Tarnów to drugie pod względem liczby ludności miasto województwa małopolskiego, bardzo dobrze promowane przez organizację turystyczną. Na stronach oficjalnych znajdziecie chyba kilkaset zabytków i atrakcji Tarnowa, ja natomiast w swoim przewodniku opiszę tylko te, które wydały mi się najciekawsze i godne uwagi, a ponadto położone są w centrum miasta lub stosunkowo blisko śródmieścia.

Wizytę, jak zawsze, rozpocznę na dworcu kolejowym. Punktem odniesienia będzie tarnowski rynek, który w trakcie mojej wizyty był remontowany. Po remoncie uzupełnię wpis o aktualne zdjęcia rynku.  Ciekawe miejsca w drodze z dworca do rynku opiszę natomiast na końcu artykułu.

Zobacz również: Jarosław  Kraków  Krakowski Kazimierz  Rzeszów
Pociągiem po Małopolsce – zabytki i atrakcje wzdłuż linii kolejowych

1. Dworzec kolejowy

Dworzec kolejowy w Tarnowie jest drugim pod względem wielkości dworcem kolejowym w Małopolsce (po dworcu Kraków Główny). Przez wiele osób uważany jest za najładniejszy małopolski dworzec kolejowy i jeden z najpiękniejszych w Polsce.

Obecny gmach dworca kolejowego jest trzecim budynkiem dworcowym stojącym w tym miejscu. Pierwszy, prowizoryczny dworzec, wybudowano w 1856 roku, kiedy oddano do użytku linię kolejową do Dębicy. Wkrótce wybudowano nowy, znacznie większy dworzec.

Dworzec w obecnym kształcie wybudowano w latach 1906-1910 według projektu architekta Ernsta Baudischa z wiedeńskiego ministerstwa kolei żelaznych. Według tego samego projektu zbudowano dworzec kolejowy w Stanisławowie (dzisiejszy Iwano-Frankowsk).

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku i na początku XXI wieku obiekt stracił sporo ze swojego uroku, był zaniedbany i nie przypominał reprezentacyjnego budynku z czasów swojej świetności.

Dworzec kolejowy w Tarnowie przeszedł gruntowny remont w latach 2007-2010, w późniejszych latach wyremontowano perony. W ramach remontu odnowiono elewację budynku, wymieniono podłogi, stolarkę okienną i drzwiową, wszelkie możliwe instalacje – centralnego ogrzewania, wodno-kanalizacyjną, elektryczną i teletechniczną.

Dworzec czynny jest przez całą dobę. Na dworcu można skorzystać z toalety, prysznica, skrzynek bagażowych, czynne są dwa punkty gastronomiczne, dwa kioski, kasy biletowe. Ustawiono biletomat. Dwa pomieszczenia zajmuje galeria sztuki. Na ścianach zobaczymy gabloty z historią kolei w Tarnowie. Po zmroku bardzo ładnie podświetlony. Przed dworcem czynny jest prywatny, płatny parking. Do dworca autobusowego idzie się około 100 metrów.

Na dworcu kolejowym w Tarnowie nakręcono między innymi 30-sekundową reklamę jogurtu Danone. Reklamę można obejrzeć TUTAJ.

2. Rynek

Z dworca kolejowego w Tarnowie do rynku idzie się 10-15 minut. Po drodze przechodzimy przez Planty – park często okupowany przez żuli i podejrzane towarzystwo, w którym dodatkowo gnieździ się sporo gołębi, co widać po chodnikach, więc nie tylko na nieciekawych osobników trzeba tam uważać.

Po wyjściu z parku, po drugiej stronie ulicy, zobaczymy kościół pw. św. Rodziny z wysokimi, strzelistymi wieżami (opiszę na końcu) oraz fontannę z Układem Słonecznym – ciekawą atrakcję dla dzieci. Jeśli nie przejdziemy przez ulicę, po prawej stronie zobaczymy brzydkie budynki i ogrodzenie, ale wkrótce teren ma się zmienić.

Dalej idziemy ulicą Krakowską i Katedralną. Jest dużo ładniej, tylko ruch samochodowy trochę psuje atmosferę.

Tarnowski Rynek jest średniej wielkości, bardzo ładny, widać po nim, dlaczego zabytkowe centrum Tarnowa bywa nazywane „Perłą Renesansu”. Na środku rynku stoi równie ładny ratusz, wśród otaczających plac kamienic wyróżnia się kamienica Rynek 21, połączona z kamienicą Rynek 20.

Na rynku warto zajrzeć do informacji turystycznej, Muzeum Okręgowego lub po prostu do któregoś z lokali gastronomicznych. Doskonały punkt orientacyjny podczas zwiedzania Tarnowa.

Jak pisałem, podczas mojej wizyty trwała wymiana nawierzchni rynku, więc przyjdzie czas na dłuższy opis tego miejsca.

3. Pomnik kataryniarza

Z rynku schodzimy w dół ulicą Wielkie Schody. Malownicza, zaniedbana uliczka doprowadzi nas do targowiska miejskiego „Burek”. Na placu przy targowisku stoi pomnik kataryniarza. Rzeźba została odsłonięta w 2014 roku. Przed wojną w tym miejscu stał kataryniarz i umilał czas kupcom.

Pomnik kataryniarza w Tarnowie to jeden z nielicznych grających polskich pomników. Podobno po klepnięciu w ramię kataryniarz zagra jedną z kilkunastu zaprogramowanych melodii. Jak można wyczytać w internecie, przez jakiś czas były problemy z mechanizmem i kataryniarz grał bez przerwy.

Rzeźbę wykonaną z brązu zaprojektował kielecki artysta Arkadiusz Latos.

Po drugiej stronie ulicy stoi dom, w którym urodził się generał Józef Bem, o czym przypomina tablica pamiątkowa na elewacji.

4. Drewniany kościół

Spod pomnika kataryniarza ulicą Najświętszej Marii Panny idziemy zobaczyć dwa zabytki położone w niedalekiej odległości – drewniany kościół i stary cmentarz. Mijamy przepływający przez centrum Tarnowa niewielki potok Wątok z promenadą wzdłuż brzegu.

W Tarnowie są dwa drewniane kościoły. W centrum miasta znajduje się drewniany kościół, znany jako kościół „Na Burku”. Jeśli chodzi o oficjalne nazwy, na mapach Google widnieje jako kościół Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej, używana jest też nazwa kościół Matki Boskiej Szkaplerznej, przy czym w Tarnowie jest jeszcze drugi kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej, poświęcony w 2014 roku.

Kościół zbudowany w stylu gotyckiej architektury drewnianej został poświęcony w 1440 roku (według ulotek z informacji turystycznej) lub w 1458 roku (według różnych źródeł internetowych). Mniejsza o to – jest to bardzo ładny kościółek otoczony murkiem i drzewami. W środku można zobaczyć uważany za cudowny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVI wieku.

Co ciekawe, kościół stał kilkanaście metrów dalej, nad potokiem Wątok. W 1853 roku zaczął się osuwać, w związku z czym został przeniesiony.

Drugi tarnowski kościół drewniany stoi za starym cmentarzem. Uwaga – w ulotce informacyjnej o zabytkach Tarnowa i regionu jako lokalizacja kościoła św. Trójcy podana jest góra św. Marcina, co jest nieprawdą. Gdybym wiedział, zobaczyłbym również ten kościół. 

5. Stary Cmentarz

Stary Cmentarz położony jest naprzeciw drewnianego kościółka; należy przejść bardzo ruchliwą ulicę Narutowicza. Cmentarz liczy ponad 200 lat, według mnie to obowiązkowy punkt podczas zwiedzania Tarnowa.

Przez cmentarz wiedzie zacieniona alejka. Po lewej stronie od bramy zobaczymy kaplicę Radzikowskich, trochę dalej wyróżnia się kaplica książąt Sanguszków. Cmentarz stary to skupisko zabytków sztuki sepulkralnej, miejsce o nostalgicznej atmosferze. Wśród nagrobków dostrzeżemy zbiorowe mogiły powstańców, grobowce zasłużonych rodzin, kwatery z grobami dzieci i wiele, wiele innych. Obok współczesnych grobów są groby zabytkowe, a pomiędzy nimi przechadza się kilka cmentarnych kotów.

Na mnie największe wrażenie zrobiły kwatery z grobami dzieci, a w pamięci utkwił mi grób Juliana Smolika (22.5.1888-5.11.1896) ze zdjęciem dziecka.

Jeden z najciekawszych cmentarzy, jakie widziałem. Polecam każdemu.

6. Bazylika Katedralna

Po zwiedzeniu cmentarza wracamy na Rynek. Tuż obok rynku wznosi się najbardziej charakterystycznych zabytków Tarnowa – Bazylika Katedralna.

Bazylika Katedralna jest stosunkowo niewielka jak na obiekt tej rangi, ale w środku jest co zwiedzać – nagrobki Tarnowskich i Ostrogskich, piękne witraże, ołtarze, epitafia i wiele innych dzieł sztuki sakralnej.

 Na szczególną uwagę zasługuje pomnik nagrobny Barbary Tarnowskiej z Tęczyńskich, pierwszej żony Jana Tarnowskiego. Wykonany przez włoskiego rzeźbiarza Jana Marię Padovano, uważany jest za najpiękniejszą rzeźbę kobiecą doby renesansu w całej Europie.

O historii i zaletach katedry nie będę się rozpisywał, bowiem wszystko zostało dokładnie opisane na stronie oficjalnej katedry.

Tuż obok katedry, w Domu Mikołajowskim z 1524 roku, mieści się Muzeum Diecezjalne.

7. Ulica Wałowa i jej atrakcje

Ulica Wałowa to tarnowski deptak. Muszę powiedzieć, że jeden z ładniejszych deptaków, jakie miałem okazję przemierzać w miastach podobnej wielkości. Oprócz kilku ładnych budynków wzdłuż ulicy warto zwrócić uwagę na zaułki i pomniki przy ciągu, między innymi:

– pomnik Władysława Łokietka, wyjątkowo dobrze pasujący do otoczenia w zaułku.
– Ławeczka Poetów odsłonięta w 2004 roku, na której siedzą: Zbigniew Herbert, Agnieszka Osiecka i Jan Brzechwa
– pomnik Romana Brandstaettera, pisarza i poety z rodziny żydowskiej, urodzonego w Tarnowie. Stoi na rogu Rybnej i Wałowej, paląc fajkę.
– Plac Węgierski. Plac przy ulicy Wałowej. Na elewacji kamienicy przy placu zwraca uwagę piękny mural odsłonięty w październiku 2017 roku autorstwa tarnowskiej artystki Anny Kropiowskiej. Przedstawia generała Bema wraz ze sztabem w dniu bitwy pod Sybinem z 11 marca 1849 roku.

U zbiegu ulic Wałowej, Szerokiej, Lwowskiej oraz Brama Pilzneńska na jednej z kamienic znajduje się zegar słoneczny.

8. Bima 

W 1939 roku około 45% mieszkańców miasta stanowili Żydzi. Spacerując od strony Bramy Pilzneńskiej w stronę Placu Rybnego odnosiłem miejscami wrażenie, że jestem w dawnej dzielnicy żydowskiej (zresztą jedna z ulic nazywała się Żydowska).

Najważniejszy zabytek żydowski w centrum Tarnowa to Bima – jedyna ocalała część Starej Synagogi, zbudowanej w 1630 roku. Synagogę dwukrotnie niszczyły pożary, a gwoździem do jej trumny okazała się okupacja hitlerowska – w 1939 roku okupanci spalili synagogę, a dwa lata później rozebrali jej mury.

Dziś pozostała po niej Bima, pod którą w czerwcu odbywają się koncerty muzyki klezmerskiej.

Przyznam szczerze, że warto byłoby odnowić elewacje budynków otaczających bimę.

9. Cmentarz żydowski

Drugi zabytek żydowski, który warto zobaczyć, chociażby przez ogrodzenie, to położony około kilometr od centrum miasta (powiedzmy, że od ulicy Wałowej) cmentarz żydowski.

Cmentarz żydowski w Tarnowie zajmuje powierzchnię 3,20 ha i w dokumentach pojawiał się już w 1581 roku. Na terenie cmentarza znajduje się około 6000 nagrobków.

Najstarsze nagrobki pochodzą z połowy XVII wieku. Na cmentarzu zobaczymy także groby żołnierzy armii austro-węgierskiej poległych podczas walk w latach 1914-1915. W czasie okupacji hitlerowskiej miejsce egzekucji, zdewastowany przez Niemców.

Klucze do bramy cmentarza można pobrać w Muzeum Okręgowym.

Sam cmentarz zza ogrodzenia robi bardzo dobre wrażenie – posprzątany, zadbany, ale trochę trudno do niego trafić bez planu miasta.

10. Park Strzelecki

Podczas mojej wizyty kończyła się rewitalizacja Parku Strzeleckiego. Założony w 1866 roku park rozciąga się na powierzchni 8 ha. Jest to bardzo popularny park wśród mieszkańców Tarnowa, dla turystów powinien być interesujący z kilku powodów:

– w stawie na terenie parku zbudowano okazałe mauzoleum, w którym złożono prochy generała Józefa Bema uroczyście przewiezione do Polski w 1929 roku.
– ozdobą parku jest Pałacyk Strzelecki i fontanna z lwami
– Park Strzelecki to świetne miejsce dla rodzin z dziećmi – przy parku wybudowano duży ogródek jordanowski, chętnie odwiedzany przez rodziny z dziećmi.
– dla dociekliwych dzieci przygotowano tabliczki informujące o gatunkach roślin rosnących w parku.

W ramach rewitalizacji ścieżki wyłożono kostką brukową, zbudowano oświetlenie alejek, przebudowano staw z mauzoleum generała Józefa Bema. Kolejny plus to bezpłatna toaleta publiczna.

Na minus nieciekawe towarzystwo w niektórych częściach parku.

Park Strzelecki w Tarnowie zdecydowanie warto odwiedzić.

11. Kawiarnia w tramwaju

Park Strzelecki to ostatni obowiązkowy punkt spaceru po Tarnowie. Z Parku wracamy na dworzec kolejowy przez centrum miasta. Po drodze warto zobaczyć kilka miejsc, których nie opisałem na wstępie artykułu, bowiem moim zdaniem są one mniej atrakcyjne dla turysty niż na przykład Rynek.

Kawiarnia w replice starego tramwaju przypomina linię tramwajową, która prowadziła z ulicy Burtniczej do dworca kolejowego przez ulice Lwowską i Wałową. Linia miała długość 2580 metrów. Inauguracyjny przejazd odbył się 25 września 1911 roku. Tramwaje kursowały co 6 minut od godziny 6 rano do 22. Tarnowska linia tramwajowa działała przez 31 lat; została zlikwidowana przez okupantów w 1942 roku, bowiem infrastruktura przeszkadzała w ruchach wojsk.

Po tramwajach pozostała replika przystanku tramwajowego z ławeczką przy ulicy Wałowej, (odsłonięta w 2004 roku – nie zauważyłem podczas spaceru), tablica pamiątkowa przy Placu Sobieskiego oraz działająca od niedawna Cafe Tramwaj, w której można usiąść na drewnianych siedzeniach, zamówić przekąski lub coś do picia i zakupić pamiątki z wizerunkiem tramwaju. Cafe Tramwaj to maleńka kawiarnia, ale należy do najbardziej promowanych atrakcji turystycznych Tarnowa.

12. Brama Seklerska

Około 200 metrów za Cafe Tramwaj rzuca się w oczy Brama Seklerska prowadząca na skwer Sándora Petőfiego. Jest to brama ufundowana przez Seklerów (Węgrów z Rumunii), jedna z trzech tego typu w Polsce (dwie pozostałe znajdują się w Starym Sączu i Koszycach Wielkich). Brama została przekazana 26 maja 2001 roku z okazji 170 rocznicy Bitwy pod Ostrołęką.

Na skwerze za bramą urządzono niewielki skwer z zacienionymi ławeczkami.

13. Muzeum Etnograficzne (w remoncie)

Pomiędzy Cafe Tramwaj a Bramą Seklerską, przy ulicy Krakowskiej, stoi zabytkowy, dawny XVIII-wieczny zajazd podmiejski w formie dworku.

Ten bardzo ładny budynek jest siedzibą Muzeum Etnograficznego, gdzie można zapoznać się z kulturą i historią Romów. Jak informują ulotki z informacji turystycznej, jest to pierwsza stała wystawa poświęcona historii i kulturze Romów. Dumą placówki są oryginalne wozy taborowe wystawione w dziedzińcu muzeów.

W trakcie mojej wizyty trwał remont dworcu i muzeum było nieczynne. Zdjęcie sprzed remontu.

14. Kościół pw. św. Rodziny

Pierwszym zabytkiem, który zwraca naszą uwagę po opuszczeniu dworca kolejowego i przejściu przez tarnowskie Planty, jest stojący po drugiej stronie głównej ulicy neogotycki kościół św. Rodziny, bardzo trudny do sfotografowania.

Kościół został wybudowany w latach 1904-1906 na gruncie ofiarowanym przez rodzinę Sanguszków.

Przed kościołem stoi kapliczka maryjna.

15. Fontanna z Układem Słonecznym

Niepozorna fontanna na Placu ks. Jerzego Popiełuszki, tuż obok wspomnianego kościoła. Ciekawa atrakcja dla dzieci – została oddana do użytku w 2010 roku.

Fontanna o średnicy 28 metrów odzwierciedla schemat Układu Słonecznego – wokół Słońca wykonanego ze szkła i stali zamontowano kule z granitu przedstawiające różne planety. Do niedawna planety poruszały się wokół własnej osi, ale w ostatnim czasie mechanizm niektórych z nich się zepsuł.

Pomimo to bardzo dobra atrakcja dla dzieci. Rodzice mogą usiąść na ławeczkach wokół fontanny.

Inne ciekawe miejsca w Tarnowie

Gdybym miał wyliczać zabytkowe budynki, pomniki i ciekawe miejsca w Tarnowie, uzbierałoby się ich bardzo dużo. Podczas spaceru po centrum miasta i dalej zwróćcie uwagę na następujące rzeczy:

kapliczki – myślę, że w Tarnowie znajdziemy co najmniej kilkanaście kapliczek, a nie wszystkie zaznaczone są na mapach Google. Na przykład bardzo ładna kapliczka na zdjęciu poniżej znajduje się przy ulicy Prostopadłej i znalazłem ją przez przypadek, błądząc w poszukiwaniu cmentarza żydowskiego.

szkoły – warto zwrócić uwagę na budynki niektórych tarnowskich szkół. Najbardziej podobały mi się budynki I Liceum Ogólnokształcącego (widoczny z ulicy Wałowej), Zespół Szkół Zawodowo-Technicznych, Zespół Szkół Plastycznych, Zespół Szkół Niepublicznych Stowarzyszenia „Siódemka” koło cmentarza żydowskiego, położony naprzeciwko kampus Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie oraz gmach III Liceum Ogólnokształcącego.

pomniki – mnóstwo pomników w centrum i różnych częściach miasta. Na mnie największe wrażenie zrobił pomnik poległym przy obronie ojczyzny oficerom i szeregowym 5. Pułku Strzelców Konnych i głazy przy stacji Pogotowia Ratunkowego. Dlaczego właśnie ten pomnik? Nie wiem. Po prostu spodobał mi się.

Jak zwiedzać Tarnów

Tarnów należy zwiedzać pieszo, można też skorzystać z rowerów miejskich. Jedno ze stanowisk znajduje się blisko dworca, przy wejściu na Planty. Inne na Placu Sobieskiego, tuż obok kawiarenki Cafe Tramwaj.

Jak zauważyłem, rowery miejskie cieszyły się popularnością wśród turystów.

Osobiście jednak wolę spacer piechotą – zabytki nie są aż tak daleko położone od siebie, aby korzystać z roweru lub komunikacji miejskiej, a Tarnów nie jest jakimś miastem ze stromymi wzgórzami. Fakt, trochę trzeba się nachodzić, ale to dla zdrowia.

Poczucie zagrożenia

Poczucie zagrożenia w ścisłym centrum (Rynek, Wałowa) niskie, w pozostałych częściach miasta zróżnicowane. Nie czułem się bezpiecznie przechodząc przez Planty i przystanki przy tym parku opanowane przez dresiarzy (nie obyło się bez próśb o pieniądze), w innych miejscach też nie brakuje żuli i miłośników sztuk walki, lecz Planty przy dworcu to naprawdę katastrofa i władze powinni wysłać w to miejsce patrole piesze.

Moim zdaniem w Tarnowie poczucie zagrożenia jest wyższe niż w miastach podobnej wielkości na terenie Polski, wyłączając miasta województwa śląskiego i Gorzów Wielkopolski, gdzie jest znacznie gorzej.

Toalety publiczne

Jeśli chodzi o toalety publiczne, to w ostatnich latach sytuacja znacznie poprawiła się. Oprócz płatnych toalet na dworcu kolejowym i autobusowym, w mieście czynne są bezpłatne toalety np. w pobliżu ulicy Wałowej i w Parku Strzeleckim. W centrum toaletę znajdziemy też na targowisku „Burek” i Cmentarzu Starym (nie korzystałem, więc nie wypowiem się o jakości). Do remontu nadają się natomiast toalety publiczne przy Centrum Handlowym Świt, w drodze z dworca do Rynku.

Dojście do toalet powinno być lepiej oznakowane.

Podsumowanie

Tarnów to zdecydowanie miasto warte odwiedzenia, w sam raz na jednodniową wycieczkę z Krakowa. Położenie przy głównej linii kolejowej Kraków – Przemyśl sprawia, że bardzo łatwo dojechać tu pociągami PKP Intercity na przykład w ramach ważności Biletu Weekendowego.

Tarnów posiada znakomite strony informacji turystycznej z dokładnymi opisami zabytków, szlaków zwiedzania miasta i aktualizowanymi informacjami praktycznymi. Mój wpis to tylko moje subiektywne odczucia oraz krótki opis, moim zdaniem najciekawszych miejsc w Tarnowie.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że oprócz pięknych miejsc i budynków, znajdziecie w Tarnowie również brzydkie miejsca, które wypadałoby wyremontować.

Mimo wszystko od moich ostatnich wizyt miasto wyładniało, nie czuć już atmosfery prowincjonalnego miasteczka, a liczba turystów znacznie wzrosła. Gdyby nie poczucie zagrożenia i pewne niemiłe incydenty, moje wrażenia z Tarnowa byłyby jeszcze lepsze.

Zapraszam do śledzenia naszego profilu na Facebooku. Będzie mi bardzo miło, jeśli udostępnisz ten post znajomym lub dodasz odnośnik do mojego bloga 🙂

Źródła:

[1] https://www.wnp.pl/budownictwo/w-tarnowie-oddano-dworzec-pkp-po-remoncie,125005_1_0_0.html
[2] https://gazetakrakowska.pl/tarnow-odslonieto-rzezbe-kataryniarza-zdjecia/ar/3496795
[3] https://mojamalopolska.pl/koscioly-cmentarze/sanktuarium-matki-bozej-szkaplerznej-tarnowie/
[4] https://www.tarnowska.tv/wiadomosci/861,w-tarnowie-mamy-plac-wegierski
[5] https://www.katedratarnowska.pl/index.php/nasza-parafia/historia-miasta-i-parafii-2
[6] https://www.kirkuty.xip.pl/tarnow.htm
[10] https://tarnow.in/prace-w-parku-strzeleckim-za-9-mln-zlotych-park-odzyska-historyczny-wyglad/
[11] https://www.it.tarnow.pl/atrakcje/tarnow/ciekawostki/tarnowskie-tramwaje/
[12] https://gazetakrakowska.pl/tarnow-fontanna-przedstawiajaca-uklad-sloneczny-jest-juz-niemal-gotowa/ar/337704