Chełmek to miasto przemysłowe w powiecie oświęcimskim i województwie małopolskim. Miasto liczy 9090 mieszkańców. [1] Do 1932 roku była to spokojna wieś rolnicza – z dziejów interesujący może być fakt, że po I rozbiorze Polski rzeka Przemsza była granicą pomiędzy zaborami pruskim a austriackim [2], a dziś po Przemszy na granicy Chełmka z Chełmem Śląskim przebiega granica pomiędzy województwem małopolskim a śląskim.
Zobacz również: Pociągiem po Małopolsce – co zwiedzić i zobaczyć
W okolicy: Oświęcim dla ambitnych
W 1856 roku do Chełmka doprowadzono linię kolejową Kraków – Wiedeń.
Przełomem w rozwoju wsi stał się rok 1931, kiedy znany czeski fabrykant Tomasz Bata rozpoczął budowę fabryki obuwia, osiedla mieszkaniowego i infrastruktury dla pracowników. Rok później fabryka została uruchomiona, a dla pracowników wybudowano kolonię robotniczą – modernistyczne domy, place zabaw, przychodnię. Do dyspozycji pracowników były także przyfabryczne obiekty sportowe – boisko, kręgielnia, korty tenisowe, basen i inne [3].
Kolonia robotnicza wybudowana na wzór kolonii robotniczych w czeskim Zlinie przetrwała do dziś. Składa się z szesnastu dwukondygnacyjnych domów ceglanych. Docelowo miało powstać sto budynków z czterema mieszkaniami oraz osobne domy dla kadry urzędniczej, ale plany rozwoju pokrzyżował wybuch drugiej wojny światowej.
Co ciekawe, Tomas Bata początkowo chciał wybudować fabrykę w sąsiednim Chełmie Śląskim, ale wójt Chełma miał brata szewca i nie wpuścił konkurencji do swojej wsi, więc fabryka powstała w sąsiednim Chełmku. [4]
Po drugiej wojnie światowej produkcję wznowiono, w 1947 roku zakłady znacjonalizowano, przez długi czas funkcjonowały pod nazwą Południowe Zakłady Przemysłu Skórzanego „Chełmek”. Marka butów „Chełmek” była znana w całym kraju, a pod sklep przy fabryce przyjeżdżali mieszkańcy całego regionu.
Następne dziesięciolecia to rozwój Chełmka, któremu w 1969 roku nadano prawa miejskie.
Fabryka obuwia nie przetrwała do dziś. Część budynków stoi pusta, w części mieszczą się firmy działające w ramach Miejskiej Strefy Aktywności Gospodarczej. Budynki doskonale widoczne są z okien pociągu. W 2006 roku otwarto Dom Pamięci Tomasa Baty – niewielkie muzeum poświęcone rodzinie Tomasa Baty, historii Chełmka i okolic oraz historii fabryki obuwia. Muzeum można zwiedzać od poniedziałku do piątku po uprzednim uzgodnieniu. [5]
Poza dawną kolonią robotniczą w Chełmku można też zobaczyć kościół z 1936 roku. [6]
W mieście zatrzymują się pociągi regionalne Kraków – Czechowice-Dziedzice. Z okien pociągu widać budynek starego dworca kolejowego, natomiast obecny budynek dworca prawdopodobnie został wybudowany na początku XX wieku. [7] Jest to budynek bardzo zaniedbany, bez poczekalni, kas i toalet. W 2015 roku PKP przekazało gminie Chełmek budynek dworca. Planowany jest remont budynku – ma powstać poczekalnia z toaletami i kawiarnią, a w środku dworca będzie można obejrzeć wystawy. W planach jest wybudowanie parkingu dla rowerów i samochodów. Dworzec kolejowy położony jest w centrum miasta. [8]
Na terenie Chełmka działają dwie szkoły podstawowe. Do niedawna w Chełmku działała też szkoła średnia – Powiatowy Zespół nr 8 Szkół Zawodowych i Ogólnokształcących, która została zlikwidowana z dniem 31 sierpnia 2017 roku. W mediach co jakiś czas pojawiają się informacje o możliwości reaktywacji placówki pod zarządem władz gminy, ale jak na razie z planów nic nie wyszło. [9]
W mieście działa klub sportowy KS Chełmek, założony w 1932 roku.
Źródła:
[1] https://www.polskawliczbach.pl/Chelmek
[2] https://www.chelmek.pl/miasto-i-gmina/historia
[3] https://archirama.muratorplus.pl/architektura/tam-gdzie-produkowal-bata-chelmek-czyli-polski-zlin,67_1256.html?&page=1
[4] https://blogi.dziennikzachodni.pl/dziwnytenswiat/2015/05/17/bata-dal-wsi-chelmek-slawe/
[5] https://moksir.chelmek.pl/o-nas/dom-pamieci-baty
[6] https://chelmek.org/jak-stanal-kosciol-w-chelmku/
[7] https://chelmek.org/dworzec-pkp-nowy/
[8] https://gazetakrakowska.pl/malopolska-zachodnia-stare-i-zniszczone-dworce-kolejowe-przestana-straszyc-swoim-wygladem/ar/13155078
[9] https://ziladoc.com/download/likwidacji-technikum-w-chemku_pdf
Dworzec kolejowy w Chełmku
