Kolej we Włoszech funkcjonuje bardzo dobrze – pomiędzy największymi miastami kursują pociągi Kolei Dużych Prędkości, pomiędzy największymi a mniejszymi pociągi regionalne. Dzięki biletom promocyjnym można niedrogo pozwiedzać Włochy, a posiadacze biletów Interrail i miłośnicy wycieczek pociągiem po Europie mogą skorzystać z dobrej siatki połączeń międzynarodowych.

Włoskie pociągi regionalne pod względem jakości i komfortu są podobne do polskich; niektóre dworce kolejowe czasy świetności mają dawno za sobą, jednak znajdziemy perełki architektoniczne, takie jak Milano Centrale, czy Genoa Brignole. Nie zapominajmy o muzeach kolejowych, malowniczych liniach kolei linowo-terenowych i pociągach retro.

Przewoźnik narodowy: Trenitalia
Strona internetowa: www.trenitalia.com
Oficjalny fanpage Trenitalia (pod nazwą Frecciarossa) na Facebooku
Ostatnia aktualizacja: 09.01.2024

Koleje na Sycylii i Sardynii zostały opisane w osobnych artykułach.

Spis treści:

1. Jak dojechać?
2. Rozkład jazdy i ceny
3. Najciekawsze oferty
4. Pociągi Frecciarossa
5. Pociągi Frecciargento
6. Pociągi Frecciabianca
7. Pociągi Intercity Notte
8. Przewóz rowerów
9. Połączenia międzynarodowe
11. Pociągi Italo
12. Cinque Terre Express
13. Pociągi retro
14. Koleje wąskotorowe
15. Koleje zębate
16. Najpiękniejsze linie kolejowe
17. Trenord
18. Muzea Kolejnictwa
19. Koleje linowo-terenowe w Neapolu
20. Ciekawostki kolejowe

1. Jak dojechać 

Do Włoch najlepiej dojechać z przesiadką w Wiedniu. Z Polski do Wiednia kursują pociągi dzienne i nocne, jedzie się szybko i przyjemnie. Ceny biletów są dynamiczne – zależą od wyprzedzenia, z jakim kupujemy bilet, rodzaju pociągu i obłożenia danego pociągu. Można tanio dojechać korzystając z ofert promocyjnych.

Z Wiednia do Włoch kursują od lat pociągi dzienne i nocne. Pociągi dzienne kursują pomiędzy Wiedniem a Wenecją (Railjet), pociągi nocne jadą z Wiednia do Wenecji i Rzymu, od grudnia 2022 roku kursuje także pociąg nocny Wiedeń – Genua – La Spezia.  Pociąg Wiedeń – Rzym zatrzymuje się między innymi we Florencji.

Szczegółowe informacje na stronie Pociągiem do Włoch – przewodnik.

2. Rozkład jazdy i ceny

Wyszukiwarka połączeń kolei włoskich dostępna jest na stronie www.trenitalia.com. W prawym górnym rogu strony znajduje się przycisk umożliwiający przełączenie na angielską wersję językową. Wyszukiwarka połączeń zintegrowana jest ze sklepem internetowym, w którym można kupić interesujący nas bilet. W przypadku wybranych połączeń międzynarodowych możemy sprawdzić, ile będziemy musieli dopłacić do biletu Interrail.

www.trenord.it– strona kolei regionalnych kursujących w okolicach Mediolanu. Przydatne dla osób podróżujących samolotem do Bergamo i chcących w ciągu jednego lub dwóch dni pobytu pozwiedzać Mediolan i okolice.

Siatka połączeń nocnych Trenitalia – ze strony przewoźnika

Duże problemy sprawia podróżnikom podróż pociągiem w okolicach Jeziora Garda oraz z Bari, gdzie są aż cztery dworce kolejowe. Nie podróżuję po Włoszech, więc odsyłam do artykułów na blogach poświęconych temu krajowi, którym łatwiej jest ogarnąć temat.

Dworce kolejowe w Bari – szczegółowy opis na blogu „Primo Cappuccino”
Z Bergamo po Lombardii – szczegółowy opis na blogu „Kierunek Włochy”

Jak informują czytelnicy, bilet zakupiony przez internet na pociągi dalekobieżne nie wymaga drukowania – wystarczy pokazać kod QR, ale nie mogę tego zweryfikować.

UWAGA!!! We Włoszech należy bezwzględnie pamiętać o skasowaniu biletu zakupionego w kasie lub w automacie przed wejściem do pociągu. Kasowniki umieszczone są na peronach. Bilety zakupione drogą elektroniczną nie wymagają kasowania, jednak konieczne jest posiadanie numeru PNR – przy zakupie przez internet powinien przyjść wraz z zamówionym biletem. Brak numeru PNR traktowany jest jako przejazd bez ważnego biletu. 

3. Najciekawsze oferty

Podróż koleją po Włoszech może być niedroga i nie zawsze trzeba kupować bilety z wyprzedzeniem. Koleje włoskie i regionalne przygotowały sporo ofert promocyjnych, których z wiadomych względów nie jestem w stanie tu opisać. Szczególnie zainteresowały mnie oferty poniżej:

Italia in Tour – bilet sieciowy na pociągi regionalne, podmiejskie, w tym Leonardo Express, uruchamiane przez przewoźnika Trenitalia i Trenitalia Tper. W trakcie opracowywania artykułu dostępny był w dwóch wariantach: na 3 następujące po sobie dni za 29 euro i 5 następujących po sobie dni za 49 euro, przy czym dzieci w wieku od 4 do 12 lat mogą zakupić bilet ze zniżką. Bilet pozwala podróżować pociągami regionalnymi na dużym obszarze Włoch, ale nie jest ważny w pociągach na terenie Cinque Terre (pomiędzy stacjami Levanto a La Spezia) oraz w pociągach innych przewoźników, w tym Trenord.

Więcej informacji na stronie trenitalia.com

Trenitalia Pass – karnet na przejazdy pociągami kategorii Frecca(+końcówka) uruchamianymi przez koleje włoskie. Doskonale znany kibicom piłkarskim z reklam widocznych na bandach podczas transmisji spotkań Serie A. Dostępnych jest wiele wariantów karnetu różniących się liczbą podróży, klasą i wiekiem pasażera. Najpopularniejsze karnety to 3 lub 4 przejazdy w ciągu 7 następujących po sobie dni, 7 przejazdów w ciągu 15 następujących po sobie dni i 10 przejazdów w ciągu 30 następujących po sobie dni. Można wybrać klasę Easy, Comfort i Executive. Ceny zaczynają się od 129 euro na 3 przejazdy w ciągu 7 dni. Podróż z przesiadką traktowana jest podczas rezerwacji jako jeden przejazd. Kupując bilety promocyjne z dużym wyprzedzeniem można pojeździć taniej, z drugiej strony posiadając karnet nie trzeba kupować biletów z wyprzedzeniem i można wykorzystać 3-4 podróże na przejazdy np. z północy na południe Włoch, a w pozostałe dni podróżować pociągami regionalnymi z wymienionym wyżej biletem sieciowym.

Więcej informacji na stronie trenitalia.com

IO Viaggio – bilet sieciowy na całą Lombardię, uprawniający do podróży w środkach transportu publicznego w komunikacji regionalnej na terenie całej Lombardii. Obejmuje pociągi R, RE, RV, autobusy miejskie i podmiejskie, tramwaje, promy na jeziorze Iseo, koleje linowe i koleje linowo-terenowe. Bilet dostępny jest w wariantach na 1, 2, 3 i 7 dni, a ceny są bardzo przystępne. Bilet nie jest honorowany w pociągach wyższych kategorii Trenitalia, pociągach Tper, wybranych pociągach Malpensa Express i wybranych autobusach, w tym w części autobusów na lotnisko międzynarodowe Malpensa.

Szczegółowe informacje na stronie oficjalnej biletu.

Trenitalia i władze samorządowe niektórych regionów oferują szereg innych promocyjnych biletów. Część ofert jest ograniczona czasowo, dlatego lepiej sprawdzać samodzielnie – ofert tych nie wymieniam, ponieważ nie byłbym w stanie aktualizować ich na bieżąco.

Dostępne są także karty zniżkowe, specjalne zniżki dla grup i szkół.

4. Pociągi Frecciarossa

Nazwa Frecciarossa oznacza „Czerwona Strzała” i jest to kategoria pociągów jadących z prędkością nawet 300 km/h.

Klasy wagonów:

– standard (2 klasa)
– premium (1 klasa)
– business (dodatkowo z przedziałami konferencyjnymi)
– executive (w cenie są przekąski, napoje i posiłki)

W każdym pociągu jest wagon restauracyjny.

Wyposażenie pociągów Frecciarossa:

– klimatyzacja
– gniazdka przy każdym siedzeniu
– lampki
– wydzielone miejsca na bagaż w przedsionkach wagonów
– system informacji pokładowej
– bezpłatny dostęp do wi-fi
– w wagonie 3 dwa miejsca dla osób na wózkach inwalidzkich i opiekunów
– toaleta w każdym wagonie; w wagonie 3 toaleta dla niepełnosprawnych

Spotkamy się z pojazdami Frecciarossa ETR 500 (Pendolino) i Frecciarossa 1000 (nowsze pociągi)

Frecciarossa ETR 500

Frecciarossa ETR 500 posiada 11 wagonów w których może jechać 574 pasażerów.

Zestawienie pociągu Frecciarossa ETR 500:

Wagon 1: klasa Executive
Wagony 2,3,4 – klasa Business
Wagon 6 – klasa Premium
Wagony 7,8,9,10,11 – klasa Standard

Specyfikacja wybranych klas w pociągach Frecciarossa ETR 500:

Charakterystyka usług w wybranych klasach pociągu:

Klasa Standard:

– odpowiednik drugiej klasy
– szerokość fotela 55,5 cm
– odchylane odparcia (do 112 stopni)
– przestrzeń pomiędzy fotelami 106 cm

Klasa Premium:

– odpowiednik I klasy
– skórzane siedzenia
– szerokość fotela 55,5 cm
– odchylane odparcia (do 115 stopni)
– przestrzeń pomiędzy fotelami 106 cm
– bezpłatna przekąska na powitanie
– bezpłatny napój na powitanie
– bezpłatna prasa

Klasa Business:

– 64 cm szerokości fotela
– odchylane oparcia (do 115 stopni)
– podkładki pod nogi
– przestrzeń pomiędzy fotelami 106 cm
– strefa ciszy (16 miejsc)
– dwa wyciszone przedziały dla rozmów (dla 4 osób)
– bezpłatna przekąska na powitanie
– bezpłatny napój na powitanie
– bezpłatna prasa

Klasa Executive:

– 8 miejsc w wagonie
– 69 cm szerokości fotela
– odchylane oparcia (do 122 stopni)
– podkładki pod nogi
– przestrzeń pomiędzy fotelami 150 cm
– sala konferencyjna dla 6 osób
– bezpłatne zimne napoje
– bezpłatne przekąski
– bezpłatne posiłki
– bezpłatna prasa codzienna
– dostęp do salonów FrecciaClub na największych dworcach

Frecciarossa ETR 1000

Frecciarossa ETR 1000 to pociągi najnowszej generacji, przyjazne dla środowiska. Pociągi zadebiutowały na torach w 2015 roku. Jeżdżą z prędkością 300 km/, ale posiadają dopuszczenie dla prędkości 360 km/h, a prędkość konstrukcyjna to 400 km/h. We wszystkich klasach są dostępne gniazdka przy siedzeniu, można korzystać z bezpłatnego wi-fi oraz wagonu restauracyjnego.

W pociągach Frecciarossa ETR 1000 dostępne są 4 klasy dla pasażerów, rozróżniane również według kolorów. Są to składy zespolone zestawione z 8 wagonów mogących przewieźć 455 pasażerów.

Klasa Standard:

– kolor pomarańczowy
– układ siedzeń 2+2
– najtańsza klasa

Klasa Premium:

– kolor czerwony
– skórzane fotele
– odchylane oparcia (do 109 stopni)
– więcej miejsca na bagaż
– bezpłatny napój na powitanie
– bezpłatna przekąska na powitanie
– siedzenia w układzie naprzeciwległym 2+2, przy stoliku

Klasa Business:

– kolor niebieski
– siedzenia w układzie 2+1
– układ naprzeciwległy
– dwa miejsca dla osób na wózkach inwalidzkich
– fotele z tapicerki antybakteryjnej
– szerokość fotela 69 cm
– odchylane oparcia (do 109 stopni)
– rzędy oddzielone szybą
– strefa ciszy w wagonie 2
– bezpłatna przekąska na powitanie
– bezpłatny napój na powitanie

Klasa Executive:

– kolor brązowy
– 10 miejsc
– fotele obite skórą
– fotele rozkładane, możliwe rozłożenia do pozycji leżącej
– szerokość fotela 74 cm
– przestrzeń pomiędzy fotelami 150 cm
– bezpłatne przekąski
– bezpłatne napoje
– bezpłatne posiłki
– sala konferencyjna (5 miejsc)
– dostęp do salonów FRECCIAClub na najważniejszych dworcach

Zestawienie pociągów Frecciarossa 1000:

Wagon 1: klasa Executive
Wagon 2: klasa Business
Wagon 3: klasa Business + wagon barowy
Wagon 4: klasa Premium
Wagony 5-8 – klasa Standard

6. Pociągi Frecciargento

Pociągi Frecciargento to pociągi kursując po trasach Kolei Dużych Prędkości i na części trasy także magistrali kolejowych, które nie wchodzą w skład włoskiej sieci KDP. Pociągi są Frecciargento starsze i mniej komfortowe niż Frecciarossa, jednak dla wielu osób nadal będą dobrym wyborem, jeśli weźmiemy pod uwagę komfort i czas podróży.

Pociągi Frecciargento osiągają maksymalną prędkość 250 km/h.

Pod nazwą handlową Frecciargento kursują dwa typy pociągów:

ETR 600 – na trasie Roma – Wenecja. Pociąg ten ma siedem wagonów mogących pomieścić 432 pasażerów. Pięć wagonów to wagony klasy drugiej, pozostałe dwa wagony to klasa pierwsza, część jednego z wagonów zajmuje wagon barowy.

ETR 485 – na pozostałych trasach. Dziewięć wagonów mających 489 miejsc. Trzy wagony klasy pierwszej, pięć wagonów klasy drugiej i wagon barowy.

Pociągi Frecciargento oferują pasażerom następujące udogodnienia:

– klimatyzacja
– gniazdka przy każdym siedzeniu
– toaleta w każdym wagonie
– wydzielone miejsca na duży bagaż w przedsionkach wagonów.

Ponadto pociągi ETR 600 posiadają system informacji pokładowej.

Pasażerowie mogą wybrać z dwóch klas – pierwszej i drugiej. Klasa druga to Seconda Classe, klasa pierwsza nazywa się po włosku Primera Classe. Pierwsza klasa różni się od drugiej rozkładanymi skórzanymi fotelami, darmową prasą, powitalnym napojem i bezpłatnymi przekąskami.

Pasażerowie obu klas mają dostęp do wagonu barowego.

7. Pociągi Frecciabianca

Szybkie pociągi kursujące na najważniejszych trasach. Frecciabianca w tłumaczeniu oznacza „Biała Strzała”. Pociągi te można było dawniej spotkać pod nazwą handlową Eurostar.

Marka Frecciabianca została wprowadzona w 2011 roku. Pociągi osiągają prędkość do 200 km/h.

Na pociągach Frecciabianca możemy spotkać zarówno lokomotywy z wagonami, jak i Pendolino ETR 460. O ile mnie wzrok nie myli, niektóre z pojazdów dawniej kursowały w pociągach Cisalpino pomiędzy Włochami a Szwajcarią.

Pasażerowie mogą wybierać pomiędzy pierwszą i drugą klasą.

W pociągach dostępne są wagony barowe.

Charakterystyka pociągów Frecciabianca:

– klimatyzacja
– przestronne, rozkładane fotele
– gniazdko przy każdym fotelu
– wydzielona przestrzeń na duży bagaż
– lampki przy fotelach
– rozkładane stoliki przy wybranych miejscach
– toaleta w każdym wagonie
– system informacji pokładowej
– w toalecie w wagonie nr 3 miejsce do przewijania niemowląt.

8. Pociągi Intercity Notte

Trenitalia uruchamia szereg pociągów nocnych pozwalających w komfortowy sposób przejechać z jednego końca kraju na drugi. Pociągi zestawione są z wagonów z miejscami do siedzenia, wagonów sypialnych oraz wagonów Excelsior.

Podróż w wagonie z miejscami do siedzenia nie jest zalecana ze względów bezpieczeństwa, ale jednocześnie jest znacznie tańsza niż podróż w wagonach z miejscami do leżenia i wagonach Excelsior.

Wagony sypialne mają po 12 przedziałów. Podróżować można w przedziale trzyosobowym (T3), dwuosobowym (D) oraz jednoosobowym (S). Wyposażenie jest standardowe jak w wagonach sypialnych w całej Europie – umywalka, gniazdka do golarki, akcesoria higieniczne. Na życzenie klienta możliwe jest połączenie dwóch sąsiadujących przedziałów – jest to rozwiązanie idealne dla rodzin 5-6 osobowych.

Przedziały wyposażone są w interkom pozwalający na bezpośredni kontakt z konwojentem wagonu sypialnego.

Przedziały można zamknąć od środka.

Wagony sypialne podzielone są na dwie klasy Vettura Letti Classica i Vettura Comfort.Klasa Comfort to większe łóżka, klimatyzacja, lepsze zamki, przycisk do wezwania obsługi, lepsze wyciszenie przedziału. Pasażerowie otrzymują chusteczki nawilżające i butelki wody mineralnej oraz sok i prasę poranną.

W niektórych pociągach kursują nowe wagony sypialne oznaczone w specyfikacji symbolem T3S. Część wagonów posiada 6 przedziałów 3-osobowych z dwiema toaletami na korytarzu, część wagonów to 4 czteroosobowe przedziały sypialne wyposażone w łazienkę z prysznicem – widnieją jako klasa Excelsior. Nowe wagony wyróżniają się większym komfortem, nowoczesnym wyposażeniem oraz monitoringiem wagonów.

Dla podróżujących na części trasy szybkimi kolejami, a na części pociągami nocnymi, koleje włoskie przygotowały ofertę Notte&AV.

8. Przewóz roweru

Podróż pociągiem po Włoszech z rowerem to szerokie zagadnienie, ponieważ na terenie Włoch pociągi obsługuje kilkudziesięciu przewoźników. Nie jestem specjalistą od podróży rowerem, dlatego poniżej podaję przydatne odnośniki do lepszych przewodników i regulaminów na temat przewozu rowerów w pociągach.

www.ewcyna.com/rower-w-pociagu-wlochy-bike-train-italy – polskojęzyczny przewodnik na blogu „Ewcyna” (2022)
www.trenitalia.com/en/services/travelling_with_yourbike.html – informacje na temat przewozu rowerów w pociągach na stronie Trenitalia
www.trenord.it/biglietti/agevolazioni-e-supplementi/trasporto-biciclette – warunki przewozu rowerów w pociągach Trenord
ferrovieappulolucane.it/tratta/accesso-ai-servizi – regulaminy przewozu w pociągach Feerovie Appulo Lucane w okolicach Bari. Na dole regulamin przewozu rowerów.

9. Połączenia międzynarodowe

Włochy posiadają połączenia kolejowe ze wszystkimi sąsiadującymi krajami z wyjątkiem San Marino, aczkolwiek istnieją plany odbudowy linii kolejowej Rimini – San Marino zniszczonej podczas drugiej wojny światowej. Poniżej lista najważniejszych połączeń:

Austria

Kursują bezpośrednie pociągi dzienne Wiedeń – Wenecja, pociągi nocne Wiedeń – Wenecja, Wiedeń – Rzym (w lecie będzie kursował w zmienionej relacji do Ankony przez Rimini), Wiedeń – Genua – La Spezia, pociąg dzienny Wiedeń – Bolzano. Przez Austrię przejeżdżają także pociągi z Niemiec do Włoch. Można również skorzystać z pociągu regionalnego Villach – Udine.

Bilety dostępne są na stronie shop.oebbtickets.at
Informacje o pociągu Villach Udine na stronie Ferrovie Udine Cividale

Francja

Kursują bezpośrednie pociągi dzienne Mediolan – Paryż, jak również pociągi podmiejskie Ventimiglia – Nicea i Cuneo – Tende. Nie kursują już pociągi sypialne Thello.

Uwaga!!! Ze względu na usuwanie skutków osuwisk do połowy 2024 roku występują komplikacje w ruchu pomiędzy Mediolanem a Paryżem. 

Biletów należy szukać na stronie sncf-connect.com 

Niemcy

W okresie obowiązywania rozkładu jazdy 2023/2024 kursują bezpośrednie pociągi z Frankfurtu, Monachium i Stuttgartu do Wenecji, Bolonii i kilku innych włoskich miast.

Rozkład należy każdorazowo sprawdzać w wyszukiwarkach połączeń. Można to też zrobić na stronie kolei niemieckich reiseankunft.bahn.de

Słowenia

W trakcie opracowywania aktualizacji pomiędzy Słowenią a Triestem kursowały pociągi Eurocity z Wiednia. Nie kursował pociąg Lublana – Triest, aczkolwiek połączenia były realizowane z przesiadką. Być może w następnych miesiącach zostaną przywrócone pociągi Lublana – Triest.

Bilet Lublana – Triest w pociągu regionalnym kosztuje 8 euro
Bilet Lublana – Triest w pociągu Eurocity kosztuje 11,80 euro (cena bazowa); dostępne są też bilety promocyjne za 9,90 euro

Szczegółowe informacje o połączeniu regionalnym Lublana – Triest znajdziecie na stronie kolei słoweńskich. Warto sprawdzać, ponieważ nie jestem w stanie na bieżąco śledzić sytuacji z tym połączeniem.

Nie kursują pociągi pasażerskie pomiędzy włoską Gorycją a słoweńską Nową Gorycją. Do Nowej Gorycji dojedziemy pociągiem z Jesenic (jedna z najpiękniejszych linii kolejowych w Europie), pomiędzy słoweńską a włoską stacją trzeba przejść pieszo (ok. 3 km).

W grudniu 2024 roku planowane jest uruchomienie pociągu Mediolan – Lublana.

Szwajcaria

Kursują bezpośrednie szybkie pociągi pomiędzy Mediolanem a Zurychem i Bazyleą. Część połączeń obsługiwana jest przez nowoczesne składy Giruno kolei szwajcarskich, część przez włoskie pociągi przeznaczone do obsługi pociągów kategorii Frecciabianca, Frecciarossa i Frecciargenta.

Z Mediolanu dojedziemy także pociągiem Eurocity do Genewy.

Niektóre pociągi z Zurychu kursują też dalej do Bolonii, Genui i Wenecji.

Ceny biletów można sprawdzić na stronie www.trenitalia.com

Uwaga!!! Ze względu na usuwanie skutków osuwisk, do połowy 2024 roku występują utrudnienia w kursowaniu pociągów dalekobieżnych pomiędzy Włochami a Szwajcarią. 

Kolej wąskotorowa o długości 52 kilometrów łączy włoską Domodossolę ze szwajcarskim Locarno. Jedna z najpiękniejszych europejskich linii kolejowych położona jest częściowo na terytorium Włoch, częściowo na terytorium Szwajcarii.

Więcej informacji: www.vigezzinacentovalli.com

Z włoskiego Tirano rozpoczynają bieg słynne pociągi Bernina Express Kolei Retyckich. Do Tirano z głębi Włoch dojedziemy pociągami przewoźnika Trenord. Rozkład jazdy na stronie www.trenord.it

10. Pociągi Italo

Italo to nazwa pociągów kursujących po Włoszech od 28 kwietnia 2012 roku. Pociągi uruchamiane są przez przewoźnika Nuovo Trasporto Viaggiatori S.p.A (NTV). Jest to pierwszy prywatny przewoźnik w Unii Europejskiej konkurujący z kolejami państwowymi na liniach dużych prędkości.

Tabor jest złożony z komfortowych pociągów AGV mogących osiągać prędkość do 360 kilometrów na godzinę.

Bilety najlepiej kupować z wyprzedzeniem; pomiędzy Rzymem a Mediolanem ceny zaczynają się od 30 euro. Pociąg ma trzy klasy, w każdej są wygodne fotele lotnicze oraz liczne udogodnienia, jak choćby wi-fi.

Warto odwiedzić stronę przewoźnika, na której można nie tylko sprawdzić ceny i rozkład jazdy, lecz także odbyć wirtualną wycieczkę po pociągu.

W 2023 roku Italo znacznie rozszerzyło swoją siatkę połączeń. Pojawiły się między innymi pociągi Udine – Neapol, Mediolan – Reggio di Calabria, Brescia – Rzym.

Szczegółowe informacje: www.italotreno.it
Oficjalny fanpage Italo na Facebooku

11. Cinque Terre Express

Cinque Terre Express to potoczna nazwa pociągów regionalnych kursujących linią pomiędzy stacjami Levanto a La Spezia. Pociągi zatrzymują się we wszystkich chętnie odwiedzanych przez turystów malowniczych miejscowościach, Cinque Terre a trasa przejazdu uważana jest za jedną z najpiękniejszych linii kolejowych we Włoszech. Jest to połączenie sezonowe – pociągi kursują co 15 minut zwykle od ostatniego tygodnia marca do ostatniego tygodnia listopada.

Poza sezonem możemy skorzystać ze zwykłych pociągów regionalnych Trenitalia, kursujących na trasie w takcie półgodzinnym lub godzinnym. Czas przejazdu całej trasy to 35 minut.

Przez cały rok można kupić bilet jednodniowy Cinque Terre Card Treno na pociągi regionalne pomiędzy stacjami Levanto a La Spezia. Bilet jest niedrogi, uprawnia do wstępu na trasy piesze w parku narodowym oraz szereg innych udogodnień, jak np. bezpłatne korzystanie z toalet na terenie miasteczek Cinque Terre. Bilet oferowany jest w wariantach na 1 lub 2 dni, przy czym dni ważności następują po sobie. Według niektórych stron internetowych istnieje także trzydniowa wersja biletu, jednak podczas aktualizacji artykułu nie było informacji o niej na stronie kolei włoskich.

12. Pociągi retro

Większość pociągów retro we Włoszech uruchamiana jest przez przez Fondazione FS Italiane. Z jednej strony to wygodne, ponieważ łatwo znaleźć interesujący nas pociąg w wyszukiwarce, ale jak zobaczycie chociażby na liście najważniejszych kolei wąskotorowych, nie wszystkie pociągi są uwzględnione.

Pociągi retro najczęściej uruchamiane są pomiędzy największymi miastami w sezonie maj-wrzesień, jednak nie jest to regułą, ponieważ część pociągów przemierza także najpiękniejsze odcinki malowniczych włoskich tras lokalnych prowadzących przez wsie i małe miasta. Czasami pociągi uruchamiane są na nieczynnych od dawna liniach kolejowych, jak np. Asti – Chiasso.

W ofercie znajdziemy pociągi zestawione z parowozów i wagonów retro, prowadzone przez zabytkowe spalinowozy lub lokomotywy typu „Krokodyl”, jak również przejazdy starymi dalekobieżnymi elektrycznymi zespołami trakcyjnymi typu ETR 252, które swego czasu uchodziły za synonim luksusowego pociągu.

Bilety są stosunkowo niedrogie.

Kalendarz i informacje: www.fondazionefs.it
Fanpage Fondazione FS na Facebooku 

Dodatkowe informacje o pociągach retro można znaleźć na stronie www.ferrovieturistiche.it

13. Koleje wąskotorowe

We Włoszech jest stosunkowo mało czynnych pasażerskich kolei wąskotorowych. Poniżej zamieściłem listę najważniejszych z nich. Lista nie uwzględnia kolei przemysłowych, kolei wąskotorowych na Sardynii oraz kolei Circumvesuviana na Sycylii.

Ferrovia Genoa – Casella – kolej wąskotorowa o rozstawie szyn 1000 mm, prowadząca z Piazza Manin do stacji na wzgórzu na północ od miasta. Najsłynniejsza włoska kolej wąskotorowa; pojawiła się nawet w programie telewizyjnym „Malownicze linie kolejowe”. Długość trasy 24,3 km, podróż trwa około godziny. Trasa zelektryfikowana. Kolej otwarto w 1929 roku, w wybrane dni można się przejechać zabytkowymi pojazdami.

W trakcie opracowywania artykułu strona internetowa kolei nie działała

Kolej Locarno – Domodossola – kolej wąskotorowa położona częściowo na terytorium Szwajcarii, częściowo na terytorium Włoch. Podobno jedna z najładniejszych linii kolejowych w Europie. Rozstaw szyn 1000 mm, długość trasy 52 km (32 km na terytorium Włoch, 20 km na terytorium Szwajcarii). Kolej zbudowana w latach 20. XX wieku, w dużej części zniszczona przez powódź w 1978 – infrastrukturę odbudowano. Podróż w jedną stronę trwa około 80 minut. Na stacji Domodossola można się przesiąść na pociągi do Mediolanu oraz pociągi Eurocity.

Strona internetowa: www.vigezzinacentovalli.com

Il Treno della Sila – nazwa pociągu retro zestawionego z parowozu i zabytkowych wagonów kursującego w sezonie pomiędzy stacjami Moccone a San Nicola Silvana Mansio (13 km) po linii o rozstawie 950 mm, niedaleko Cosenzy. Trasa pociągu prowadzi przez fragment nieczynnej linii kolejowej Cosenza -San Giovanni in Fiore. Linia uważana jest za jedną z najpiękniejszych linii kolejowych we Włoszech, po drodze pociąg przejeżdża przez słynny wiadukt Camigliati o długości 166 m. Z okien pociągu można podziwiać dolinę rzeki Crati oraz sztuczny zbiornik wodny Cecita. Położona na wysokości 1404 m n.p.m. stacja San Nicola-Silvana Mansio to najwyżej położona stacja kolejowa we Włoszech. Podróż w jedną stronę trwa godzinę.

Strona internetowa: www.trenodellasila.it

Ferrovie Apulo Lucane – firma zarządzająca kilkoma liniami wąskotorowymi łączącymi regiony Apulia i Basilicata. Na liniach o rozstawie 950 mm odbywają się regularne przewozy pasażerskie, okazjonalnie uruchamiane są także pociągi retro. Ze względu na lokalizację turyści zwiedzający Bari i okolice powinni uwzględnić linie wąskotorowe w swoim planie podróży. Jak informuje strona internetowa firmy, pociągi kursują obecnie na trasach: Bari – Matera, Bari – Potenza przez Genzano, Bari – Gravina oraz Avigliano – Potenza

Strona internetowa: ferrovieappulolucane.it

Ferrovia del Renon/Rittnerbahn – wąskotorowa linia kolejowa o łącznej długości 6,8 km, przy czym większość pociągów kursuje na odcinku 5,5 km pomiędzy stacjami Oberbozen/Soprabolzano – Klobenstein/Collalbo (5,5 km). Kolej łączy Bolzano z płaskowyżem Rittner, położonym o 1000 metrów wyżej. Początkowo trasa kolei oddanej do użytku w sierpniu 1907 roku liczyła 11,7 km; po otwarciu kolei linowej i drogi w latach sześćdziesiątych XX wieku część trasy z zębatką zamknięto. Na zamkniętej części trasy można natrafić na przykład na dawny tunel kolejowy.

Brak strony internetowej.

Kolej Trento – Male – Mezzana – jedna z najpiękniejszych linii kolejowych we Włoszech, obsługująca znane ośrodki narciarskie w Alpach. Początkowo łączyła Trydent z Male, w 2002 roku wydłużona o 10 kilomettrów do stacji Marrileva. W latach 2015-2016 wybudowano odcinek Marileva – Mezzana. Na odcinku Trydent – Gardolo splot torów umożliwiający przejazd pociągom towarowym rozstawie 1435 mm. Malownicza górska trasa; zbudowany w 1959 roku most Santa Giustina (78 długości i 140 metrów wysokości) po oddaniu do użytku przez pewien czas był najwyższym mostem kolejowym na świecie. Przejazd całej trasy (65 km) trwa dwie godziny.

Rozkład jazdy: www.trentinotrasporti.it/viaggia-con-noi/ferrovia

Na liście znalazły się tylko najważniejsze koleje wąskotorowe we Włoszech. Opracowanie nie wyczerpuje tematu.

14. Koleje zębate

Kolej we Włoszech to także koleje zębate. Według informacji z różnych źródeł obecnie czynne są dwie koleje zębate, po jednej z tras kursują pociągi bez mechanizmu zębatkowego, aczkolwiek szyna zębata pozostała. Jak pisałem w poprzednim rozdziale, dawniej koleją zębatą na części trasy była również Rittnerbahn w Bolzano, natomiast w latach sześćdziesiątych podzieliła los kilku innych włoskich zębatek i fragment z zębatką został zamknięty.

Ferrovia Cosenza-Catanzaro Lido – malownicza kolej wąskotorowa o długości 110 kilometrów posiada odcinek zębaty na długości 1996 metrów, pomiędzy stacjami Catanzaro Sala i Catanzaro Pratica. Pokonanie tego odcinka zajmuje pociągom siedem minut. W trakcie opracowywania artykułu trwał remont części linii i nie potrafię zweryfikować informacji na temat prowadzonego ruchu. Prawdopodobnie czynne są następujące odcinki kolei: Cosenza Vaglio Lise – Rogliano, Rogliano – Soveria Mannelli, Soveria Mannelli – Catanzaro oraz Catanzaro – Lido Catanzaro.

Ferrovia Principe-Granarolo – jedna z licznych atrakcji kolejowych w Genui. Kolej zębata łączy stację kolejową Genoa Piazza Princepe ze wzgórzem Granarolo. Linia kolejki została zbudowana w latach 1898-1901, gruntownie przebudowana w 1979 roku. Długość trasy to 1130 metrów, różnica wysokości pomiędzy stacją początkową a końcową wynosi 194 metry. Maksymalne nachylenie 21,4%. Pomiędzy stacją początkową a końcową pociąg zatrzymuje się na siedmiu przystankach.

Część zębatkową posiadał także tramwaj Sassi – Superga w Turynie. O ile mi wiadomo, obecnie szyna zębatkowa nie jest używana.

15. Najpiękniejsze linie kolejowe

Kolej we Włoszech jest dobrze rozwinięta. Włoskie pociągi kursują po wielu trasach, z których niektóre mogłyby znaleźć się na liście najpiękniejszych linii kolejowych w Europie.

Z pewnością do tych linii należą opisane wcześniej linie kolei wąskotorowych:

a) Kolej Trento – Male – Mezzana – linia łącząca ważne ośrodki narciarskie w Trydencie. W 2022 roku wzdłuż trasy linii poprowadzono fragment etapu wyścigu kolarskiego Giro d’ Italia i widoki miejscami zapierały dech w piersiach.
b) Kolej Locarno – Domodossola – opisana wcześniej linia wąskotorowa częściowo położona na terytorium Włoch, częściowo na terytorium Szwajcarii. Piękne widoki na całej długości linii.

Do najpiękniejszych tras kolejowych we Włoszech należą także:

La Ferrovia Adriatica – poprowadzony wzdłuż wybrzeża Adriatyku odcinek Ankona – San Benedetto del Tronto. Czas przejazdu tym odcinkiem to około 40 minut.

linia kolejowa Grosseto – Siena – półtorej godziny jazdy przez malownicze toskańskie wioski, pola uprawne, winorośla i wzgórza

Cinque Terre Express – linia kolejowa La Spezia – Genua łącząca miejscowości wypoczynkowe i malownicze rybackie wioski usytuowana nad morzem, poprzecinana tunelami i skalistymi klifami. Linia doskonale znana turystom z całego świata.

Ferrovia Jonica – linia kolejowa o długości 472 kilometrów łącząca Taranto z Reggio Calabria, położona niemal w całości nad morzem. Wybudowana w latach 1866-1875; po drodze pociąg przejeżdża przez miejscowości takie jak Crotone, czy Catanzaro.

Ferrovia dei Parchi – linia kolejowa nazywana również „Włoską Koleją Transsyberyjską”. Odcinek o długości 128,7 km łączy miasto Sulmona w prowincji Aquila z Isernią w prowincji Molise. Po drodze pociągi zatrzymują się na stacji Rivisondoli-Pescocostanzo, położonej na wysokości 1268,82 m n.p.m. . Po drodze pociąg przejeżdża przez dwa parki narodowe, płaskowyże, Apeniny i wąwozy. Na trasie organizowane są przejazdy pociągami turystycznymi z programem towarzyszącym.

W niektórych zestawieniach pojawiają się także koleje wąskotorowe w Bolzano i Genua – Cassella, a także docierająca do Włoch linia pociągu Bernina Express Kolei Retyckich. Zdecydowana większość trasy tego ostatniego biegnie przez terytorium Szwajcarii, więc nie uwzględniłem go w zestawieniu. Podróżnikom podoba się także położona nad morzem trasa pociągu pomiędzy Ventimiglią a francuską Niceą.

17.Trenord 

TreNord jest częścią grupy Ferrovie Nord Milano – drugiego co do wielkości przewoźnika kolejowego we Włoszech. Przewoźnik obsługuje przewozy pasażerskie i towarowe na północy Włoch – głównie w Lombardii, Piemoncie oraz szwajcarskim kantonie Ticino. Wśród taboru przewoźnika można znaleźć między innymi polskie pociągi PESA 219M.

Większość polskich turystów udających się do Włoch spotka się z pociągami tego przewoźnika – kursują między innymi w okolicach jeziora Garda, Mediolanu i do Tirano.

Strona internetowa: www.trenord.it

18. Muzea Kolejnictwa

We Włoszech działają przynajmniej trzy muzea poświęcone kolei, ponadto w Muzeum Nauki i Techniki w Mediolanie utworzono ekspozycję poświęconą kolejnictwu. Najważniejszą placówką jest muzeum w Neapolu, pozostałe muzea są znacznie mniejsze.

Narodowe Muzeum Kolejnictwa w Neapolu

Najbardziej znane muzeum kolejnictwa we Włoszech znajduje się w Neapolu. Włoska nazwa tej placówki brzmi Museo Nazionale Ferroviario di Pietrarsa.

Muzeum utworzono w dawnych warsztatach położonych nad morzem, w pobliżu stacji kolejowej Pietrarsa – S.Giorgio-Cremano. Zwiedzający wystawiają placówce świetne recenzje, podkreślając czystość i zadbaną okolicę muzeum.

Wśród eksponatów przeważają parowozy, ale nie zabrakło na przykład zabytkowych szynobusów.

Museo Ferroviario Piemontese

Muzeum Kolei Piemontu to znacznie mniejsze muzeum niż to w Neapolu, zbiera też gorsze recenzje.

Muzeum mieści się w mieście Savigliano na południe od Turynu i zostało założone w 1978 roku.

Jak wynika ze strony internetowej, kolekcja jest całkiem przyzwoita – 14 parowozów, 5 lokomotyw elektrycznych, 7 lokomotyw spalinowych, 2 szynobusy i około 10 wagonów. Ponadto pojazdy techniczne różnego rodzaju.

Zwiedzający mogą także podziwiać dużą makietę kolejową.

Do Savigliano dojedziemy pociągami regionalnymi z Turynu.

Strona internetowa: www.museoferroviariopiemontese.it

Museo Ferroviario di Trieste Campo Marzio

Prowadzone przez wolontariuszy nieduże muzeum kolejnictwa w pobliżu centrum Triestu, w budynku starej stacji kolejowej.

Poza wystawami w środku budynku, przygotowano ekspozycję pojazdów kolejowych na zewnątrz.

Ekspozycja taboru jest stosunkowo nieduża, natomiast dużo więcej eksponatów poświęconych jest historii kolei w Trieście i regionie, a historia jest bardzo ciekawa, bowiem przez lata ścierały się tu wpływy włoskie, austriackie i krajów byłej Jugosławii.

Internauci zwracają uwagę na ładną makietę kolejową i niszczejące niektóre pojazdy.

Strona internetowa: www.museoferroviariotrieste.it

19. Koleje linowo-terenowe w Neapolu

Na terenie Włoch czynnych jest około 25 kolei linowo-terenowych. Jest oczywiste, że nie ma sensu opisywać ich wszystkich, jednak zdecydowałem się opracować krótki opis kolejek tego typu w Neapolu. Po pierwsze jest to miasto popularne wśród polskich turystów, po drugie w Neapolu są aż cztery koleje linowo-terenowe i warto się nimi przejechać przy okazji wizyty w tym mieście.

Funikulary wchodzą w skład zintegrowanego systemu komunikacji miejskiej.

Funicularo Centrale

Kolej linowo-terenowa oddana do użytku w 1928 roku. Łączy dwie najbardziej zamożne dzielnice miasta, nazywana też „kolejką zakupową”, ze względu na ulice handlowe w pobliżu. Kursuje pomiędzy Piazza Fuga a Piazzetta Augusteo, po drodze zatrzymując się na Corso Vittorio Emanuele i Petraio.

Po linii kursują dwa pociągi zestawione z trzech wagonów – każdy z pociągów może pomieścić 450 osób. Jest to jeden z najbardziej obłożonych funikularów na świecie, jak też i jeden z najdłuższych. Długość trasy to ok. 1200 metrów, rozstaw szyn 1200 mm. Czas przejazdu wynosi 7 minut.

Kolejka kursuje codziennie. W poniedziałki i wtorki od 06:30 do 22:00, w pozostałe dni od 06:30 do 00:30. Kursy co 10 minut, jedynie od 06:30 do 07:00 i po 21:00 co 15 minut.

Funicolare di Chiaia

Jedna z najstarszych kolei linowo-terenowych we Włoszech, której początki sięgają 1889 roku. Dolna stacja kolei – Cimarosa – położona jest w pobliżu stacji Piazza Fuga kolejki Funicolaro Centrale.

Funikular łączy dzielnice mieszkalne, ale również wśród turystów cieszy się ogromną popularnością. Codziennie przewozi ok. 15 000 pasażerów (w święta 8 000).

Każdy skład to 2 wagony mieszczące 300 osób. Długość trasy wynosi 500 metrów, czas przejazdu 5 minut, a nachylenie trasy 29%.

Kolej kursuje codziennie, rozkład jazdy podobny do Funicolaro Centrale.

Funicolare di Montesanto

Kolej zbudowana w 1891 roku. Łączy dzielnicę Pignasecca z położoną wyżej dzielnicą mieszkalną Vomero.

Na linii kursują dwa składy zestawione z dwóch dużych wagonów, mogących przewieźć 300 osób.

Składy pokonują 824 metry przy średnim nachyleniu 20,84%. Przejazd trwa około 6 minut.

Kolej kursuje codziennie od 07:00 do 22:00.

Funicolare di Mergellina

Najmłodsza z neapolskich kolei linowo-terenowych. Budowę kolei rozpoczęto pod koniec lat dwudziestych ubiegłego wieku, została oddana do użytku w 1931 roku.

Początkowo kursowała jako kolej prywatna, skomunalizowano ją po długim czasie. W 1985 roku była nieczynna przez dziewięć miesięcy z powodu remontu.

Linia jest bardzo popularna wśród turystów ze względu na piękne widoki z wagonów i okolic górnej stacji.

Długość trasy to 550 metrów, czas przejazdu około 7 minut. Kursują składy jednowagonowe, mogące zabrać 60 pasażerów. Średnie nachylenie wynosi 19,87, przy czym przed stacją Mergellina wzrasta do 46%.

Kolej kursuje codziennie od 07:00 do 22:00.

20. Ciekawostki kolejowe

W ostatnim rozdziale przedstawię dwie ciekawostki kolejowe z Włoch, dla których nie znalazłem miejsca w innej części tego artykułu.

Pociąg na promie

Dla miłośników kolei to żadna nowość, natomiast zwykły podróżnik będzie zachwycony jadąc pociągiem na promie. W Europie zachowało się kilka takich połączeń. Jednym z nich jest możliwość przejazdu pociągiem z kontynentalnych Włoch na Sycylię.

Pociągi wtaczane są na prom w miejscowości Villa Sant Giovanni i jeśli wierzyć relacjom internautów, pasażerowie na czas rejsu mogą opuścić pociąg, spacerując po pokładzie promu. Rejs przez cieśninę trwa około godzinę.

Dawniej pociąg na stacji Messina był dzielony na dwie części – jedna grupa wagonów z Rzymu jechała do Palermo, druga do miasta Syrakuzy. Jak jest obecnie, nie wiem.

Monorotaia di Torino

Obecnie we Włoszech nie ma żadnej kolei jednoszynowej (monorail), ale przez krótki czas taka kolej kursowała w Turynie.

Kolej jednoszynową wybudowano w 1961 roku z okazji EXPO 61, znanej też wtedy pod nazwą Międzynarodowa Wystawa Pracy. Wiadukt kolei liczył 1,8 km, pomiędzy stacją początkową a końcową nie było stacji pośrednich.

Linia była zelektryfikowana, a pociąg miał 3 wagony połączone złączami przegubowymi.

Kolej jednoszynowa kursowała przez krótki czas w 1961 roku, uruchamiano ją też okazyjnie w 1962 i 1963 roku. Później została pozostawiona na pastwę losu.

Większość obiektów kolejki została zdewastowana, do dziś zachowały się jednak ślady po tej linii, na przykład słupy wiaduktu przebiegającego przez jezioro. Stacja Północna została zaadaptowana na szpital dziecięcy.

Pociąg Zanetti

Ciekawym epizodem w historii kolei we Włoszech jest tajemnicze zaginięcie pociągu Zanetti.

W 1911 roku firma Zanetti zaproponowała bogatym Włochom bezpłatną wycieczkę swoim nowym pociągiem wycieczkowym z Rzymu do Mediolanu. Pociąg wyruszył w trasę 14 lipca 1911 roku. Na pokładzie pociągu było stu pasażerów i sześciu członków załogi. Na pokładzie pociągu pasażerowie mieli do dyspozycji wygodne wagony oraz wagon restauracyjny z serwowanym szampanem i skrzypkami przygrywającymi podczas przejazdu wśród pięknych krajobrazów.

Według legendy pociąg zniknął w tunelu. Przez tunel wcześniej przejeżdżały inne pociągi, jednak po wjeździe pociągu Zanetti pojawiła się gęta mgła, z której pociąg nigdy nie wyjechał. Odnaleziono dwóch pasażerów, którzy kierowani intuicją wyskoczyli z pociągu zanim wjechał do tunelu, pozostałe 104 osoby zaginęły. Pociąg przepadł bez śladu.

Teorie spiskowe mówią, że pociąg teleportował się do Meksyku do 1848 roku, zaginiony pociąg rzekomo widziano w wielu krajach. W ostatnich latach coraz więcej badaczy przychyla się do teorii, iż pociąg nigdy nie zaginął ani nawet nie wyjechał w trasę, a wszystko zostało zmyślone.