Gniezno to miasto w województwie wielkopolskim, pierwsza stolica Polski i pierwsza polska metropolia kościelna. Atrakcje Gniezna nawiązują w dużej części do wczesnych dziejów z historii Polski, ale nie tylko. Miasto znane jest z zabytków sakralnych, może być dobrym miejscem na wycieczkę jednodniową lub bazą wypadową do wycieczek koleją po Wielkopolsce i województwie kujawsko-pomorskim.

Ostatnia aktualizacja: 22.10.2023

1. Katedra Gnieźnieńska

Najważniejszym zabytkiem Gniezna jest Katedra na Wzgórzu Lecha, powstała w miejscu, gdzie znajdowała się pierwsza osada (przełom VIII i IX w.) z grodem książęcym i zamkiem. Pierwszym obiektem w miejscu katedry była rotunda z X wieku. Budowę katedry rozpoczęto z inicjatywy Bolesława Chrobrego pod koniec X wieku. Budowana świątynia spłonęła w 1018 roku, drugą zniszczyli Czesi podczas najazdu Brzetysława dwadzieścia lat później. W 1064 roku zakończyła się budowa okazałej bazyliki w stylu romańskim, do której w 1175 roku dobudowano słynne drzwi.

Katedra ma bogatą historię na osobny artykuł. W połowie XIV wieku została przebudowana w stylu gotyckim, następnie w XVII wieku w stylu barokowy, a w XVIII wieku w klasycystycznym. Przez Francuzów na początku XIX wieku zamieniona w magazyn, przez okupantów niemieckich na salę koncertową. Uszkodzona przez ostrzał artyleryjski (pocisk częściowo zniszczył wieże i dach), została odnowiona po wojnie.

Katedra trójnawowa o długości 85 metrów, nawa główna o wysokości 22 metrów. Wnętrze gotyckie. Wstęp płatny, dostępna wieża z widokiem na Gniezno, możliwe oprowadzanie z przewodnikiem. W trakcie mszy nie ma możliwości zwiedzania.

2. Drzwi Gnieźnieńskie

Druga atrakcja Gniezna jest ściśle związana z Katedrą Gnieźnieńską i przyciąga do miasta mnóstwo turystów. Świątynię zdobią słynne drzwi Gnieźnieńskie przy wieży południowej. Zostały wykonane około 1175 roku przez nieznanego rzemieślnika. Składają się z dwóch odlanych z brązu skrzydeł, różniących się nieznacznie od siebie wielkością i bordiurą. Oba skrzydła mają 24 kwatery i ważą 600 kg, lewe ma 328 cm wysokości i 84 cm szerokości, prawe mierzy 323 cm wysokości i jest o centymetr węższe niż lewe skrzydło.

Na drzwiach przedstawiono sceny z życia św. Wojciecha od narodzin misjonarza w 956 roku w Libicach, do męczeńskiej śmierci w 997 roku podczas misji na terytorium plemion pruskich. Ostatnia scena pokazuje złożenie ciała św. Wojciecha w katedrze gnieźnieńskiej.

3. Muzeum Archidiecezjalne

Chętni mogą zwiedzić również Muzeum Archidiecezjalne, gdzie zgromadzono zabytki sztuki sakralnej, w tym najstarsze polskie zabytki liturgiczne. Do najważniejszych eksponatów należą tzw. kielich Dąbrówki – relikwiarz o kształcie ręki z fragmentem kości ramiennej św. Wojciecha oraz zbiór portretów trumiennych. Ceny biletów do samego muzeum są stosunkowo niskie; można również zakupić bilet łączony do muzeum, katedry i wieży widokowej. Ceny niewygórowane.

4. Rynek

Sercem Gniezna jest Rynek, do którego spod katedry przechodzimy ulicą Tumską. Został wytyczony w drugiej dekadzie XIX wieku po wielkim pożarze miasta w 1819 roku. Jeśli chodzi o wrażenia estetyczne, można zobaczyć wiele ładniejszych rynków, jednak na gnieźnieńskim rynku należy zwrócić uwagę na widoczne na płycie rynku kontury pokazujących rozmieszczenie w tym miejscu budynków przed pożarem. W położonym niedaleko budynku Starego Ratusza z 1830 roku mieści się obecnie Urząd Stanu Cywilnego. Ozdobą rynku jest pomnik Bolesława Chrobrego, działa tu też sporo punktów gastronomicznych.

5. Kościół św. Trójcy

W Gnieźnie znajdziemy szereg zabytkowych kościołów. Blisko rynku wznosi się kościół św. Trójcy. Obecna świątynia została zbudowana w latach 1420-1430 w stylu gotyckim. Po pożarze 1613 roku została przebudowana w stylu barokowym. Wewnątrz uwagę zwracają witraże, krucyfiks z 1622 r., późnobarokowa ambona w kształcie łodzi z drugiej połowy XVIII wieku i neogotycki ołtarz z 1895 roku. Kościół posiada boczne kaplice Bractwa Literackiego Wniebowzięcia NMP (1611), św. Antoniego (druga połowa XIX w.) i św. Teresy (1920). Na wieży kościoła znajduje się ruchoma figura św. Wojciecha, błogosławiąca w każde południe z wieży miasta mieszkańców i turystów.

6. Kościół Wniebowzięcia NMP i św. Antoniego

Druga świątynia blisko rynku to Kościół Wniebowzięcia NMP i św. Antoniego przy klasztorze Franciszkanów. Znajduje się na tzw. Wzgórzu Panieńskim. Początki kościoła sięgają 1270 roku, kiedy do Gniezna zostały sprowadzone siostry Klaryski. Świątynia była wielokrotnie przebudowywana, po pożarze z 1613 r. odbudowana, kolejna odbudowa miała miejsce w latach 1775-1772. Kościół murowany, jednonawowy, zadbany. Większość wyposażenia pochodzi z XVII wieku, najcenniejszymi elementami wystroju są relikwiarz błogosławionej Jolenty – żony Bolesława Pobożnego, której grób stał się celem pielgrzymek oraz obraz Matki Bożej Pocieszenia.

7. Kościół św. Jana Chrzciciela

Ładnie odnowiony kościół przy ulicy św. Jana, położony na Wzgórzu Świętojańskim. Jednonawowy, gotycki kościół zbudowano dla Bożogrobców w 1242 roku. Wieża dobudowana w XV wieku, nakryta hełmem w 1666 roku. Najcenniejszym elementem wystroju wnętrza jest znajdująca się w prezbiterium polichromia wykonana techniką „al secco”, przedstawiająca sceny z życia Chrystusa, Matki Bożej i innych świętych. Dawniej częścią zespołu kościelno-klasztornego był klasztor, w którym obecnie mieści się szkoła i szpital.

8. Królowie i Króliki

Jedna z nowszych atrakcji Gniezna, nawiązująca do podobnych rzeźb w innych popularnych miastach. W Gnieźnie postawiono na króliki i rzeźby królów Polski. Pierwsze rzeźby królików stanęły na Trakcie Królewskim w 2018 roku. Nawiązują do historii miasta i ważnych wydarzeń w jego dziejach, np. królik-Medyk nawiązuje do czasów epidemii dżumy, a królik-Strażak do wielkich pożarów miasta).

Ponadto na trasie Traktu Królewskiego zobaczymy rzeźby pięciu polskich królów koronowanych w Gnieźnie: Bolesława I Chrobrego, Mieszka II Lamberta, Bolesława II Śmiałego, Przemysła II i Wacława II.

9. Jezioro Jelonek

Jezioro Jelonek to zbiornik wodny położony w centrum Gniezna. Bardzo dobre miejsce na spacery, kilka punktów widokowych z widokiem na Katedrę. Na częścią jeziora można pospacerować po niedawno zrewitalizowanym Parku Piastowskim, gdzie zamontowano sporo ławeczek, utworzono toaletę i punkt gastronomiczny. Miejsce z dużym potencjałem, do zagospodarowania, gdyby powstał artykuł „Najbardziej Instagramowe atrakcje Gniezna”, pewnie znalazłoby się na pierwszym miejscu.

10. Muzeum Początków Państwa Polskiego

Najważniejsza atrakcja Gniezna dla miłośników muzeów. Nowoczesne muzeum, obowiązkowe miejsce dla każdego Polaka. Na wystawie stałej „Początki państwa polskiego” z licznymi bezcennymi eksponatami, jak np. regalia królewskie, bulle, dokumenty. Pozostałe wystawy stałe są równie ciekawe i unikatowe. Na turystów czekają wystawy „Motywy słowiańskie w sztuce”, „Piastów malowane dzieje” z obrazami o tematyce wczesnych dziejów państwa polskiego powstałe w XIX wieku, „Ceramika gnieźnieńska” z romańskimi płytkami ceramicznymi oraz płytkami z piecy kaflowych z terenu Gniezna, wystawa o sztuce romańskiej w Polsce i historii Gniezna. Ceny biletów umiarkowane.

Strona internetowa: www.muzeumgniezno.pl

11. Fragment Muru Berlińskiego (ciekawostka)

W pobliżu Instytutu Europejskiego i Muzeum Początków Państwa Polskiego można zobaczyć atrakcję określaną jako „Fragment Muru Berlińskiego”. Jak widnieje na tablicy informacyjnej, jest to instalacja artystyczna wykonana w 2014 roku przez Ludwika Waseckiego, w celu uczczenia 25 rocznicy odzyskania niepodległości przez kraje Układu Warszawskiego. Została wykonana z oryginalnych, certyfikowanych segmentów.

12. Cmentarz św. Piotra i Pawła (fakultatywnie)

Atrakcja Gniezna dla specyficznego grona odbiorców. Na cmentarzu zobaczymy sporo zachowanych starych nagrobków o ciekawej architekturze. Miejsce zadbane, z kaplicą św. Piotra i Pawła. Cmentarz założony w 1829 roku; warto odwiedzić kwaterę powstańców wielkopolskich.

13. Parowozownia

Gniezno posiada także dwie interesujące atrakcje kolejowe. Pierwsza z nich to parowozownia usytuowana w pobliżu dworca kolejowego. Parowozownia powstała w latach siedemdziesiątych XIX wieku po doprowadzeniu linii kolejowej do miasta. Gniezno wkrótce stało się ważnym węzłem kolejowym, w związku z czym zespół budowli rozbudowywano. Podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku uszkodzona, następnie wyremontowana przez Niemców ze względu na znaczenie strategiczne. W ostatnich latach XX wieku, w związku z coraz mniejszą liczbą linii obsługiwanych przez parowozy, stopniowy upadek; w ostatnich latach ważyły się losy tego miejsca, bowiem planowano wybudować tu galerię handlową lub osiedle.

Parowozownia dostępna jest do zwiedzania w wyznaczonych dniach. Zwiedzanie z przewodnikiem, ceny biletów niskie.

Strona internetowa: www.parowozowniagniezno.pl

14. Gnieźnieńska Kolej Wąskotorowa (sezonowo)

Druga kolejowa atrakcja Gniezna, pozostałość po bardzo popularnej jeszcze kilkanaście lat temu kolei, jeżdżącej w sezonie znacznie dłuższą trasą. Historia Gnieźnieńskie Kolei Wąskotorowej rozpoczyna się w 1883 roku, kiedy zbudowano kolej przemysłową o rozstawie 900 mm do obsługi cukrowni w Balcerowie (obecnie w granicach Gniezna). W następnych latach oddawano do użytku kolejne odcinki, po wybudowaniu w 1911 roku odcinka Powidze – Anastazewo uzyskano połączenie z zaborem rosyjskim. Do 1927 roku działała pod nazwą Witkowska Kolej Powiatowa.

W 1949 roku włączona w struktury PKP, przekuta na rozstaw 750 mm w 1957 roku. W 1986 roku zawieszono pociągi pasażerskie, rok później przestały kursować pociągi towarowe. Od 2003 roku właścicielem jest Starostwo Powiatowe w Gnieźnie. W 2015 roku, z powodu złego stanu technicznego torowiska, kolej wyłączona z eksploatacji.

Od 2019 roku, w letnie weekendy, odbywają się przewozy na króciutkim Gniezno Wąskotorowe – Gniezno Jelonek.

Nie pozostało nic po kolejce dziecięcej kursującej w latach 1962-1972 po Parku Piastowskim.

15. Muzeum Zabytków Kultury Technicznej 

Prywatne muzeum działające w budynku na terenie zabytkowych koszar 12 Regimentu Dragonów na obrzeżach miasta. Prowadzone przez pasjonatów, pozwala poznać znane starszemu pokoleniu urządzenia techniczne (np. maszyny do szycia, maszyny do pisania, przedmioty codziennego użycia z czasów PRL-u) i np. sprzęt wojskowy. Najciekawszym elementem wystawy jest kolekcja motocykli. Zwiedzanie z przewodnikiem. Ceny biletów przystępne.

Strona internetowa: www.facebook.com/muzeumclassic

16. Fabryka bombek i ozdób choinkowych (dla bogatych)

Z kronikarskiego obowiązku na liście umieściłem ofertę fabryki bombek i ozdób choinkowych Kadpol, położonej 2,5 km na zachód od centrum Gniezna. Firma organizuje zwiedzanie oraz warsztaty malowania bombek dla rodzin. Wymagana jest wcześniejsza rezerwacja i jeśli dobrze zrozumiałem, oferta dotyczy grup. Wycieczka obejmuje cztery główne działy produkcji, gdzie zwiedzający zobaczą proces powstawania i dekorowania bombek od dmuchania, przez srebrzenie, lakierowanie i dekorowanie. Poza koniecznością wcześniejszej rezerwacji wielu chętnych zniechęci bardzo wysoka cena.

Gniezno – podsumowanie

Gniezno nie jest szczególnie pięknym miastem, jednak warto tu przyjechać choćby na jeden dzień, aby osobiście zapoznać się z historią Polski z czasów piastowskich. Zwiedzanie Gniezna jest proste – zdecydowana większość atrakcji położona jest w centrum miasta, w niedalekiej odległości od siebie, dzięki czemu Gniezno zwiedzimy na piechotę, bez większego wysiłku.

Gniezno posiada kilkanaście atrakcji dla turystów. W najbliższej okolicy znajduje się dodatkowo kilka innych ciekawych atrakcji turystycznych, które powinniśmy zobaczyć. Najważniejsze z nich to Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach, położone w pobliżu Ostrów Lednicki i Lednicki Park Krajobrazowy, zespół pobenedyktyński w Mogilnie i pałac w Czerniejewie.

Wymieniając największe atrakcje Gniezna pominąłem kilka kościołów i niektóre zabytkowe budynki.

Baza noclegowa jest dobrze rozwinięta, choć ceny noclegów są stosunkowo drogie, co nie dziwi, biorąc pod uwagę charakter miasta. Przy odrobinie szczęścia znajdziemy noclegi w rozsądnych cenach. Baza gastronomiczna przeciętna.

Gniezno to również bardzo dobra baza wypadowa do wycieczek pociągiem po Wielkopolsce i województwie kujawsko-pomorskim. Po reaktywacji przewozów pasażerskich na linii kolejowej Gniezno – Jarocin znacznie wzrosła liczba miejsc, do których łatwo dojedziemy pociągiem z Gniezna w ramach krótkich wycieczek jednodniowych.

Dojazd pociągiem do Gniezna

Dojazd pociągiem do Gniezna jest bardzo łatwy. Gniezno położone jest przy linii kolejowej łączącej Poznań z Inowrocławiem i dalej z Bydgoszczą lub Toruniem, skąd pociągi dalekobieżne kontynuują podróż do Trójmiasta lub Olsztyna. Z Gniezna dojedziemy także pociągami do Jarocina przez Wrześnię. W Gnieźnie zatrzymują się pociągi regionalne Kolei Wielkopolskich, pociągi TLK i IC PKP Intercity oraz pociągi z Gdyni do Berlina przez Poznań.

Dworzec kolejowy położony jest blisko centrum miasta. Spacer do katedry zajmuje 10-15 minut.

Zobacz również:

Pociągiem po Wielkopolsce – co zwiedzić i zobaczyć
Dworzec kolejowy w Gnieźnie – przewodnik dla pasażerów
Poznań – najciekawsze miejsca i atrakcje

—> WSPARCIE STRONY<—

W dzisiejszych czasach wartościowe i niezależne strony nie przetrwają bez wsparcia czytelników. Wspierając mnie, wspierasz rzetelny przewodnik tworzony z pasji, bez pogoni za sensacją i zasięgami, dzięki któremu możesz taniej i wygodniej podróżować.