Zniszczenia wojenne spowodowały, że Elbląg nie jest może najpiękniejszym miastem, ale doskonale nadaje się na bazę wypadową do krótkich wycieczek kolejowych. Dawniej pociągiem z Elbląga można było również dojechać do Braniewa przez Tolkmicko i Młynary, obecnie Kolej Nadzalewowa czynna jest tylko na krótkim odcinku dla pociągów towarowych i gdzieś dalej dla drezyn, natomiast przez Młynary pociągi pasażerskie od dawna nie jeżdżą. W obu przypadkach trudno liczyć na rewitalizację linii i reaktywację połączeń, a wielka szkoda, ponieważ Kolej Nadzalewowa ma ogromny potencjał turystyczny.

Pociągiem z Elbląga możemy pojechać bezpośrednio do Olsztyna lub do Malborka i w stronę Trójmiasta. Artykuł uwzględnia wycieczki jednodniowe pociągiem z Elbląga możliwe do zrealizowania, jeśli przejazd pociągiem trwa około dwóch godzin w jedną stronę. Brałem pod uwagę tylko pociągi regionalne. Co do rozkładu jazdy nie będę się wypowiadał. Jeśli przy planowaniu podróży weźmiemy pod uwagę przesiadki, można zaplanować kilka ciekawych wycieczek. Jeszcze lepiej, jeśli część trasy pokonamy pociągiem, część busem lub autobusem.

Pociągiem z Elbląga – spis treści

1. Kierunek Olsztyn
2. Kierunek Trójmiasto
3. Kierunek Chojnice
4. Kierunek Grudziądz

 

1. Kierunek Olsztyn

Popularna trasa prowadząca przez malownicze pastwiska i w większości zaniedbane miasta. Moim zdaniem po drodze warto zatrzymać się w Pasłęku i oczywiście zwiedzić Olsztyn. Po zakończeniu remontu linii Olsztyn – Braniewo będzie możliwa wycieczka jednodniowa do Dobrego Miasta i okolic lub kółeczko kolejowo-autobusowe Elbląg – Olsztyn – Orneta – Braniewo i Frombork lub prosto do Elbląga autobusem z Braniewa.

Pasłęk – miasteczko liczące około 12 tysięcy mieszkańców. Na niedużej powierzchni w centrum zachowało się kilka interesujących zabytków. Najważniejszy z nich to zamek krzyżacki, obecnie siedziba instytuji administracyjnych i kulturalnych. W Pasłęku zobaczymy bardzo dobrze zachowane obwarowania miejskie i dwie z trzech dawnych bram miejskich – Bramę Miejską i Bramę Młyńską. Na uwagę zasługuje także gotycki kościół pw. św. Bartłomieja z XIV wieku z organami Hildebranta oraz kościół Nawiedzenia NMP z 1885 r.

Olsztyn – stolica województwa warmińsko-mazurskiego; interesujące miejsce na krótką lub dłuższą wycieczkę. W trakcie opracowywania artykułu trwała budowa nowego dworca kolejowego Olsztyn Główny, który jest oddalony o około 2 kilometry od centrum miasta. Lepiej wysiąść na dworcu Olsztyn Zachodni. Niemal całe zabytkowe centrum zostało zniszczone przez Armię Czerwoną podczas drugiej wojny światowej. Część budynków odbudowano. Z oryginalnej zabudowy zachował się XIV-wieczny Zamek Kapituły Warmińskiej, siedziba główna Muzeum Warmii i Mazur. Pożogę wojenną przetrwała także bazylika konkatedralna św. Jakuba. Muzeum Warmii i Mazur prowadzi także dwa interesujące oddziały w Olsztynie – Muzeum Przyrodnicze w zabytkowym pałacyku oraz „Dom Gazety Olsztyńskiej” w odnowionym budynku dawnej drukarni. Drugi w z wymienionych oddziałów prezentuje historię Olsztyna i jego mieszkańców, a także działalność „Gazety Olsztyńskiej”. W budynku dawnego tartaku mieści się natomiast Centrum Techniki i Rozwoju Regionu „Muzeum Nowoczesności” z eksponatami poświęconymi rozwojowi Olsztyna i regionu. Można też zwiedzić obserwatorium astronomiczne. W lecie duże możliwości aktywnego wypoczynku nad jeziorami.

Jak już pisałem, po przywróceniu ruchu pasażerskiego na linii Olsztyn – Braniewo, będzie możliwa podróż do Dobrego Miasta z przesiadką w Olsztynie lub na stacji Gutkowo (w zależności od rozkładu jazdy).

Dobre Miasto – podobnie jak w innych miasteczkach województwa warmińsko-mazurskiego dominuje współczesna zabudowa, można jednak zaplanować krótką wizytę w Skansenie Miejskim przy ulicy Sowińskiego – starannie odtworzono wygląd ulicy miejskiej z XIX wieku wraz z warsztatami rzemieślniczymi typowymi dla tamtego okresu. Tuż obok znajduje się Baszta Bociania, pozostałość po obwarowaniach miejskich. W Dobrym Mieście warto także zobaczyć majestatyczną kolegiatę wzniesioną w latach 1357-1389 w stylu gotyku ceglanego.

Jeśli zatrzymamy się w Dobrym Mieście, warto przejechać się busem do Lidzbarka Warmińskiego, ewentualnie do Bartoszyc. Przejazd busem Olsztyn – Bartoszyce z Dobrego Miasta do Lidzbarka Warmińskiego zajmuje około 20 minut, kolejne kilkanaście minut to przejazd z Lidzbarka Warmińskiego do Bartoszyc. Pośród blokowisk z czasów PRL-u w Lidzbarku Warmińskim zachowała się zabytkowa część miasta, w tym jeden z najładniejszych polskich zamków – malowniczo położony w zakolu rzeki Łyny Zamek Kapituły Warmińskiej. Wnętrza udostępnione do zwiedzania. Uwagę zwraca także okazała brama miejska (Wysoka Brama), jak również odnowiony budynek biblioteki z parkiem.

Znacznie mniej atrakcyjne są Bartoszyce. Zabetonowany rynek, można zobaczyć jedynie bramę miejską, park miejski oraz kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty. Zarówno Bartoszyce, jak i Lidzbark Warmiński posiadały dawniej połączenia kolejowe. Do Bartoszyc czasami przyjeżdżają pociągi specjalne firmy Turkol.

2. Pociągiem z Elbląga – Kierunek Trójmiasto

Dużo osób zatrzymujących się w Elblągu wybiera się na wycieczkę jednodniową pociągiem z Elbląga do Malborka, Sopotu lub Gdańska. O ile wszystkie miasta po drodze można zwiedzić w ciągu jednego dnia, o tyle Gdańsk to miasto na co najmniej weekend i w artykule tylko krótko opiszę podstawową trasę zwiedzania Śródmieścia. Pociągi na odcinku Malbork – Trójmiasto z reguły są bardzo zatłoczone.

Malbork – miasto słynne na całym świecie z Zamku Krzyżackiego. Niemal cała historyczna zabudowa została zniszczona podczas drugiej wojny światowej. Oprócz odbudowanego zamku należy zwrócić uwagę na jeden z najpiękniejszych polskich dworców kolejowych. Zachowało się kilka zabytkowych świątyń, na tle zabudowy wyróżniają się budynek Poczty Polskiej i dawne koszary. Osoby zainteresowane historią miasta powinny zwiedzić Muzeum Miasta Malbork.

Z Malborka można się wybrać pociągiem w stronę Iławy (dla mnie nieatrakcyjna trasa), gdzie ewentualnie kilka turystycznych atrakcji posiada Sztum. Najważniejsza z nich to niewielki zamek zaadaptowany na muzeum. Można zwiedzić, ale można również pominąć. Z kolei wkrótce powinien zakończyć się remont linii Malbork – Grudziądz, o czym napiszę w ostatnim rozdziale.

Tczew (fakultatywnie) – przeciętne miasto, centrum oddalone o około 15 minut piechotą od dworca. Z daleka można zobaczyć zabytkowe mosty kolejowe nad Wisłą, w tym monumentalny, zamknięty już most drogowo-kolejowy. Centrum przeciętne, ładny budynek Poczty Polskiej, kilka kościołów i zrewitalizowany bulwar nad Wisłą. Z instytucji muzealnych można zwiedzić, jeśli ktoś lubi tematykę rzeczno-żeglugową, Centrum Konserwacji Wraków Statków oraz Muzeum Wisły – oddziały Narodowego Muzeum Morskiego.

Jeśli zdecydujemy się na przesiadkę w Tczewie na pociąg regionalny z Trójmiasta do Bydgoszczy, warto zwiedzić także Pelplin, małe miasteczko, gdzie znajduje się zespół opactwa Cystersów z bazyliką katedralną Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny oraz Muzeum Diecezjalnym.

Sopot – popularna miejscowość wypoczynkowa. Dworzec kolejowy przypominający galerię handlową (zachowano zabytkowy, stylowy peron), z dworca bardzo blisko do Monciaka – deptaku prowadzącego nad słynne molo. Po drodze mijamy kościół św. Jerzego i Krzywy Domek. Przy molo warto zwrócić uwagę na zakład balneologiczny i piękny Grand Hotel oraz latarnię morską. W różnych częściach Sopotu natrafimy na zabytkowe wille, chętni mogą zwiedzić też grodzisko. Bardzo wysokie ceny.

Gdańsk – miasto z wieloma atrakcjami architektonicznymi i muzealnymi. Z dworca głównego do Śródmieścia idzie się 10-15 minut, po drodze przechodzimy przez Stare Miasto – warto zwrócić uwagę na dawny ratusz oraz wstąpić do nowoczesnego, nie tak dawno utworzonego Muzeum Bursztynu. Zwiedzanie Śródmieścia jest bardzo łatwe – wystarczy trzymać się ulic Długiej i Długiego Targu, aby dojść nad Motławę i podziwiać słynną panoramę Gdańska. Warto również pospacerować po okolicznych uliczkach. Śródmieście zostało starannie odbudowane po zniszczeniach wojennych. Kamienice zachwycają, najważniejsze zabytki to Bazylika Mariacka, ratusz, kościół św. Mikołaja, kościół św. Katarzyny, Dwór Artusa zaadaptowany na Muzeum, słynny Żuraw nad Motławą (również zaadaptowany na Muzeum) i wiele innych.

Gdańsk posiada bogatą ofertę muzealną. Na pewno nie zdążymy zwiedzić wszystkich najważniejszych muzeów w ciągu jednego dnia. Najważniejsze muzea, które powinniśmy uwzględnić w pierwszej kolejności to wspomniane wcześniej Muzeum Bursztynu, Dwór Artusa, Muzeum Nauki Gdańskiej, Muzeum Morskie, niewielkie Muzeum Poczty Polskiej i Muzeum Narodowe. W innych częściach miasta warto zobaczyć Muzeum II Wojny Światowej, Europejskie Centrum Solidarności, Westerplatte, opactwo w Oliwie i położony niedaleko ogród zoologiczny. Miasto na dłuższy pobyt, lecz także bardzo drogie.

Gdynia – stosunkowo młode miasto, na pierwszy rzut oka mało interesujące. Piękny dworzec Gdynia Główna, w drodze nad morze warto przyjrzeć się budynkom – znajdziemy sporo przykładów tzw. budownictwa okrętowego. Najważniejszy z nich to tzw. „Bankowiec”. Jedno z trzech polskich miast, w którym kursują trolejbusy. Najciekawsze atrakcje znajdują się przy Skwerze Kościuszki – udostępniony do zwiedzania słynny żaglowiec „Dar Pomorza” i okręt ORP „Błyskawica”. W pobliżu także nowoczesne Muzeum Emigracji, Muzeum Marynarki Wojennej i Muzeum Miasta Gdyni. Dla miłośników transportu atrakcją może być krótki przejazd kolejką linowo-terenową na Kamienną Górę. Koło Skweru Kościuszki rozpoczyna się promenada prowadząca aż do Sopotu.

3. Kierunek Chojnice

Planując podróż pociągiem z Elbląga można przesiąść się w Tczewie na pociągi jadące do Chojnic. Mniej znana trasa, lecz moim zdaniem również warta uwzględnienia.

Starogard – nieduże miasto na kilkugodzinną wycieczkę. Wyremontowany dworzec kolejowy, ładne okolice rynku. Najważniejsze zabytki to baszty, kościoły św. Mateusza i św. Katarzyny, zaniedbany Pałac Wiecherta. W wolnym czasie można pospacerować ścieżką w Dolinie Wierzycy lub zwiedzić któreś z dwóch muzeów: Muzeum Kociewskie lub Muzeum 2. Pułku Szwoleżerów.

Chojnice – ważny węzeł kolejowy z ładnym centrum, oddalonym o około 1,5 km od dworca kolejowego. Jeden z najładniejszych rynków w regionie; na elewacjach kamienic w centrum można dostrzec ornamenty roślinne i zwierzęce. Pomieszczenia Bramy Człuchowskiej i kilku innych elementów dawnych fortyfikacji zajmuje Muzeum Historyczno-Etnograficzne. Z zabytków sakralnych wyróżniają się bazylika Ścięcia św. Jana Chrzciciela, zbudowana w połowie XIV w., oraz położony po sąsiedzku kościół Zwiastowania NMP. W sezonie letnim można podjechać autobusem podmiejskim nad Jezioro Charzykowskie.

Piętnaście minut jazdy autobusem lub pociągiem (tych drugich jest jak na lekarstwo) leży Człuchów. Do miasta można przyjechać na chwilę zwiedzić Muzeum Regionalne w pozostałościach po dawnym zamku lub wypocząć nad jeziorem.

4. Kierunek Grudziądz (po zakończeniu remontu)

Jeśli zakończy się kiedyś przeciągający się od lat remont linii kolejowej Malbork – Grudziądz, polecam przejazd pociągiem regionalnym z przystankami na stacjach Kwidzyn i Grudziądz. Grudziądz jest trochę zaniedbany, jednak warty odwiedzenia.

Kwidzyn – wizytówką miasta jest Zamek Kapituły Pomezańskiej, wzniesiony prawdopodobnie w okresie 1320-1345. W pomieszczeniach zamku mieści się obecnie oddział Muzeum Zamkowego w Malborku. Z zamkiem połączona jest katedra – zwiedzanie z przewodnikiem; recenzje zróżnicowane. Z zabytkowych budynków należy wymienić budynek dworca kolejowego.

Grudziądz – miejscami przygnębiające i zaniedbane miasto, warte odwiedzenia ze względu na zabytki oraz sieć tramwajową. Najważniejsze zabytki Grudziądza to zespół zabytkowych spichlerzy nad skarpą wiślaną. Spichlerze, które tworzą piękną panoramę, były na przestrzeni wieków niszczone przez pożary i działania wojenne. Najstarszy pochodzi z latach 1346-1351. Obecnie mieści się w nich Muzeum im. ks. Władysława Łęgi. Oddziały muzeum mieszczą się także w zespole dawnego opactwa Benedyktynek i wieży Klimek – pozostałości po dawnym zamku, zaadaptowanej na wieżę widokową. Zachowała się część murów miejskich. Z zabytków sakralnych należy wymienić kościół pw. św. Mikołaja, kolegium jezuickie i kościół św. Franciszka Ksawerego.

Pociągiem z Elbląga – podsumowanie

Elbląg to dobra baza wypadowa do wycieczek kolejowych, ale artykuł byłby znacznie obszerniejszy, gdyby nie zlikwidowano przewozów pasażerskich na Kolei Nadzalewowej oraz linii kolejowej Malbork – Nowy Dwór Gdański, gdzie można było przesiąść się na pociągi Żuławskiej Kolei Dojazdowej. Niestety, nie widzę szans na poprawę i uzupełnienie artykułu w przyszłości.