobieżne z miast południowo-zachodniej Anglii do Londynu. Wcześniej funkcjonował pod nazwą First Great Western.

Strona internetowa: www.gwr.com

Hull Trains – mały przewoźnik obsługujący trasę z Londynu do Hull.

Strona internetowa: www.hulltrains.co.uk

London Northwestern Railway – firma obsługuje połączenia w regionie West Midlands, a także pociągi łączące ten region z Londynem. Wcześniej znana jako London Midland

Strona internetowa: www.londonnorthwesternrailway.co.uk

London Overground – przewoźnik obsługujący lokalne połączenia kolejowe w Londynie. Jest to coś w rodzaju szybkiej kolei miejskiej będącej przedłużeniem metra. Sieć kolei naziemnej jest wciąż rozbudowywana, co może powodować czasowe utrudnienia w komunikacji. Na uwagę zasługuje nowy tabor.

Merseyrail – sieć kolei wokół Liverpoolu. Dawniej cechą charakterystyczną był tabor z lat 1978-1979; w ostatnich latach na trasę wyjechały nowe pociągi.

Strona internetowa: www.merseyrail.org

Northern Rail – spółka obsługuje pociągi podmiejskie i regionalne w północnej części Anglii, między innymi w Liverpool i Manchester. Na stronie internetowej nie znalazłem nic, co wyróżniałoby tę firmę na tle innych przewoźników.

Strona internetowa: www.northernrailway.co.uk

ThamesLink– przewoźnik obsługujący połączenia regionalne i podmiejskie w okolicach Brighton, Bedford, King’s Lynn i Peterborough, a także połączenia z tych miast do Londynu na liniach kolejowych znanych jako Thameslink oraz Great Northern. Wcześniej znany pod nazwą FCC – First Capital Connect.

Strona internetowa: www.thameslinkrailway.com

Southern Railway – southern obsługuje trasy regionalne i podmiejskie w południowej Anglii oraz najbardziej znane pociągi tej firmy na lotnisko Gatwick („Gatwick Express”). Zniżki podobne jak u innych przewoźników; zwraca uwagę zniżka dla kupujących bilety z wyprzedzeniem.

Strona internetowa: www.southernrailway.com

Transpennine Express – przewoźnik z bogatą ofertą połączeń kolejowych, wśród których przeważają połączenia pomiędzy miastami wschodniej i zachodniej części północnego wybrzeża Anglii. Oprócz tego pociągu TE kursują z Manchesteru do Edynburga. Jedna z linii łączy także centrum Manchesteru z lotniskiem w tym mieście. Bilety na pociągi TE warto kupować z dużym wyprzedzeniem, ceny są wtedy nawet o 50% niższe od normalnych.

Strona internetowa: www.tpexpress.co.uk

Virgin Trains – chyba najbardziej znany brytyjski przewoźnik obsługujący połączenia dalekobieżne na terenie całej Wielkiej Brytanii. Dumą przewoźnika są pociągi Pendolino oraz Super Voyager. Pociągi Virgin trains odjeżdżają ze stacji London Euston. Dojeżdżają między innymi do Glasgow, Edynburga, Birmingham i Holyhead. Na stronie internetowej przewoźnika warto zapoznać się z licznymi ofertami promocyjnymi umożliwiającymi tańsze podróżowanie w bardzo dobrych warunkach.

Strona internetowa: www.virgin.com

Jak już wspomniałem na wstępie, to tylko najważniejsi przewoźnicy kolejowi kursujący po Wielkiej Brytanii. Kolej w Wielkiej Brytanii to bardzo skomplikowane zagadnienie i nie zmieściłbym tutaj wszystkich  przewoźników.

3. Pociągi Eurostar

Pociągi Eurostar to szybkie pociągi kursujące pod Kanałem La Manche. Łączą Londyn z Paryżem, Lille, Brukselą i Amsterdamem (do połowy 2024 roku pociągi z Londynu do Amsterdamu są zawieszone). Większość taboru stanowią pociągi Velaro. Przejazd jest komfortowy i szybki, ale drogi. Ze względu na skomplikowaną taryfę nie podaję cen. Przed podróżą należy odwiedzić stronę przewoźnika w celu sprawdzenia ceny na konkretne połączenie.

W pociągach Eurostar możemy wybrać spośród trzech klas – Standard, Standard Premier i Business Premier. W klasie Standard Premier są wygodniejsze siedzenia, czasopisma za darmo oraz posiłki (za opłatą) serwowane na miejsce pasażera. Klasa Business Premier to szereg dodatkowych udogodnień, m.in. pierwszeństwo w odprawie, gazety i czasopisma, gniazdko przy każdym siedzeniu.

Ze względu na różnice w cenach w zależności od dnia i pociągu nie ma sensu podawanie konkretnych cen. Im wcześniej kupujemy, tym płacimy mniej.

Bilety powrotne w większości przypadków są tańsze niż dwa oddzielne bilety w jedną stronę. Podane ceny są w większości cenami promocyjnymi, więc cena rzeczywista może być dużo wyższa. Bilety można zamówić przez internet na stronie przewoźnika. Pasażerowie przechodzą przez odprawę, w związku z czym należy się do niej zgłosić 30 minut przez planowym odjazdem pociągu.

Strona internetowa: www.eurostar.com

4. Pociągi nocne

W Wielkiej Brytanii kursują dwa dalekobieżne pociągi nocne. Oba pociągi należą do najbardziej znanych pociągów dalekobieżnych w Europie, przynajmniej dla osób interesujących się koleją. Pojawiają się w wielu folderach reklamowych i przewodnikach jako niemal luksusowe pociągi, którymi koniecznie trzeba się przejechać. Nie wiem, jak jest w rzeczywistości, ale bilety na miejsca sypialne kosztują kilkaset złotych drożej niż zwykłe.

Caledonian Sleeper

Pod nazwą handlową Caledonian Sleeper kryją się tak naprawdę dwa pociągi nocne kursujące pomiędzy Londynem a najważniejszymi szkockimi miastami. Pociąg Highland Sleeper prowadzi wagony do Inverness, Aberdeen i Fort William. Wagony przełączane są podczas postoju technicznego w Edynburgu.

Drugi pociąg to Lowland Sleeper z wagonami do Edynburgu i Glasgow rozłączanymi na stacji Carstairs.

Pociągi nie kursują w nocy z soboty na niedzielę, w Święta Bożego Narodzenia oraz w Sylwestra.

Pociągi Caledonian Sleeper zestawione są z wagonów sypialnych z przedziałami jednoosobowymi (First Class), wagonów sypialnych z przedziałami dwuosobowymi (Standard Class), wagonów bezprzedziałowych z fotelami wypoczynkowymi (Sleeper Seat) oraz wagon salonowy z możliwością zakupienia przekąsek. Wagon salonowy nie jest dostępny dla osób podróżujących w wagonie z fotelami wypoczynkowymi.

Strona internetowa: www.sleeper.scot

Night Riviera

Drugi z dalekobieżnych nocnych pociągów w Wielkiej Brytanii to Night Riviera kursujący na trasie Londyn – Penzance. Pociąg uruchamiany jest przez Great Western Railway.

Pociąg zestawiony jest z wagonów sypialnych z przedziałami jednoosobowymi i dwuosobowymi, wagonu bezprzedziałowego z miejscami do siedzenia oraz wagonu salonowego.

Podobnie jak pociągi Caledonian Sleeper, pociąg Night Riviera nie kursuje w noce z soboty na niedziele w Święta Bożego Narodzenia oraz w Sylwestra.

Obowiązuje taryfa Sleeper Advance – bilety kupowane z wyprzedzeniem, czyli im wcześniej kupisz, tym mniej zapłacisz oraz normalna taryfa, czyli kupujemy bilet z Londynu do któregoś z miast, w których zatrzymuje się pociąg Night Riviera i uiszczamy dopłatę za miejsce w wagonie sypialnym. Pociąg po drodze zatrzymuje się między innymi w Plymouth i Truro.

Bilet na przejazd pociągiem uprawnia do bezpłatnego skorzystania z prysznica na stacji London Paddington

Od 2017 roku pociąg zestawiony jest ze zmodernizowanych wagonów. Jak można wyczytać w opiniach, internauci bardzo krytykują wagon z miejscami do siedzenia.

Strona internetowa: gwr.com/night-riviera-sleeper

5. Bilet sieciowy BritRail Pass

BritRail Pass to bilet sieciowy umożliwiający odbycie nieograniczonej liczby podróży w okresie ważności biletu we wszystkich pociągach w Wielkiej Brytanii obsługiwanych przez przewoźników zrzeszonych w National Rail, (poza liniami na lotnisko, pociągami metra itp.). Jest idealnym biletem dla turystów chcących zwiedzić jak najwięcej miast w jak najkrótszym czasie. Nie jest jednak tani. Podstawowy zakres obowiązywania to Anglia, Szkocja, Walia, można wybrać jednak szereg innych wariantów.

Jeśli ktoś chce podróżować pociągiem po Wielkiej Brytanii, ma do wyboru warianty biletu ważne przez kilka następujących po sobie dni lub bilety ważne kilka dni w miesiącu. Dzięki podróżom z tym biletem można dobrze poznać kolej w Wielkiej Brytanii.

Wadą biletu jest konieczność zakupienia go u pośredników przed wyjazdem do Wielkiej Brytanii, co wiąże się z wysoką prowizją i koniecznością płatnej przesyłki. Na miejscu trzeba również zalegalizować bilet w kasie przed pierwszą podróżą. Ceny wysokie. Dla wielu osób lepszym wyjściem będzie bilet Interrail Global Pass

Strona internetowa: www.britrail.com

6. Najpiękniejsze linie kolejowe

W zestawieniach dotyczących najpiękniejszych linii kolejowych w Wielkiej Brytanii najczęściej pojawiają się linie kolejowe w Walii i Szkocji. Walia i Szkocja zostały opisane w osobnych artykułach, dlatego tylko krótko opiszę najciekawsze linie kolejowe w Anglii.

Settle – Carlisle – tak naprawdę jedyna linia, która powinna znaleźć się w na tej liście, doskonale znana z programu „Malownicze trasy kolejowe”, emitowanego na BBC Earth. Jedna trzecia liczącej ponad 100 kilometrów linii biegnie przez tereny parku narodowego Yorkshire Dales, przez zielone doliny, wrzosowiska i bagniste tereny. Ukończona w 1876 roku linia liczy 21 wiaduktów i 19 tuneli, przy czym najbardziej znany to Ribblehead Viaduct o długości 400 metrów i wysokości 32 metrów.

St. Ives Bay Line – krótka linia o długości siedmiu kilomtrów z St. Erth do St. Ives, zbudowana w 1877 roku w celu przewozu pasażerów z Londynu do St. Ives z głównej magistrali kolejowej. Linia prowadzi wzdłuż linii wybrzeża, przejazd trwa około 10 minut.

Cotswold Line – linia łącząca zabytkowe miasta Oxford i Hereford. Długość linii to 139,2 km, a znana jest z malowniczego krajobrazu angielskiej wsi i interesujących miejsc po drodze. Oddana do użytku w 1851 roku, zmodernizowana w latach 2008-2011. Atrakcją są także tunele kolejowe: Colwall Tunnels (1433 m), Ledbury Tunnel (1210 m), a także wiadukty w Worcester i Ledbury.

Poza wyżej wymienionymi liniami, dużymi walorami krajobrazowymi charakteryzują się następujące linie:

Esk Valley Railway – pomiędzy Middlesbrough a Whitby o długości 48 kilometrów.
Linia Durham – Berwick Upon-Tweed – interesujące miejsca po drodze.
Carlisle – Camforth – linia lokalna, pojawia się w różnych zestawieniach ze względu na atmosferę.
Hope Valley Line – linia łącząca Sheffield i Manchester. Wiadukty, tunele, zabytkowe wsie i park narodowy Peak District.

7. Luksusowe pociągi kulinarne

Na terenie Anglii kursują dwa luksusowe pociągi wycieczkowe. Nazwałem je pociągami kulinarnymi, ponieważ program wycieczek tymi pociągami ogranicza się zwykle do wycieczki jednodniowej, połączonej z degustacją różnych dań. Pociągi zestawione są głównie z wagonów restauracyjnych, bilety są stosunkowo drogie, a na pokładzie obowiązuje dress code. Po angielsku takie pociągi nazywane są „dinner train”.

Bellmond British Pullman – luksusowy pociąg z wagonami stylizowanymi na art deco. Przeważnie wycieczki jednodniowe z Londynu (tam i z powrotem), często do najbardziej znanych miejsc związanych z literaturą angielską. Podczas wycieczek organizatorzy starają się odtworzyć klimat lat dwudziestych XX wieku.

Strona internetowa: www.belmond.com

Northern Belle – drugi słynny angielski pociąg; kursuje w różnych częściach Anglii, dostępne są także wycieczki z Anglii do Szkocji i Walii. Skład pociągu tworzy siedem wagonów stylizowanych na lata trzydzieste XX wieku.

Strona internetowa: northernbelle.co.uk

O tych luksusowych pociągach napisano szereg artyułów, pojawiały się w różnych programach telewizyjnych o kolei, jednak jeśli chodzi o mnie, nie zdecydowałbym się na podróż takim pociągiem. Wolę tradycyjne podróżowanie.

8. Najciekawsze linie

Na terenie Anglii jest kilka szczególnie interesujących linii kolejowych z ruchem pasażerskim regularnym lub sezonowym. Rozdział zawiera koleje, które z jakichś względów zainteresują miłośników kolei.

Hythe Pier Railway – najdłużej działająca nieprzerwanie kolej elektryczna na molo na świecie. Zbudowana w 1909 roku, w 1922 zelektryfikowana. Długość to 640 metrów z molo do brzegu, linia przeznaczona jest dla pasażerów promów z Southampton. Tabor stanowią dwie lokomotywy z 1917 roku z wagonikami. Kolejce groziła likwidacja; dopiero pod koniec grudnia 2022 roku udało się porozumieć w sprawie finansowania, ale jej przyszłość jest niepewna.

Linia Londyn – Brighton – linia o długości 81,5 kilometra oddana do użytku w 1841 roku. Wzdłuż linii znajduje się kilka najciekawszych kolejowych obiektów inżynieryjnych w Wielkiej Brytanii, między innymi Clayton Tunnel zbudowany w latach 1839-1841 w taki sposób, że raz w roku o wschodzie słońce świeci w tunel pod kątem prostym. Piękny portal, w 1861 roku w tunelu miała miejsce jedna z największych katastrof kolejowych w historii Wielkiej Brytanii. Pociąg do Brighton przejeżdża także przez Ouse Valley Viaduct – jeden z najpiękniejszych wiaduktów kolejowych w Wielkiej Brytanii, a w Brighton przez London Road Viaduct. Warto się przejechać.

Ribble Steam Railway – kolej turystyczna kursująca w wybrane dni po dawnej linii przemysłowej obsługującej port śródlądowy w Preston. Po dawnej linii pozostał czynny odcinek o długości 2,4 km. Jest to jedna z niewielu linii na świecie, która biegnie po ulicach w centrum miasta (podobną bocznicę do niedawna mogliśmy znaleźć w czeskim Brnie). Pociągi retro przejeżdżające po głównej ulicy są popularną atrakcją turystyczną.

Strona internetowa: www.ribblesteam.org.uk

Riviera Line – niezelektryfikowana linia normalnotorowa z Exeter do Paignton z ruchem rozkładowym, przeznaczona dla pasażerów podróżujących pomiędzy popularnymi kurortami nadmorskimi. Część trasy biegnie nad morzem, tuż pod klifami. Najbardziej znane miejsce znajduje się w Dawlish, gdzie wysokie fale czasami przełamują falochron i obmywają linię oraz przejeżdżające pociągi. Najbardziej malowniczy odcinek to Starcross – Teignmouth.

Southend Pier Railway – kolej o rozstawie 914 mm na molo w Southend-on-Sea. Otwarta 28.5.1890 r. linia kolejowa o długości dwóch kilometrów biegnie wzdłuż mola. Początkowo trasę obsługiwał tramwaj konny. W latach 1978-1986 zamknięta, przekuta na 914 mm. Od września 2021 roku na trasie kursują nowe pociągi.

Volks Electric Railway – przejazdy zabytkowymi tramwajami w Brighton. Linia tramwajowa została oddana do użytku w 1883 roku i jest najstarszą czynną linią tramwajową na świecie, po której kursują zabytkowe pojazdy. Linia o długości mili ( 1,6 km) łączy molo z mariną i prowadzi wzdłuż wybrzeża, dzięki czemu zyskuje niepowtarzalny charakter. Tramwajem można się przejechać od 31 marca do końca września.

Strona internetowa: www.volkselectricrailway.co.uk

9. Koleje turystyczne – pociągi retro

Na terenie Anglii kursuje kilkadziesiąt kolei turystycznych z pociągami retro prowadzonymi przez lokomotywy spalinowe lub parowozy. Niektóre kursują tylko w sezonie w weekendy, inne kilka razy w roku. Przygotowałem listę najpopularniejszych takich kolei.

Bluebell Railway – kolej turystyczna kursująca pomiędzy Sheffield Park a Kingscote (13,9 km). W sezonie pociągi kursują codziennie, poza sezonem w weekendy. Szczegółowy rozkład jazdy pojawia się na stronie internetowej na krótko przed wejściem w życie. Z reguły kursuje 5 par pociągów dziennie, przejazd w jedną stronę trwa 30-35 minut. Pociągi zwykle ciągnięte są przez parowozy.

Strona internetowa: www.bluebell-railway.com

East Lancashire Railway – kolej turystyczna kursująca w weekendy przez cały rok z Heywood do Rawtenstall i z powrotem (19,3 km). Przejazd w jedną stronę trwa 50 minut. Pociągi zestawione są z różnych lokomotyw i pojazdów, między innymi z zabytkowych szynobusów. Od kwietnia do września oprócz sobót i niedziel pociągi kursują również w środy, czwartki i piątki. Ceny należy sprawdzić na stronie zarządcy, bowiem różnią się w zależności od obowiązującego rozkładu jazdy. Na stacji Bury mieści się muzeum transportu.

Strona internetowa: www.eastlancsrailway.org.uk

Gloucestershire Warwickshire Railway – pociągi retro kursujące pomiędzy Cheltenham a Laverton. Podczas podróży tam i z powrotem pociąg pokonuje około 35 kilometrów, a przejazd w jedną stronę trwa godzinę. Kursują pociągi prowadzone przez parowóz, spalinowóz lub zabytkowe spalinowe zespoły trakcyjne. Większość przejazdów nie odbywa się na całej trasie, lecz tylko na odcinku Toddington – Cheltenham. W Toddington znajduje się również krótka linia kolei wąskotorowej (około 800 metrów), na której ruch pociągów odbywa się bardzo rzadko (Toddington Narrow Gauge Railway).

Strona internetowa: www.gwsr.com

Great Central Railway – dwutorowa linia obsługiwana przez zabytkowe pociągi kursujące pomiędzy Loughborough a Leicester (12,8 km) oraz Loughborough a Ruddington (14,4 km). Pociągi kursują w weekendy i święta przez cały rok oraz w wybrane dni. Dla miłośników kolei przygotowano także atrakcję w postaci możliwości wcielenia się w rolę maszynisty parowozu lub lokomotywy spalinowej. Nie jest to jednak tania atrakcja.

Strona internetowa: www.gcrailway.co.uk

Kent & East Sussex Railway – popularne pociągi retro z Tenterden do Bodiam. Odległość między stacjami wynosi 16,8 km. Kolej kursuje od marca do grudnia, od kwietnia kilka razy w tygodniu, w miesiącach letnich niemal codziennie. Terminy można sprawdzić w kalendarzu na stronie głównej. Przejazd w jedną stronę trwa 35 minut. Pociągi zestawione są z zabytkowego parowozu lub spalinowozu oraz wagonów retro.

Strona internetowa: www.kesr.org.uk

Middleton Railway – okazyjne przejazdy turystyczne w parku Middleton – około 3,5 kilometra od centrum Leeds. Podróż powrotna trwa około 25 minut, a jadąc w jedną stronę pociągi pokonują 1600 metrów. Linia kolejowa została oddana do użytku w 1758 roku, a pierwsza lokomotywa parowa przejechała po niej w 1812 roku. Obecnie na linii uruchamiane są pociągi retro zestawione z parozowu i zabytkowych wagonów. Linia ożywa głównie w weekendy od ostatniego weekendu marca do przedostatniego weekendu grudnia.

Strona internetowa: www.middletonrailway.org.uk

Nene Valley Railway – pociągi retro kursujące pomiędzy Yarwell, Peterborough a Wansford na trasie o długości 12.8 km . Wyróżniają się na tle innych brytyjskich kolei turystycznych tym, że tabor składa się z lokomotyw i wagonów z kilku europejskich krajów, między innymi z Norwegii, Belgii, Szwecji, czy Austrii. Znajdziemy tu także polską lokomotywę TKp 5485 wyprodukowaną w 1960 roku w Chrzanowie. Pociągi uruchamiane są głównie w soboty i niedziele od połowy marca do końca października. Szczegółowy kalendarz można znaleźć na oficjalnej stronie kolei. Przejazd całej trasy zajmuje 30 minut.

Strona internetowa: nvr.org.uk

North Yorkshire Moors Railway – przejazdy turystyczne pomiędzy Pickering a Grosmont (29 kilometrów). Pociągi kursują bardzo często, godny uwagi jest zróżnicowany tabor. Pojedyncze pociągi docierają do oddalonego o kolejne 10 kilometrów Whitby po linii używanej przez regularne pociągi. Przejazd z Pickering do Grosmont trwa około 70 minut.

Strona internetowa: www.nymr.co.uk

Swanage Railway – kolej turystyczna w hrabstwie Dorset z Wareham do Swanage kursująca po linii kolejowej oddanej do użytku w 1885 roku i zamkniętej w 1972 roku. Linia bardzo fotogeniczna, głównie dzięki ruinom zamku Corfe. Obecnie pociągi zestawione z parowozu i wagonów retro przewożą pasażerów na trasie o długości około 15 kilometrów.

Strona internetowa: www.swanagerailway.co.uk

Tanfield Railway – kolej turystyczna kursująca w wybrane dni pomiędzy stacjami Andrews House – Sunniside – East Tanfield. Według informacji na stronie internetowej jest to najstarsza linia kolejowa na świecie; została wybudowana w 1725 roku na potrzeby kolei konnej. Pociągi zwykle zestawione są z parowozu i wagonów retro.

Strona internetowa: www.tanfield-railway.co.uk

Wensleydale Railway – przejazdy pociągami retro z Leeming Bar do Redmire (29 kilometrów). W dni kursowania kolei kursują także zabytkowe autobusy z Leeming Bar do Northallerton. Ruch pasażerski na linii zamarł w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, później linia była wykorzystywana do transportu towarów oraz przez wojsko. Ruch pociągów pasażerskich wznowiono w 2003, mają one jednak charakter atrakcji turystycznej. Planuje się wydłużenie czynnego odcinka linii.

Strona internetowa: wensleydale-railway.co.uk

10. Koleje wąskotorowe

Kolej w Wielkiej Brytanii to także koleje wąskotorowe i miniaturowe. O miniaturowych nie piszę, wybrałem jedynie najpopularniejsze angielskie koleje wąskotorowe z różnych regionów. Oto lista:

Bure Valley Railway – wąskotorowe pociągi retro kursujące pomiędzy Aylsham a Wroxham koło Norwich (14,4 Km). Pociągi kursują w soboty i niedziele od stycznia do marca i w listopadzie oraz w grudniu, natomiast od kwietnia do października przejazdy odbywają się codziennie. W zależności od dnia uruchamiane są dwie lub trzy pary pociągów, a w letnie weekendy kursuje nawet sześć par pociągów dziennie. Przejazd w jedną stronę trwa 45 minut. Połączenia obsługiwane są przez lokomotywy parowe lub spalinowe.

Strona internetowa: www.bvrw.co.uk

Heatherslaw Light Railway – interesująca kolej wąskotorowa kursująca po malowniczej trasie z Heatherslaw do Etal Village pokonuje dystans 6,4 km . Podróż powrotna trwa 50 minut. Pociągi uruchamiane są codziennie od 1 kwietnia do 31 października. Ze zdjęć wygląda na typową kolej parkową.

Strona internetowa: www.heatherslawlightrailway.co.uk

Leighton Buzzard Railway – jedna z najbardziej znanych brytyjskich kolei wąskotorowych znajdująca się 65 kilometrów na północ od Londynu. Kursuje pomiędzy stacjami Page’s Park a Stonehenge Works (4,8 km). Pociągi uruchamiane są głównie w niedziele od 17 połowy marca do końca października. Przejazd w jedną stronę trwa 25 minut. Pociągi obsługiwane są z reguły przez lokomotywy parowe (oprócz kursów w październiku).

Strona internetowa: www.buzzrail.co.uk

Ravenglass & Eskdale Railway – kolej wąskotorowa przemierzająca malowniczą trasę z Ravenglass do Dalegarth (11,2 km). Pociągi zestawione są z lokomotywy parowej i wagonów retro. Przejazdy od połowy marca do ostatnich dni października, poza tym okresem w wybrane dni. Stosunkowo drogie bilety.

Strona internetowa: ravenglass-railway.co.uk

Romney, Hythe and Dymchurch Railway – kolej o rozstawie 381 kursująca po dość długiej trasie jak na ten rozstaw (21,7 km) z Hythe do Dungeness w Kent. Kursuje przez większość roku poza styczniem.

Strona internetowa: www.rhdr.org.uk

South Tynedale Railway – kolej wąskotorowa kursująca na odcinku o długości 5.2 km pomiędzy stacjami Alston a Lintley. W przyszłości planowane jest wydłużenie trasy o półtora kilometra.  Przejazd w jedną stronę trwa około 30 minut. W niektórych pociągach, oprócz klasycznych wagonów pasażerskich, kursuje także wagon barowy.

Strona internetowa: www.south-tynedale-railway.org.uk

11. Koleje linowo-terenowe

Na terenie Anglii działa kilkanaście kolei linowo-terenowych. Wiele z nich zostało wybudowanych w nadmorskich kurortach, aby ułatwić dostęp do plaż położonych znacznie niżej niż centrum miasta. Na plażę zwykle prowadziło strome zejście ze wzgórza lub klifu, a kolej linowo-terenowa bardzo ułatwiała przemieszczanie się. Na liście zamieściłem tylko najważniejsze koleje linowo-terenowe w Anglii.

Bridgnorth Cliff Railway – jedna z najbardziej stromych kolei linowo-terenowych w Wielkiej Brytanii, wybudowana w 1892 roku w celu połączenia nisko i wysoko położonych części miasta Bridgnorth, przedzielonego rzeką Severn. Dwa wagoniki kursują po równoległych torach na trasie o długości 61 metrów. Różnica wysokości pomiędzy stacją początkową a końcową to 34 metry, maksymalne nachylenie 64%.

Saltburn Cliff Railway – kolej linowo-terenowa zbudowana w 1884 roku w miejscu archaicznego dźwigu. 63 metry długości, podobnie jak inne, powstała w celu ułatwienia dojścia na plażę i molo, w czasach, kiedy po doprowadzeniu kolei żelaznej, wieś rybacka stała się prężnie rozwijającą miejscowością wypoczynkową.

Southborne Cliff Railway – kolejka łącząca Southborne (na przedmieściach Bournemouth) z plażą i promenadą. Otwarta w 1935 roku, długość 39 metrów, rozstaw szyn 1727 mm, maksymalne nachylenie 67,1%. W tym samym mieście działa także druga kolej linowo-terenowa – West Cliff Railway.

West Hill Cliff Railway – najbardziej znana kolej linowo-terenowa, znajdująca się w Hastings. Linia o długości 150 metrów łączy centrum miasta z zamkiem położonym na wzgórzu. Różnica wysokości pomiędzy stacją początkową a końcową wynosi 52 metry, nachylenie 33%, dwa wagoniki mogą przewieźć jednocześnie po 16 pasażerów każdy. Rozstaw szyn 1829 mm. Wybudowana w latach 1889-1891, początkowo na gaz. Zmodernizowana w 1991 roku. W Hastings można się przejechać drugą koleją linowo-terenową o nazwie East Hill Lift z 1902 roku.

Ponadto w Scarborough czynne są dwa z pięciu działających kiedyś kolei linowo-terenowych. Jedna z nich została oddana do użytku w 1875 roku, jako pierwsza kolej linowo-terenowa w Wielkiej Brytanii.

12. Kolej na Wyspie Man

Z punktu widzenia miłośnika kolei bardzo interesujące są linie kolejowe na Wyspie Man – w większości przeznaczone na linie turystyczne. Jedną z atrakcji turystycznych wyspy są trzy zabytkowe kolejki. Pociągi są świetnie zachowane. Każdy miłośnik kolei podróżujący po Wielkiej Brytanii i Irlandii powinien chociaż jeden dzień poświęcić na przejażdżkę kolejami Wyspy Man.

Isle of Man Steam Railway – pociąg parowy obsługuje relację z Douglas do Port Erin na południu wyspy. Trasa liczy 24, 6 kilometra i prowadzi przez malownicze tereny wiejskie. Dalsza część linii prowadzi z Douglas do Peel, ale wedug informacji w internecie, nie są tam prowadzone przewozy pasażerskie. Linia istnieje od 1873 roku.

Manx Electric Railway – zabytkowy tramwaj kursujący wzdłuż wybrzeża z Douglas do Ramsey przez Laxey na dystansie 18 mil. W roku 2012 kursuje od 17 marca do 4 listopada. Linia tramwajowa została otwarta już w 1893 roku, dwa z kursujących wagonów pochodzą z tamtego okresu.

Snaefell Mountain Railway –  kolejka z Laxey na szczyt Snaefell (620 m n.p.m.) będący jednocześnie najwyższym punktem na Wyspie Man. Linia o długości 8 kilometrów została otwarta w 1895 roku. Podróż w jedną stronę trwa 30 minut. Kursuje od kwietnia do końca października.

Groudle Glen Railway – kolejka kursująca okazjonalnie w miesiącach letnich oraz w czasie niektórych świąt po trasie liczącej niecałą milę. Znajduje się w Groudle Glen pomiędzy miejscowościami Douglas a Orchan, dokąd można dojechać autobusem nr 27 i 27A lub elektrycznym tramwajem Manx. Stacja kolejki nazywa się Lhen Coan Station. Jest utrzymywana dzięki grupce pasjonatów. Istnieje od 1896 roku. Pociągi są obsługiwane przez lokomotywę parową „Sea Lion” i trzy wagony pasażerskie. Rozstaw szyn 610 mm.

Kolejka kopalniana w Laxey – Zabytkowa kolejka kiedyś obsługująca kopalnię ołowiu i cynku w Laxey. Uruchomiona w 1877 roku działała do 1929, kiedy to kopalnia została zamkmięta. Na krótkim odcinku (400 metrów) została ponownie uruchomiona w 2004 roku, od kiedy wozi turystów. Kursuje okazjonalnie w sezonie letnim oraz w wybrane święta. Podobnie jak kolejka w Groudle Glen działa dzięki wysiłkom pasjonatów.

Tramwaj konny w Douglas – Jedną z największych atrakcji Douglas jest tramwaj konny kursujący w centrum miasta wzdłuż nadmorskiej promenady. Tramwaj po raz pierwszy wyjechał w trasę w 1876 roku. Tramwaj konny kursuje codziennie od maja do września.

Kolejka miniaturowa The Orchid Line – miniaturowa kolejka uruchomiona w 1992 roku jako atrakcja turystyczna parku Curraghs Wildlife Park.

Jako ciekawostkę można podać fakt, że na Wyspie Man nakręcono większość zdjęć do znanej dzieciom bajki o lokomotywie „Thomas” pt. „Thomas the Tank Engine”. Co roku organizowane są weekendy z „Thomasem i przyjaciółmi”.

Aby zaoszczędzić na przejazdach, warto kupić „Island Explorer Ticket” umożliwiający nieograniczoną liczbę podróży pociągami (Steam Railway, Manx Electric Railway, Snaefell Mountain Railway), tramwajem konnym oraz autobusami (z wyjątkiem Manx Express) w okresie ważności biletu.

13. Kolej na Wyspie Wight

Wyspa Wight przyciąga turystów swymi niezwykłymi krajobrazami, imprezami kulturalnymi, a także dobrze rozwiniętą infrastrukturą umożliwiającą uprawianie różnych sportów, w tym sportów ekstremalnych. Piaszczyste plaże, ciche zakątki, ścieżki rowerowe – na Wyspie Wight każdy znajdzie coś dla siebie. Miłośnicy kolei również. Kiedyś istniało tu kilka pięknych tras kolejowych o łącznej długości ok. 88 kilometrów. Niestety, w latach 50. ubiegłego roku większość z nich została zamknięta i rozebrana. Dzięki ochotnikom udało się reaktywować kolejkę parową, która dziś jest jedną z największych atrakcji turystycznych wyspy Wight.

Island Line – warto się przejechać pociągiem Island Line zestawionym z wagonów jeżdżących kiedyś w londyńskim metrze. Pociąg kursuje pomiędzy Shanklin a Ryde Pier Head, skąd odpływają promy do Portsmouth. Przejazd całą trasą trwa 25 minut. .Połączenia obsługiwane były przez składy londyńskiego metra z 1938 roku; w 2020 roku na wyspę przybyły nowe składy; nie mam jednak ich zdjęć. Zmodernizowano także część stacji.

Strona internetowa: southwesternrailway.com

Isle of Wight Steam Railway – zabytkowa kolejka parowa pozwalająca odbyć niezapomnianą podróż nie tylko ze Smallbrook przez Havenstreet do Wootton i z powrotem, lecz również podróż w czasie pozwalającą pasażerom chociaż na chwilę poczuć się jak w pierwszej połowie dwudziestego wieku. Najstarsza lokomotywa została wyprodukowana w 1864 roku. Cały tabor został odrestaurowany przez miejscowych pasjonatów i kolejka kursuje jako pociąg turystyczny od 1971 roku, ciesząc się ogromną popularnością wśród turystów. W Smalbrook można przesiąść się na elektryczną kolejkę regionalną.

Rozkład jazdy jest zbyt skomplikowany, żeby go opisać w kilku zdaniach, więc zalecam lekturę oficjalnej strony kolejki.

Strona internetowa: iwsteamrailway.co.uk

14. Narodowe Muzeum Kolejnictwa w Yorku

W bardzo ładnym angielskim mieście York znajduje się jedno z najciekawszych muzeów kolejnictwa na świecie.

Muzeum zgromadziło setki tysięcy eksponatów typu dokumenty i zdjęcia przedstawiające rozwój brytyjskiej kolei od XIX wieku do lat współczesnych. Częścią kolekcji są filmy kolejowe, mundury kolejarskie, urządzenia, dzieła sztuki związane z koleją. Zwiedzających z pewnością najbardziej zainteresuje tabor – ponad 100 lokomotyw i blisko 200 innych pojazdów kolejowych. Możemy tu obejrzeć lokomotywy parowe z XIX wieku jeżdżące kiedyś m.in. po torach RPA i Chin, różne zespoły trakcyjne, w tym japoński Shinkansen oraz wagony różnego typu.

Na zwiedzanie Narodowego Muzeum Kolejnictwa warto poświęcić przynajmniej kilka godzin, a w przypadku osób zainteresowanych koleją nawet kilka dni. Muzeum znajduje się przy Leeman Road, czynne jest codziennie (z wyjątkiem wybranych świąt) od 10 do 18. Co najważniejsze – wstęp jest bezpłatny.

Od 2004 roku część kolekcji (ponad 70 pojazdów) wystawiono w Shildon Locomotion Museum” zarządzanym przez Narodowe Muzeum Kolejnictwa. Muzeum mieści się w nowoczesnym budynku w Shildon w hrabstwie Durham.

Strona internetowa: www.railwaymuseum.org.uk